Tálim bilimlendiriw sistemasında kompyuter texnologiyalarınan paydalanıw

 
kemshiligi
:

Server ushın bir kompyuter ajıratılıwı sebepli bahasınıń qımbatlıǵı; 

bir dárejeli tarmaqqa qaraǵanda kem maslasıwshańlıǵı.
1.2.Tarmaqlar topologiyası
Jaylasıwına qarap kompyuter tarmaqların úsh tiykarǵı bólimge ajıratıw 
múmkin
2
: 

Lokal tarmaqlar (LAN -Lokal Area Network); 

Aymaqlıq tarmaqlar (MAN -Metropolitan Area Network); 

Global tarmaqlar (WAN -Wide Area Network).
2
В.Г.Олифер, Н.А.Олифер. Компьютерные сети. Принципы, технологии, протоколы. М.Питер. 2006 г.

---

9 
Lokal kompyuter tarmaǵı kompyuterler bir xana (kompyuter xanası), imarat, 
shólkem yáki bir qansha filiallardan ibarat bolǵan shólkem sheńberinde kompyuter 
tarmaqları shólkemlestiriw múmkinliginde bolıp tabıladı. Ádette bunday tarmaqlardıń 
sheńberi 2-2,5 km menen sheklenedi.
Aymaqlıq kompyuter tarmaǵı
bir-birinen birqansha uzaq aralıqta jaylasqan 
kompyuterlerdi hám lokal kompyuter tarmaqların óz-ara baylanıstıradı. Ol úlken qala, 
ekonomikalıq aymaq hám ayırıqsha mámleket sheńberindegi abonentlerdi óz ishine 
alıwı múmkin. Ádette, aymaqlıq esaplaw tarmaǵı abonentleri ortasında aralıq onlap, 
júzlep kilometrdi qurawı múmkin.
Global kompyuter tarmaqları
túrli mámleketler yáki materiklerde jaylasqan 
abonentlerdi baylanıstıradı. Bul tarmaq abonentleri ortasındaǵı baylanıs telefon, radio 
baylanıs hám kosmos baylanıs sisteması negizinde ámelge asırıladı.
 
Global, aymaqlıq hám lokal kompyuter tarmaqlarınıń 
baylanısıwı kóp 
tarmaqlı ierarxiyanı qurap, ulıwma dúnya boyınsha informaciya resursların 
baylanıstırıw hám olardan kollektiv ráwishte paydalanıw imkaniyatların jaratadı.
 
LOKAL TARMAQ TOPOLOGIYASÍ 
Lokal tarmaq topologiyası degende tarmaq kompyuterlerin bir-birine qaraǵanda 
fizikalıq jaylastırıw hám olardı baylanıs kabelleri menen jalǵawı túsiniledi. Aytıp 
ótiw kerek, topologiya túsinigi eń aldın lokal (jergilikli) tarmaqlarǵa tiyisli bólip, 
olarda baylanıslar dúzilisin ańsat kóriw múmkin. Global tarmaqlarda baylanıslar 
dúzilisi paydalanıwshılardan adette bekitilgen hám onshelli zárúr emes, hár bir 
baylanıs seansı jeke óziniń joli menen orınlanıwı múmkin. 
Ásbap - uskenelerge, isletiletuǵin kabel túrine, múmkin bolǵan hám eń qolay 
almasıwdı basqaratuǵın usullarına, islew isenimliligine, tarmaqlardı keńeytiriw 
imkaniyatlarına topologiya talapların belgileydi. Tarmaqtan paydalanıwshıǵa 
topologiyanı tańlaw tez - tez bólmasa da, tiykarǵı topologiyalardıń qasiyetleri, 
olardıń ústinlikleri hám kemshiliklerin biliwi kerek. 

---

10 
Tarmaqtıń 3 tiykarǵı topologiyaları bar: 
• Shina (bus), bunda hámme kompyuterler bir baylanıs liniyasına parallel 
jalǵanadı hám hár bir kompyuterden informaciya bir waqıtda barlıq qalǵan 
kompyuterlerge jiberiledi: 
1.1.1-súwret 
• Juldız (star), bunda bir oraylıq kompyuterge shetde qalǵan kompyuterler 
jalǵanadı, sonıń menen birge hár biri oziniń bólek baylanıs liniyalarınan paydalanadı: