3.axborot texnologiyalari (m.aripov, b.begalov va b.) (1)
Buikkiishstolibir-biribilanraqobatdabo'lishigaqaramay,o'xshashtomonlargahamega.Ularquyidagilar: • «Maxsusbelgilargaegaishchiqatlam. • ‘Ustiga sichqoncha bosilganda ishga tushadigan znachoklarga egaostkipanel. • «Pochtaxizmati,obozrevatellar,tahrirlagichlar kabibirqanchadasturlar. • ‘WINDOWSdagikabi dasturlarniishga tushirish uchun xizmatqiladiganstartpaneli. • ‘Virtualishstollari.Bundabirqanchaishstollarimavjudbo'lishimumkin.Masalan,birishstolida o'zpanellari,znachoklari,dasturiyta’minotvao'zingizyaratayotgandasturbo'lsa,ikkinchiishstolidahampanellar,znachoklarvaboshqayaratilayotgandasturbo'lishimumkin.Birvirtualishstolidanboshqabirigao'tishmumkin.Aynivaqtdabirnechavirtualishstoligaegabo'lishhammumkin. • • Uskunalarmoslanuvchanligi,ya’nio'zishstolingiznimoslabolish,ko'rinishinio'zingizgamosqilibtanlashimkoniniberadiganxizmatlar. • ‘Sistemaniboshqarishvamoslashimkoniniberadiganuskunalar.GNO M EvaKDEishstollariasosandastlabkiqo'yiladiganboshqaruvutilitlari,ishstolinimoslashuskunalari,dasturlarniishlatish uskunalari bilan farq qiladi. Masalan, ikkala ish stoli fayllarnitahrirlovchi,lekinboshqa-boshqadasturlargaega.KDEdatekstnitahrirlashuchunKWORDdanfoydalanilsa,GNOMEdaAbiWorddanfoydalaniladi,lekinikkaladasturhamOpenOfficeofispaketi tomonidanqo'yilgan. Qariyb hammaLINUXo'matuvchilariGNOME yokiKDEdanfoydalanishadi. Ba’zilar esa har ikkalasini o'matib, foydalanuvchidanqaysi birini tanlashi haqida so'raydi. Ikkalasini ham o'matib ko'rishmumkinvaqaysibirinitanlashfoydalanuvchididigabog'liq.
Ba’zi dasturiy ta’minotlar ish stollaridan biriga moslashgan bo'ladiva ikkinchi ish stolida ishlatila olinmaydi. Boshqa dasturlar esa har ikkalaish stolida ham ishlayveradi. Bunga misol qilib GIMP dasturini olishmumkin. Agar kompyuterda har ikkala ish stoli o'matilgan bo'lsa,barcha paketlar birgalikda ish stoli tomonidan foydalaniladi. Masalan,GNOME ish stolida o'matilgan dastur KDE ish stolida ham ishlaydi,ya’niKDEboshmenyusidahamo'shadasturmavjudbo'ladi. BoshqaGUIlar.KDEvaGNOMEdantashqariboshqa ishstollariham mavjud.Qariyb barcha o'matuvchipaketlarda GNOME yokiKDE grafik tizimlari mavjud, ba’zilarida esa boshqalari ham bor.Masalan,MandrakedistributiviIceWMishstoligaega.KDEvaGNOME dan farqli ravishda kichikroq hajmni talab qilib, ulardantezroqishlaydi. Ko'pgina foydalanuvchilar yuqorida aytilgan ish stollaridan boshqala-rini tanlashadi. Bu holat kompyuteming operativ va qattiq xotira hajmikichik bo'lgan hollarda amalga oshiriladi. Ayrim kishilar esa umumanboshqa bir ishlab chiqaruvchilar ish stolidan foydalanadilar, chunkiularga o'sha firma mahsulotlari yoqadi.Siz ham o'zingiz xohlaganko'rinishdagi ish stoliga buyurtma berishingiz mumkin, lekin u tayyorbo'lgunchasizningdidingizo'zgarishiehtimolihamyo'qemas. GNOME—ishstoli.GNOMEishstolijudamashhurbo'lib,u14-rasmdako'rsatilganidekko'rinishgaega. Rasmlardagibo'sh joylarga,chapekranningyuqoriqismidagiznachoklarga va chap ekran ostki paneli burchagida joylashgan panja iziga e'tibor bersak, bu — GNOME ning maxsus emblemasi hisoblanadi.Bubelginiishgatu- shirilsa, xuddi WINDOWSstartmenyusigao'xshashpanelchiqadi.Mandrakedistributivihamo'zigayarasha emblemalarga ega.Masalan, uning chap ostkiekran burchagidagisariabesh yulduzpanel belgisibo'libxizmatqiladi. GNOMEishstolibilan Red Hat distributivihamta’miniaydi.Blue- curve G N O M E deb nom - H-rasm.Mandrake 9.1 dagi GNOME ish la n g a n fo y d a la n u v c h i stoli
interfeysi Red HatvaFedoraning dastlab o'mata-diganishstollarihisoblanadi.Ularningemblemasiqizilshlyapako'rinishigaega.Uhambo'shishstoli,maxsus znachoklar va ostkipaneldan iborat. Chap ostkipanelburchagida«К»harfitasvirlanganbelgibo'lib,ustart paneli vazifasini(xuddiWINDOWSdagi- 15-rasm.Mandrake9.1dagiKDEishstoli dek)bajaradi.Bubelgi KDEishstoliningemblemasi hisoblanadi. GNOME ish stoli Red Hat va Fedora distributivitomonidano'matilishigaqaramay,BluecurveKDEhamfoydalanuvchiishstolibo'libxizmatqiladi. LINUXOSdabuyruqsatri CLI (Command Line Interface — buyruq satri interfeysi). Bundafoydalanuvchiamallamibajarishuchunklaviaturadanmaxsusbuyruqlami beradi. Matn tahrirlagich sifatida Bash dan foydalaniladi.Bunda buyruqlar qabul qilinib qayta ishlanadi va to‘g‘ridan to‘g‘riyadroga jo'natiladi. Yadro LINUX ning bir qismi hisoblanib, u yerdabarcha amallar bajariladi. Foydalanuvchiberilgan buymqlar asosidajavoblami oladi. Bash ustki qatlam bo'lib, LINUXda uning bir nechaxilitaklifetiladi. LINUXOSbuyruqlarsatridaishniboshlashimumkin.Bundadastlabtozaekran chiqib,foydalanuvchinomivamaxfiy so'zkiri-tilishinikutadi.LINUXbutipdao'rnatilganidafaqatbuyruqlarqatoridanfoydalanibbarchaamallamibajarishmumkin.Odatda,bundayfoydalanuvchilargrafiktizimdanumumanfoydalanishmaydi.Odatda,foydalanuvchilargrafikinterfeysdanfoydalanishadivaLINUXnihamavtomatikravishdagrafikmuhitigakiradiganqilibo'matishadi.Buyruqlarsatridanfoydalanishgato'g'rikelgandaesauni ishgatushirib,so'ngfoydalanishadi. Ish stolidan grafik muhitda foydalanish juda qulay va oson hisoblanadi.Kerakli narsalami tanlab olib, ulami ishga tushirish, moslashishlariniolibborishanchaosonkechadi.Buyruqlarsatridanfoydalanishdaesa
kerakli buyruqlami klaviaturadan kiritish, qaysi buyruq qanday vazifanibajarishini bilish talab etiladi. Shunga qaramay, buyruqlar satri quyidagiafzalliklargaega: • *Tez ishga tushish. Grafik tizim ishga tushishi uchun bir qanchagrafikdasturlarishgatushiriladivaularbirqanchavaqtnioladi. • •Komandalarga tez yetib borish. Ayrim vaziyatlarda klaviaturadanbuyruqlaming kiritilishi metka tanlanib kerakligigacha yetib borishdanko'raosonroqkechadi.Tizimvafayllamiboshqarishbuyruqlarsatridatezroqamalgaoshirilishimumkin.Qo'shimchaqilibshuniaytishmumkinki, buyruqlar qatoriga bir qancha komandalami bir vaqtdaberib natijani olish mumkin. Grafik muhitda esa amallami birma-birbajarishdano'zgachorayo'q. • *Kam resurs talab qilinishi.Kompyuter resurslari kam bo'lganida,masalan,tezkoryokiqattiqxotirayetarlichakattabo'lmaganida,grafik muhitlarga kerakli xotira ajratish ilojisi bo'lmaganda buyruqlarsatribebahohisoblanadi. • • Kengimkoniyatlar(ko'pfunksionallilik). Ba’zibuyruqlami grafikinterfeysorqalibajarishningilojiyo'q.Chunkiularfaqatbuyruqlarsatridanamalgaoshiriladi. Ish stolidan foydalanish. Ro'yxatga olish Ishstoliniishgatushirishuchunawalro'yxatgaolishkerak. Kompyuterelektrmanbayigaulangandaquyidagidarchachiqadi: Uqotins’Fedor*Core ; Iootшв,8)V' v 4 ’U;ч: '' IfllesyattentypeIs«Kt2fsrpartltloA1ургвШ отш)/<м1!вих-2.б.£~1.3Яitoгоо1«Ш1^jrltffbquiet iDШшр(-Ъг1н1(|вг*etep*Bxl4BB♦ '»1г*»вх1г35Ъ71 lt*d/1»Пгв-г*6*5~1.35в*Гнд ILHwx-leitrd•вяГоЗЬвВв,В*449авbytesV i» e o H p r o s * in g L l i M U C ', t O k , b o t r t l f t y J h o k o r a o I . v
Cl:Cannotallocateresourceregiop4otdevice8880:98:67.1 Щuftlt<1в9354В89в.19В:в>:- -Лфoi,