Tijorat banklari faoliyatini tashkil qilish asoslari va ularning
Yüklə 15,75 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
1.Tijorat banklari faoliyatini tashkil qilish asoslari va ularning funksiyalari. 2.Tijorat banklarining turlari. 3.Tijorat banklarining tashkiliy va funksional tuzilishi. Bank bu shunday korxonaki, unda xom ashyo bo‘lib depozit va qo‘yilmalar hisoblansa, oxirgi tovar – bu berilgan ssudalardir. Depozit va qo‘yilmalar jalb qilingan qarz mablag‘lari, berilgan ssudalar esa – joylashtirilgan mablag‘lar bo‘lib hisoblanadi. Har xil jismoniy shaxslar va tashkilotlardan pul mablag‘larini jalb qilish uchun, qarz hajmiga qarab ma’lum summani foizlar shaklida to‘lash kerak. Bo‘lmasa mablag‘ qo‘yuvchilar yoki boshqa bankni tanlaydilar, yoki pul saqlashni boshqa shakllariga o‘tadilar: masalan, oltin yoki valyuta sotib olish, boshqa moliyaviy vositachilar xizmatlaridan foydalanish va boshqalar. Pul saqlash shaklini tanlashda mablag‘ qo‘yuvchini ikkita muhim omil - moliyaviy vositachilarning ishonchli ekanligi va daromad olish darajasi (qarzga to‘lanadigan foizlar) ko‘proq qiziqtiradi. ikkinchidan, banklar jismoniy va yuridik shaxslar oldida mijozlarning pul mablag‘larini hisob varaqlariga qo‘yish va jamg‘arma o‘tkazish, depozit sertifikatlarini chiqarish va boshqalar orqali qat’iy belgilangan qarz majburiyatlarini oladilar. Qat’iy belgilangan qarz majburiyatlar bilan faoliyat ko‘rsatish banklar uchun riskli hisoblanadi, chunki banklar o‘z kreditorlari oldida olgan majburiyatlarini to‘liq bajarishlari lozim. Investitsion fondlar esa o‘z aktivlari va passivlarining qiymati o‘zgarishi bilan bog‘liq risklarni o‘z aksiyadorlari zimmasiga yuklaydilar. Biroq, bankning moliyaviy risklarning sub’ekti sifatida yuqorida keltirilgan boshqa sub’ektlar faoliyatidan farq qiladigan ikkita o‘ziga xos xususiyati mavjud: birinchidan, banklar faqat ular uchun xos bo‘lgan qarz majburiyatlarini (depozitlar, omonat sertifikatlari va boshqalar) chiqaradilar va bu yo‘l bilan yig‘ilgan mablag‘larni boshqa sub’ektlar tomonidan chiqarilgan qimmatli qog‘ozlar va qarz majburiyatlariga joylashtiradilar. Bankning bu xususiyati moliyaviy broker va dillerlar faoliyatidan farq qiladi, chunki ular moliya bozorida o‘z qarz majburiyatlarini chiqarmasdan faoliyat ko‘rsatadilar. O‘zbekiston Respublikasida bank tizimini tartibga soluvchi asosiy qonun hujjatlari O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, O‘zbekiston Respublikasining “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida”gi Qonuni (O‘RQ-580-son), O‘zbekiston Respublikasining “O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki to‘g‘risida”gi Qonuni (O‘RQ-582-son) va boshqa qonun, me’yoriy hujjatlardan iborat. YUqorida keltirilgan qonun hujjatlarida Respublika hududida bank tizimining davlat tomonidan nazorat qilinishi, boshqarilishi, bank tushunchalariga va ularning operatsiyalariga ta’riflar keltirilgan. Jumladan, O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasining 124-moddasida O‘zbekiston Respublikasining bank tizimini Respublika Markaziy banki boshqarishi belgilangan.1 O‘zbekiston Respublikasining “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida”gi Qonunida bank tizimiga oid quyidagi asosiy tushunchalarga ta’riflar berilgan: bank — bank hisobvaraqlarini ochish va yuritish, to‘lovlarni amalga oshirish, omonatlarga (depozitlarga) pul mablag‘larini jalb etish, o‘z nomidan kreditlar berish bo‘yicha bank faoliyati sifatida aniqlangan operatsiyalar majmuini amalga oshiruvchi tijorat tashkiloti bo‘lgan yuridik shaxs; Tijorat banklarining turlari. Yuqorida ta’kidlanganidek O‘zbekiston Respublikasida banklar ikkita pog’ona: Birinchi pog’ona – Markaziy bank Ikkinchi pog’ona – Tijorat banklaridan tashkil topgan. Mulkchilik shakilga ko‘ra Markaziy bank Davlat banki hisoblanadi Tijorat banklarining iqtisodiy roli uning faoliyat doirasining keng bo‘lishiga olib keladi. Bu sababli tijorat banklari quyidagi funksiyalarni bajaradi: -vaqtincha bo‘sh turgan pul mablag‘larni yig‘ish va ularni kapitalga aylantirish; -korxona, tashkilotlar va aholini kreditlash; -iqtisodiyotda hisob-kitoblar va to‘lovlarni amalga oshirish; -moliya-valyuta bozorida faoliyat ko‘rsatish; -iqtisodiy-moliyaviy axborotlar berish va maslahat xizmatlarini ko‘rsatish va boshqalar. Yüklə 15,75 Kb. Dostları ilə paylaş:
|