Dispersiyasi 𝝈𝟐 noma’lum bo‘lgan normal taqsimotning noma’lum matematik kutilmasi 𝝁 uchun ishonchlilik oralig‘i
Aytaylik 𝑋 ∈ 𝑁(𝜇, 𝜎) bo‘lsin, bu holda yuqorida keltirilgan formulalardan foydalana olmaymiz, chunki bu holda ishonchlilik oralig‘i noma’lum parametr 𝝈 ga bog‘liq. Shuning uchun ham baho sifatida quyidagi statistikani tanlaymiz:
bu yerda 𝑺𝟐 to‘grilangan tanlama dispersiya. Ma’lumki, t-statistika erkinlik darajasi n1 ga teng boʻlgan Styudent taqsimotiga (t-taqsimot) ega.
Oraliqli bahoni tuzish uchun quyidagi munosabat bajarilishini talab etamiz
Bu tenglamadan 𝑡𝛾 miqdor berilgan n ва 𝛾 bo‘yicha Styudent taqsimoti uchun Excel dasturlar paketidagi mos buyruqlar bo‘yicha yoki keltirilgan adabiyotlardagi ilovalardan foydalanib topiladi. Agar Y tasodifiy miqdor Styudent taqsimotiga ega
bo‘lsa, u holda 𝑡𝛾
𝑃{|𝑌| ≤ 𝑡𝛾} = 𝛾
Normal taqsimotning 𝝈𝟐 dispersiyasi uchun ishonchlilik oralig‘i
Aytaylik 𝑋 ∈ 𝑁(𝜇, 𝜎) bo‘lsin, u holda
tasodifiy miqdor erkinlik darajasi (n-1) ga teng bo‘lgan 𝜒2-taqsimotga (Pirson taqsimoti) ega bo‘ladi. 𝜒2(𝑛) tasodifiy miqdor faqat manfiy bo‘lmagan qiymatlarni qabul qiladi. Berilgan ishonchlilik ehtimoli 𝛾 bo‘yicha shunday 𝑡𝛾 ni topish mumkinki, unda
munosabat o‘rinli bo‘ladi, bu yerda 𝑡𝛾 miqdor
tenglamaning yechimi bo‘lib, 𝜒2-taqsimot (Pirson taqsimoti) jadvalidan yoki EXM dagi mavjud statistik dastur paketidan aniqlanadi, bunda 𝜒2 tasodifiy miqdor bo‘lib, erkinlik darajasi n ga teng bo‘lgan 𝜒2 taqsimotga ega. Biroq ishonchlilik oralig‘ini tuzish uchun shunday 𝑢1 va 𝑢2 sonlarni topish kerakki
tenglik o‘rinli bo‘lishi kerak. Bunday 𝑢1 va 𝑢2 sonlar cheksiz ko‘pdir. Bunday sonlarning yagona juftligini topish uchun quyidagi «simmetriklik sharti» ni kiritamiz:
𝜒2-taqsimot jadvalidan (ilova 4) va (8.21) formula orqali 𝑢2 ni topamiz. 𝑢1 ni topish uchun qarama-qarshi hodisa ehtimolidan foydalanamiz: