«Til-millatning ko`zgusi»

«Til-millatning ko`zgusi»

Asosiy g`oya

Ona tiliga e’tiborni, meqr-muxabbatni kuchaytirish. Tilimizni mukammal bilishga, milliy o`zlikni anglashga, qadriyatlarni e’zozlashga o`rgatish. Ona tili millat ma’naviyatining ko`zgusi ekanini e’tirof etish.
Asosiy g`oyani keng ko`lamda yorqin va jozibali aks ettirish uchun xona bayramona bezatiladi. Sahna to`rida «1991 yil 21 oktyabr’ kuni, O`zbek tiliga davlat tili maqomi berilgan» yozuvi joylashtiriladi. Xona devorlariga til haqidagi maqolalar yozilgan plakatlar tartib bilan joylashtiriladi. O`ng burchakda «Turkiy tillarning shajara daraxti» o`z bezagi bilan saxna ko`rkiga fayz kiritadi. O`quvchilar sahnadan pastda doira shaklida ikki qator bo`lib joylashadilar. O`rtadagi stol ustida buyuk allomalarimiznig ma’naviy me’rosi bo`lmish noyob asarlar davriga qarab, ketma-ketlikda joylashtiriladi.
Chorlov musiqasi yangraydi. Mirtemirning «Ona» tili she’ri o`qiladi.
Ona tilim -onajonim tili bu,
Beshikdanoq singan jonu quloqqa.
El-yurtim, qonimonim tili bu,
Qadimlikdan o`xshar ona tuproqqa
Bobolardan bizga me’ros ezgu til,
Avlodlarga xazinayu bebaxo.
Qalbimizga, ruhimizga ko`zgu til,
Bu dunyoga bag`ishlaymiz ne daho.
Yovonlarning cheksizligi,
Ham samimiy ham hovuri,
Onjonlar allasidan,
Ko`z yoshidan, oq sutdan,
To`g`aylarning tengsizligi,
Jilg`alarning sho`x hovuri,
Yigitlarning yallasidan,
Suluvlarning sukutidan,
Yo`g`rilgan til-ona tilim.
Cho`lponlarning qamish bayti,
Childirmaning darillashi,
Go`ro`g`lining alp siymosi,
Alpomishning da’vosidan,
Tug`ilgan til-ona tilim.
1-boshlovchi:
Assalomu alaykum, aziz mehmonlar! Mustaqil yurtning barkamol yoshlari, aziz ustozlar, bugungi «Til bayrami»ga xush kelibsizlar!
2-boshlovchi:
Bayram munosabati bilan barchangizning o`qish va ishlaringizda ulkan zafarlar tilaymiz. Inson go`zalligi , ma’naviyati, buyuk me’rosi, hatto olam barqarorligining asosi ham bu-tildir. Shu sabab onadek aziz o`z ona tilimizni asrab-avaylash, e’zozlash barchamizning muqaddas burchimizdir.
1-boshlovchi:
Dunyoda turli-tuman xalqlar yashaydi. Ma’lumotlarga qaraganda, dunyo bo`yicha 3mingdan ortiq til mavjud.
2-boshlovchi:
O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi mamlakatdagi barcha tillarning tengligi va erkinligini ta’minlaydi.Asosiy qonunning 4-moddasida O`zbekistonda yashovchi barcha millat va elatlarning tillarini, urf-odatlarini hurmat qilish ta’kidlangan.
(Shundan so`ng, saxna bo`sh qolib, hazin musiqa yangraydi. Ona siymosi paydo bo`ladi.)
Ona:- Mehribon farzandlarim, jondan aziz dilbandlarim, o`z yurtiga fidoiy, mard paxlavonlarim. Sizlar o`z ona tilimizni doimo asrab avaylanglar.O`z tilimizning qatorida qardosh, chet tillarni ham o`rganib, xurmat qilinglar. Mening sizlarga murojaatim shuki, tilimizning sofligini saqlang, uning boy ifoda vositalaridan o`rinli va unumli foydalanishga xarakat qiling, go`zalligini namoish eting. Sizning komilligingiz, avvalo, muomila madaniyatingizda namoyon bo`ladi. «Yaxshi so`z-jon ozig`i», «Bir ko`ngil imorati-ming Makka ziyorati» deganlaridek, shirinsuxan bo`lib, millatning fahri, g`ururi bo`lib yashanglar.
Saxnaga yana boshlovchilar chiqishadi.
1-boshlovchi:
Munis onadon, har bir so`zingiz biz uchun muqaddas. Chunki o`zingiz bu tuyg`uni, mehrni allangiz ila ko`nglimizga jo aylagansiz.
2-boshlovchi:
Tilimizning barqarorligi o`zga tillar hamjixatligidadir. Bugun 20 dan ortiq tillar oilasi mavjud. Endi e’tiboringizni ona tilimiz tarixiga qaratsak.
O`quvchilar sahnadagi «Shajara daraxti»ga bog`langan turli lentalarni qo`llarida qilpilatadilar. Lentalarga turkiy tillar oilasiga mansub o`zbek, qozoq, qirg`iz, uyg`ur, tatar, qoraqalpoq kabi so`zlar yozilgan.
Oqang taraladi.
1-o`quvchi:
Keling, birgalikda bugun tilimizning tarixini, qudratini, madxini kuylaylik.
2-o`quvchi:
Bu azim daraxtning ildizi shunchalik mustaxkamki, har bir bo`g`inida buyuk kutubxona mavjud
3-o`quvchi:
Bunda Rabg`uziy «Qissasi Rabg`uziy» asari ila o`z hikoyatlarini yaratadi.
4-o`quvchi:
Yusuf Xos Hojib «Qutadg`u bilig» asari, Mahmud Qashqariy «Devonu lug`otit turk» asari ila til tarihidan so`zladi.
5-o`quvchi:
Alisher Navoiy turk tilida «Xazoyinul maoniy» dek bebaho va «Xamsa»dek shoh asarni yaratib, so`z mulkining sultoni bo`ldi.
6-o`quvchi:
Zahiriddin Muhammad Bobur o`zining betakror «Boburnoma» asari orqali xalq tarihidan so`zlaydi.
7-o`quvchi:
Farobiy fozillar shahrini kitobda qurdi.
8-o`quvchi:
Darhaqiqat, ne-ne allomalarimiz tilimizning qudrati ila ezgulikdan so`zlaydi, buning barobarida jamiyat yuksaldi. Til tarihini so`zlovchilar sahnadan musiqa sadolari bilan kuzatiladi.
1-boshlovchi:
Tilimizning buyukligi, serqirra va serjilo, sirli jozibasini Navoiy bobomiz singari barcha o`zbek shoirlari va adiblari o`z asarlarida isbot qilishga harakat qilib kelmoqdalar. O`zbek tilida yaratilgan asarlarning qaysi misralarini o`qimang, tilimizning uchqur oti sizni faqat ezgulikka chorlaydi.
2-boshlovchi:
Tilning buyukligi ana shundaki, kishilarning ma’naviy dunyosini boyitish bilan birga inoqlikka, birdamlikka chorlaydi.
1-boshlovchi:
Har bir tilning poydevori
Yozuv harflardir azal.
So`z tuzadi, ular so`zga
Ma’no berar galma-gal.
2-boshlovchi:
Keling, navbatni «Til mushoirasi»ga beramiz. Bunda biz ona tili saboqlarini «Fonetika», «Morfologiya», «Sintaksis» guruhlaridan tinglaymiz.
Nomlari alohida qayd etilgan holda, sahnada uch guruhda besh nafardan o`quvchi chiqadi. Har bir guruh she’riy ta’rif beradi.
«Fonetika» guruhi:
1-o`quvchi:
Bobolardan qolgan ezgu til,
Yozuvi buyukdir buni yaxshi bil.
Tovushlarda aks etadi,
Qalam buni bayon etadi.
2-o`quvchi:
Tovushlarni ta’rif etay,
Ular tilning gavxari.
Shu boisdan alifbodan
Joy olishgandir bari.
3-o`quvchi:
Oltovmiz biz, unutmang,
Bizda bor faqat ovoz.
O va a bizga qondosh,
I va ye esa safdosh,
U va o` g`am bor yana,
Barimiz so`zda bosh-qosh.
4-o`quvchi:
Yigirma uch qarindosh,
Deyishar bizni undosh,
Ovoz-shovqin raqs tushsak,
Quvnaymiz bo`lib qardosh.
5-o`quvchi:
Tutuq belgisi bo`lsam-da,
So`zda mening o`rnim bor.
Jur’at, Sur’at, Sa’dulla,
Yoddan chiqarmang zinhor.
«Morfologiya» guruhi:
1-o`quvchi:
Jonivorga almashtirmang,
So`roqlarim «Kim?», «Nima?»,
«Qayer?» ham menga tobe,
So`z turkum sardori «Ot»man.
2-o`quvchi:
So`ylang, qay so`z turkumi
Tovlanadi rang-barang.
Zavq berar darajam ham,
Deyishar «qanday?» «Sifat».
3-o`quvchi:
Hammani bir-bir terib,
Hayron qildim hammani,
Hammani sanab «Nechta?»,
Ardoqlab «Son» der meni.
4-o`quvchi:
Nima almashib kelar,
Ot, sifat, son o`rnida?
So`roq qilib, belgilab,
Toki ko`rsatib tursam,
Der, «Olmosh» o`z o`rnida.
5-o`quvchi:
Ovoz beramiz, ish bor joydan,
O`rtog`im belgini bildirar,
So`roqlaridir «qanday?», «qaysi?»,
O`zimni hech so`ramang asli,
Doim harakatda bo`laman.
«Fe’l» bo`lib, ishga yuguraman.
«Sintaksis» guruhi:
1-o`quvchi:
O`zim gapning egasiman, egasi,
Hech bo`lakka bo`ysinmas xokimman,
Men ne desam kesim darhol ko`najak,
«Qayer?», «Nima?», «Kim?» deb
So`roqlab qolaman.
2-o`quvchi:
Ega nima buyursa, men shunga tayyor,
Shaxs, sonda va zamonda mosligim bor.
Askariyat fe’ldan hosil bo`lib doim,
Olmosh, otdan, sifat, sondan ifodam bor.
3-o`quvchi:
To`ldiruvchi derlar asli otimni,
Men ikkinchi darajali bo`lakman.
Kesimjonning orqasidan ergashib,
Ma’nosini to`ldirgani kerakman.
4-o`quvchi:
Gapda otga bog`langanman doim,
«Qanday?», «Qaysi?», kabi so`roqlarim bor.
Ismimni der, erkalab «Aniqlovchi»,
Ega, kelishikda o`rtoqdarim ko`p.
5-o`quvchi:
Ega bilan ishim yo`q, kesimning oshnasiman,
Ish- harakatning «qachon?», «qanday?» yoki «qaerda?».
Menga kesim bo`lsa bas, laxzada ishim bitar,
Ikkinchi darajali bo`lak, ismimni «hol» deyishar.
Hamma birgalikda jo`r bo`lib, quyidagi she’r bilan kechani yakunlashadi.
Bobolardan bizga me’ros ezgu til!
Barcha qonuniyatin ardoqlab doim,
Ma’naviy me’rosni asragaymiz bil.
Qalbimizga, jonimizga ko`zgu til.
1-boshlovchi:
Ona tilim, o`zingdirsan elni opichlab,
Shu kunlarga olib kelib taratgan ziyo.
Ona tilim, o`zingdirsan yillab asrab,
O`zbek elin Istiqlolga yo`llagan daho.
2-boshlovchi:
«Til bayrami» barchangizga xush kayfiyat bag`ishlagan bo`lsa, minnatdormiz.
Ona tilim, buyuklikda eng baland tog`san,
Ona tilim, suyuklikda Erami bog`san.