Texnologiyalarni

---

86 
BOSHLANG‘ICH TA’LIM SAMARADORLIGINI OSHIRISH PEDAGOGIK 
TEXNOLOGIYALARNI 
O’RNI 
 
Omonova Dilnavoz Musurmonovna 
Qashqadaryo viloyati, Yakkabogʻ tumani, 
67-
maktab boshlangʻich sinf oʻqituvchisi. 
 
Annotatsiya.
Ushbu 
maqolada maktablarda boshlang‘ich ta’limning 
samaradorligini 
oshirishda 
innovatsion 
yondashuv, 
zamonaviy 
pedagogik 
texnologiyalardan samarali foydalanish usullari haqida so’z yuritiladi. 
Kalit so’zlar
: 
boshlang’ich, nostandart testlar, ilgʻor-effektiv yoʻllar, pedagogik 
tahlil va tajriba. interfaol o’yinlar, kreativ yondashuv, aqliy, iqtidor, qobilyat, 
innovatsion, texnologiya, malaka, ko‘nikma. 
 
Hozirgi kunda maktab va maktab o`qituvchilarining asosiy maqsadi 
o`quvchilarga yangi noan`anaviy dars usullarida
n foydalanib ta‟lim berish va 
tarbiyalashdir. Har bir ishning poydevori mustahkam bo‟lsa ko‟zlangan maqsadga 
oson erishiladi. Kelajak avlodimiz bo`lgan yoshlarga hozirgi zamon talablariga mos, 
dunyo yoshlari bilan har sohada tenglasha oladigan o`zining iqtidori, qobilyati, 
salohiyati bilan O`zbekiston deya atalmish vatanimizning nomini yanada 
yuksaklarga ko`taradigan darajada ta`lim tarbiya berishni boshlang`ich ta`limdan 
boshlashimiz juda ham muhimdir. Shu maqsadni inobatga olib barcha maktablar 
boshlang`ich ta`lim samaradorligini oshirishni o`z oldiga maqsad qilib qo`yadi. 
Boshlang`ich ta`lim samaradorligini oshirishda innovatsion va zamonaviy pedagogik 
texnologiyalaridan foydalanish hozirgi zamon talabiga juda mos keladi. Har bir 
o`quvchi o`ziga hos iqtidor va qobilyatga ega. Ularni iqtidor va qobiliyatini yuzaga 
chiqarish va yanada rivojlantirish o`qituvchining kasb mahoratiga ijodkorligiga va 
o`z ustida tinmay ishlashiga va dars o`tish metodiga bog`liq. O`qituvchi pedogogik 
mahoratiga erishishi uchun avvalo ijodkor bo`lishi kerak. Ijodkor o`qituvchi albatta 
boshlang`ich ta`lim samaradorligini oshirishda innovatsion texnologiyalardan unumli 
foydalana oladi va har bir dars o`quvchilar ongida muxrlanib qoladi. 
O„quvchilarga bilim berishda samarali qo„llansa bo„ladigan interfaol uslublar, 
didaktik o„yinlar, o„quvchilarga mos metodlar, ta‟limiy mashqlardan kiritilgan. Bu 
o„yin mashqlaridan darslarda ta‟limiy musobaqa tarzida ham foydalansa bo„ladi va 
ular 25-
35 o„quvchiga mo„ljallangan. Bevosita, o„zim ish faoliyatimda yaratgan 
innovatsion g„oyalarimdan ham namunalar keltirganman. Oʻquvchilarga darslarda 
singdirilgan kompetensiyaviy yondashuvlar, ular hayotida, albatta, asqotadi degan 

---

87 
umiddaman. Xullas, o„quvchialarni mustaqil fikrlashga o„rgatish, bilim sifatini 
oshirishda, boshlang„ich sinf o„quvchilarining bilim sifat samaradorligini oshishida 
bu maqola yaxshi xizmat qila oladi, deb o„ylayman. Zero, bugungi kunda 
o„qituvchining qilayotgan mehnati, albatta, ertaga o„z samarasini beradi. 
Boshlang'ich sinflarning o'qish darslari o'z mohiyati, maqsad va vazifalariga 
ko'ra ta'lim tizimida alohida o'rin tutadi.Negaki uning zaminida savodxonlik va 
axloqiy-ta'limiy tarbiya asoslari turadi. Shuning uchun ham boshqa pr
еdmеtlar 
ta'limini o'qish ta'limisiz tasavvur qilib bo'lmaydi. O'quvchi matnni to'g'ri, t
еz, 
tushunib o'qish, mazmunini o'zlashtirish bilan ilk bor o"qish darslarida yuzlashadi. 
Oqish darslari orqali o'quvchilarning Davlat ta'lim standartlari (DTS) talablari 
bo"yicha o'zlashtirishlari kozda tutilgan o"quv-biluv konikmamalakalari hamda 
bilimlarni egallashlariga yo"l ochiladi. Aynan o"qish ta'limida insonning, avvalo, 
o'zligini, qolaversa olamni anglashga bo"lgan intilishlariga turtki beriladi. Shu 
maqsadda «O'qish kitobi» darsliklariga ona tabiat, atrofimizni o"rab turgan olam, 
Vatanimiz tarixi va bugungi qiyofasi, kattalar va bolalar hayoti, mehnatsevarlik, 
istiqlol va milliy-ma'naviy qadriyatlar, xalqlar do" stligi va tinchlik kabi turli mavzular 
bo"yicha atroflicha tushunchalar berishga mo"ljallangan badiiy, axloqiy-ta'limiy, 
ilmiy-ommabop asarlar kiritiladi. 
Respublikamizda "Boshlang'ich ta'lim konsepsiyasi" hamda boshlang'ich ta'lim 
uchun o'quv dasturlari va o'quv-metodik majmualarda o'quvchilarning tayanch va 
fanga oid kompetensiyalarini shakllantirish imkoniyatlarini kengaytirishga alohida 
e'tibor qaratilmoqda. Ayniqsa, xalqaro baholash dasturlari asosida boshlang'ich sinf 
o'quvchilarida o'qish savodxonlikni rivojlantirishning didaktik tizimini ishlab chiqish, 
o'qituvchilarni o'quvchilarda hayotiy ko'nikmalarni tarkib toptirishga tayyorlashning 
pedagogik mexanizmlarini takomillashtirish alohida ahamiyat kasb etadi. 
O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha Harakatlar strategiyasida 
"yosh avlodning ijodiy va intellektual salohiyatini qo'llab-quvvatlash hamda ro'yobga 
chiqarish" kabi muhim vazifalar belgilab berildi[1]. Bu esa, o'qish darslarida 
boshlang'ich 
sinf 
o'quvchilarida 
tayanch 
va 
hayotiy 
kompetensiyalarni 
shakllantirishning didaktik imkoniyatlarini aniqlashtirish, tayanch kompetensiyalarni 
tarkib toptirishning ijtimoiy-pedagogik tizimini takomillashtirishni taqozo etadi. 
O„zbekiston Respublikasining “Ta‟lim to„g„risida” gi Qonuni va “Kadrlar 
tayyorlash milliy dasturi” yosh avlodni tarbiyalashning asosiy istiqbol va 
yo„nalishlarini belgilab berdi. “ Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” da ta‟limni tubdan 
isloh qilishning asosiy yo„nalishlari ko„rsatib berildi. Unda “Uzluksiz ta‟lim ijodkor, 
ijtimoiy faol, ma‟naviy boy shaxs shakllanishi va yuqori malakali raqobatbardosh 
kadrlar ildam tayyorlanishi uchun zarur shart 
– sharoitlar yaratadi”, deb ko„rsatilgan. 

---

88 
Shuningdek, dasturda: “Ta‟lim berishning ilg„or pedagogik texnologiyalarini, 
zamonaviy o„quv – uslubiy majmualarini yaratish va o„quv – tarbiya jarayonini 
didaktik jihatdan ta‟minlash” umumiy o„rta ta‟limning asosiy vazifalaridan biri sifatida 
belgilangan edi. Darhaqiqat, innovatsion yondashuvlar va zamonaviy pedagogik 
texnologiyalar 
ta‟lim 
jarayonining 
unumdorligini 
oshiradi. 
Oʻquvchilarga 
kompetensiyalarni har bir dars ko„lamida puxta singdirib borishimiz kerak. Bunda 
biz o„qitishda yangi ped texnologiyalardan, innovatsion g„oyalardan, interfaol 
uslublar va kreativ yondashuvlardan o„rinli ravishda o„z vaqtida foydalana bilishimiz 
lozim. 
Pedagogik jarayonni amalga oshirish uchun har bir 
darsda o‟qituvchi mavzuga 
oid bo‟lgan turli nostandart testlardan va didaktik o‟yinlardan foydalanishi 
maqsadga muvofiqdir. O‟qish darsida quydagi nostandart test topshiriqlari 
o‟quvchilarning o„zlashtirgan bilimlarini oshirishi bilan birgalikda ob‟yekt va uning 
qismlarini tanish, o„ziga xos xususiyatlarini aniqlash ko„nikmalarini nazorat qilish va 
baholash jarayonini haqqoniy va odilona amalga oshirish imkonini beradi. 
“Innovatsiya” – bu yangilik demakdir. Biz boshlang„ich sinf o„quvchilariga, 
albatta, bir
or yangiliklar yaratib bilim berib borsak, natijasi yaxshi bo„ladi. Pedagogik 
texnologiyaga asoslangan ta‟lim jarayonida o„qituvchi va o„quvchi faoliyati doirasida 
aniq belgilanadi. Bu ta‟limni tashkil etishning aniq texnologiyasini ko„rsatadi. 
Shuning uch
un ham zamonaviy pedagogik texnologiyalarni ta‟lim jarayoniga joriy 
etish, ta‟lim samaradorligini oshirish uchun tinimsiz izlanish bugungi kunning 
vazifasiga aylandi. Men ko„pincha darslarimda “Blits-o„yin” texnologiyasidan keng 
foydalanaman. Ushbu texnolo
giya o„quvchilarni harakatlar ketma-ketligini to„g„ri 
tashkil etishga, mantiqiy fikrlashga, o„rganayotgan narsanng ko„p xilma-xil 
ma‟lumotlardan kerakligini tanlab olishni o„rgatishga qaratilgan. Ushbu texnologiya 
davomida o„quvchilar o„zlarining mustaqil fikrlarini boshqalarga o„tkaza oladilar, 
chunki bu texnologiya shunga to„liq sharoit yaratib beradi. Bu texnologiya yettita 
bosqichda amalga oshiriladi. O„quvchilar buni juda qiziqib bajaradilar va ularning 
yodida mavzu uzoq saqlanib qolishiga sabab bo„ladi. Darslarda axborot 
texnologiyalarining ishlatilishi, innovatsion g„oyalardan va yangi pedagogik 
texnologiyalardan o„z o„rnida foydalanish o„quvchilarning o„qishga bo„lgan 
motivatsiyasini, ularning qiziquvchanligini, mustaqil ishlarning samaradorligini 
os
hiradi. Bulardan samarali foydalanish o„qituvchidan juda yuksak pedagogik 
mahorat talab qiladi. Biz o„qituvchilar har doim jajji o„quvchilarimz uchun izlanishda, 
yangiliklar yaratishda bo„lishimiz lozim va bizning eng dolzarb vazifalarimizdan 
biridir. 

---

89 
Inno
vatsion ta‟lim texnologiyasi -o‟qitishning innovatsion usullaridan 
foydalanishga asoslangan ta‟lim texnologiyasi. Pedagogika fanida innovatsion ta‟lim 
texnikasining uch turi shartli ravishda ajralib turadi: o‟quv jarayonini yoki
uning muhim qismini qayta tashkil etishni talab qiladigan radikal, birlashtirilgan, bir 
nechta ma‟lum elementlarni, uslublarni yoki usullarni birlashtiradigan,
shuningdek, modifikatsiya qiluvchi yaxshilashni maqsad qilgan. ularni
s
ezilarli darajada o‟zgartirmasdan klassik usullar. Agar ularning mazmun
tomonini tahlil qiladigan bo‟lsak, bu texnologiyalar o‟quvchilarning kasbiy
faoliyatni tushunishga ijodiy yondashishini shakllantirishga, fikrlash
mustaqilligini, muayyan vaziyatda maqbul qaror qabul qilish qobiliyatini
rivojlantirishga yordam beradigan faol o‟qitish usullariga asoslanganligini 
ta„kidlash mumkin.