Tm-amaliy

---

Savollar:
1. Tadqiqot natijalarini nashr etish tartibi qanday?
2. Publikatsiyaning qanday turlarini bilasiz?
3. Ilmiy nashr (publikatsiya) qanday xususiyatlarga ega?
4. Nashr (publikatsiya) qanday funksiyalarni bajaradi?
5. Ilmiy nashr (publikatsiya) shakllari uchun qanday standartlar
belgilangan?
6. Ilmiy nashr (publikatsiya) qanday turlarda bo‘ladi?
7. Ma'ruza va nutqlar tezislarining asosiy ustunligi nimada?
8. Ma'ruza mavzulari qanday tanlanadi?
9. Ma'ruzaning tuzilishini tushuntiring.
10.
Ilmiy maqola qanday xususiyatlarga ega?
11.
Xalqaro iqtibos tizimlariga kiritilgan jurnallarda nashr etish tartibi
qanday?
Javoblar:
1. Ilmiy
tadqiqotning
masu’liyatli
bosqichini
olingan
natijalarni
rasmiylashtirish tashkil qiladi. Katta fanga qadam tashlagan yosh
tadqiqotchi qo‘lga kiritgan izlanish natijalarini Oliy ta’lim muassasi
hukmiga taqdim qilishdan oldin ilmiy ishlarni rasmiylashtirish
qonun-qoidalari bilan batafsil tanishib chiqishi va ularni o‘zini
faoliyatida tatbiq qilish lozim. Bajarilgan tadqiqot, uning natijalari
davlat attestatsiyasi to‘g‘risidagi Nizom, qabul qilingan standart va
qoidalar asosida rasmiylashtirilgandan keying mutasaddi tashkilotlar
tomonidan tan olinadi. Rasmiylashtirilgan ish ijtimoiy qadriyat va
intellektual mulkka aylanadi. Ilmiy tadqiqot natijalari dastlab
qo‘lyozma
huquqida
bo‘lgan
hisobot
shaklida
tayyorlanadi.
Keyinchalik hisobot materiallari turli matbuot organlarida chop
qilinadi. Amaliy va nazariy jihatdan muhim hisoblangan, o‘zida
yangilikni saqlagan ilmiy natijalar monografiya, ilmiy maqola, ilmiy va
ilmiy-amaliy anjuman materiallari shaklida chop etiladi.
2. Ilmiy bilimlarni ommalashtirishning zamonaviy vositalari har xil.
Bularga filmlar, televidenie, radio va davriy nashrlar kiradi. Kitob va

---

jurnal nashrlarida alohida o'rin bor. Mamlakatimizda ko'plab ilmiy
-ommabop jurnallar nashr etiladi. Ilmiy -ommabop kitobning eng
muhim vazifasi - ilmiy bilimlarni ommalashtirish va targ'ib qilish. Bu,
eng umumiy ta'rifda, kitobning maqsadini tashkil qiladi. Bu funktsiya
ta'lim va axborot va tarbiya bilan birga har doim etakchi bo'lib kelgan.
Ilmiy-ommabop nashr - bu nazariy va/yoki eksperimental tadqiqotlar
to'g'risidagi ma'lumotlarni o'z ichiga olgan va fan va texnika,
madaniyat asoslari va yutuqlarini, amaliy faoliyat natijalarini keng
omma orasida ommalashtirish va ommalashtirishga qaratilgan nashr.
Tilshunoslik tadqiqotlari uchun mo‘ljallangan; Adabiyotshunos uchun
mo‘ljallangan; tarixchilar uchun mo‘ljallangan; Ilmiy maqsadlardagi
nashr turlari quyidagicha xillanadi: sinkografik; fotografik;
3. "Ilmiy-ommabop nashr - bu fan, madaniyat va amaliy faoliyat
sohasidagi nazariy va (yoki) eksperimental tadqiqotlar to'g'risidagi
ma'lumotlarni o'z ichiga olgan, mutaxassis bo'lmagan o'quvchi uchun
ochiq shaklda taqdim etilgan nashr".
4. Ilmiy-ommabop
nashrlarning
asosiy
vazifasi
fan
haqidagi
ma'lumotlarni targ'ib qilish va ommalashtirish hisoblanadi. Bu funksiya
tarbiyaviy va tanishtirish-tarbiyaviy bilan bir qatorda doimo yetakchi
bo‘lib kelgan. Olim (yoki jurnalist) ilmiy bilimlarni targ‘ib qilish orqali
ommaga fandagi so‘nggi so‘zni aytadi va shu orqali ularni ana shu
yangi bilimlar bilan tanishtiradi, ularning bilim darajasini oshirishga
yordam beradi va shu bilan birga ta’lim muammolarini hal qiladi. Ilmiy
bilimlar ilmiy-ommabop adabiyotlar o‘quvchisini ma’naviy boyitadi,
unda yanada kognitiv qiziqish uyg‘otadi, ijodiy tashabbusini
rivojlantirishga xizmat qiladi va nihoyat, bilim bilan tanishtiradi.
5. ??
6. Bugungi kunda katta ijtimoiy tarmoqlarda olimlar o‘zlarining ilmiy
ishlarining taqdimotini o‘tkazish imkoniyatiga ega bo'lmoqdalar. Lekin
olimlarning shu imkoniyatlardan foydalanishga befarqligi yoki ulami
bilmaslik oqibatida ko‘p olimlarning ishlari haqida jamoatchilik
tasavurga ega emas. Shu bois, har bir olim o‘zining ilmiy ishlarini
intemetdagi ijtimoiy tarmoqlarga joylashtirib borishlari maqsadga
muvofiq.
(Google
akademiya,
Google
scolar,
RINS).
Jami
indekslaming umumiy soni mamlakatning ilmiy salohiyatini aniqlash

---

imkoniyatlaridan biridir). Scopus Elsevier nashriyotiga qarashli
bibliografik va referativ ma’lumotlar bazasi bo‘lib, undan shuningdek
ilmiy jumallarda nashr etiluvchi maqolalarning havola keltirilish
darajasini aniqlash uchun ham foydalaniladi. Bu ma’lumotlar bazasida
5 mingga yaqin nashriyotlaming 24 mingdan ziyod nashrlari
joylangan. Bazaga 2004 yil 15 martda asos solingan. Bu ma’lumotlar
bazasi ga ushbu veb-sahifaga yozilish va a’zo bolish orqali kirish
mumkin. Ushbu ma’lumotlar bazasi o`z ma’lumotlarini izlashda Scirus
qidiruv apparatidan foydalanadi. Web of Science (inglizchadan Web
of Science (WoS) - “Fan tarmogi”) intemet-qidiruv platformasi bo‘lib, u
ilmiy nashrlardagi ilmiy ishlar va patentlar, shuningdek o‘z
bazalaridagi ilmiy ishlaming o‘zaro havola qilinishini, hisobga oluvchi
ma’lumotlar bazalarini ham o‘z ichida oladi va foydalanuvchilarga bu
manbalarda qidiruv olib borish imkonini beradi. Web of Science
ma’lumotlar bazasi o‘z ichiga tabiiy, texnik ijtimoiy, gumanitar fanlar va
san'at sohalariga oid ilmiy ishlarni oladi. Shuningdek, mazkur
platformada
bibliografik
ma’lumotlami
izlash,
tahlil
etish
va
boshqarishning o4ziga xos qulayliklari mavjud. Mazkur platforma
2016 yilda ishga tushirilgan bo‘lib, uning hozirdagi egasi Clarivate
Analytics kompaniyasidir. Akademiya Google (google scholar) - bu
barcha tur va sohani o‘z ichiga qamrab oluvchi ilmiy nashrlar qidiruv
tizimidir. Bu loyiha 2004 yildan buyon uzluksiz ravishda o‘z faoliyatini
yuritib kelmoqda. Google Scholar o‘z indeksini Yevropa va
Amerikaning
mashxur
nashrlariga
qarashli
jumallarida
nashr
etiladigan ilmiy ishlar reytinglanga asosan belgilaydi. Bajaradigan
funksiyasiga ko‘ra Google Scholar Scirus CiteSeerX va GetCITED
saytlariga yaqin turadi. Shuningdek, Google Scholar, muayyan toMov
amalga oshirilgandan keyin ma’lumotlar bazasidan foydalanish
imkonini beruvchi funksiyaga ham ega va bu xususiyati bilan u
Scopus va Web of Science tarmoqlariga yaqin turadi. Google Scholar
bazasining shiori “Gigantlar yelkasida turib” bo‘lib, bu I Nyuton
tomonidan asrlar davomida fan rivoji uchun hissa qo‘shgan va yangi
kashfiyotlar va yutuqlar uchun asos boMib xizmat qilgan olimlami
nazarda tutib aytgan “Agar men boshqalarga nisbatan uzoqroqni

---

ко`ra olgan bo‘lsam, buning sababi mening gigantlar yelkasida
turganimdir” iborasidan olingandir.
7. Tezis - muayyan katta maqolaning asl mohiyatini tushuntiruvehi kichik
izoh.
8. Mavzuni tanlashda quyidagilarga e`tibor berilishi kerak:
- Mavzuni tanlashda biriktirib qo’yilgan ilmiy rahbar bilan kengashish
va bir to’xtamga kelish. - Kafedradagi himoya mavzulari bilan
tanishish, himoyalangan dissertatsiya katalogini o’rganish, tahlil qilish.
- Himoya qilingan dissertatsiyalardagi so’nggi yangiliklar, siz
mo’ljallayotgan mavzuga yaqin ishlar bilantanishish. - Zamon talablari
asosidagi
yangi
yo’nalish,
muammolar,
mavzular
yangicha
qarashlarni o’rganish. - O’z ilmiy mutaxassisligi bo’yicha adabiyotlar
bilan tanishib chiqish, maxsus ilmiy to’plam, mavsumiy davriy
nashrlar, internet saytlar bilan tanishib chiqish. - Amaliyotchi
mutaxassislar bilan suhbatlar o’tkazish va maslahatlarini olish. -
Dolzarbligi - Aniqliyligi - yangiligi, jamiyat va hayot bilan bog’liqligi,
ayrim mavjud qarama-qarshiliklar yechimiga qaratilishi. - qisqa, aniq
muammoni olib, uni atroflicha gorizontal, vertikal, tizimli yechimini
izlash.
9. ma'ruzaning batafsil rеjasini tuzish; ma'ruza rеjasini eshittirish;
rеjaning har bir qismini yoritishdan so’ng qisqacha umumiy xulosa
qilish; ma’ruzaning bir qismidan boshqa qismiga (bo’limiga) o’tishda
mantiqiy bog’liqlikni ta’minlash; muammoli bayon qilish; yozib olish
zarur bo’lgan joylarni ajratish (yozdirish); ma’ruzalarni uning alohida
holatlarini
batafsil
tahlil
qilish
imkonini
bеruvchi
sеminar-mashg’ulotlari va amaliy mashg’ulotlar bilan qo’shib olib
borish. 1. Kirish qismi:
Mavzu
Maqsad Tashkiliy savollar
Motivastiya, qiziqishni uygotish 2. Asosiu qism: Asosiy fikr 1 Asosiy
fikr 2 Asosiy fikr 3 va hokazo. 3. Yakuniy qism Natija va xulosa
Umumlashtirish.
10.
Ilmiy maqola – bu mustaqil ilmiy tadqiqot bo’lib, u dolzarb ilmiy
muammo bo’yicha o’z fikrlarini bayon qilishdir.Yuqori maqsadni
ko'zlagan insonlar uchun ilmiy maqolaning o'rni judayam muhim
ahamiyat
kasb
etadi.
Ilmiy
maqolalarda
zamonaviy
ilm-fan
sohalarining
nazariy
yoki
amaliy
asoslarini
rivojlantirishga

---

tadqiqotchining shaxsiy hissasi nimadan iborat ekanligi iloji boricha
yorqinroq ifodalanadi. Ilmiy maqolaning sarlavhasi qisqa va loʻnda
boʻlishi, ayni vaqtda imkon qadar mohiyatan material mazmunini aks
ettirishi lozim. Maqolaning asosiy qismida olib borilgan ilmiy izlanish
doirasida qoʻllanilgan tadqiqot uslublari taʼriflanadi, tadqiqotning
toʻplangan va ilmiy jihatdan tahlil qilingan umumiy natijalari keltiriladi.
Odatda, bu qism hajm jihatdan maqolaning 80-90% ni tashkil etadi.
Bundan tashqari, asosiy qismda olingan natijalarning ilmiy jihatdan
yangiligi va amaliy jihatdan sinovdan oʻtkazish natijalari haqida
maʼlumotlar keltiriladi.
11.
Kimgadir iqtiboslik qilish - bu avvalgi yozgan yoki otmishdagi
olimlar ishiga o’z ishingizda e’tibor ko’rsatish, ya’ni iqtiboslik keltirish
bu insonning intellektual qarashlari xisoblanadi. Nashrlarga iqtiboslik
keltirish sabablari: • xissasini tan olish; • shaxsiy ishini yoki boshqalar
ishini firlash; • avvalgi ishlarni tanqid qilish; • ushbu mavzuga oid
qo’shimcha adabiyotlarni ko’rsatish; • avvagi ishlarni inkor qilish, tan
olmaslik; • ma’lumotlarni tasdiqlash; • xurmat keltirish.