Toshkent 2020 yil
Yüklə 8,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- VI.4.1-jadval . Insoniyatning zaxiralaridagi metallar bilan ta‘minlanish miqdori. Metal yilga yetadi Metal
|
Xom ashyo manbalari. II-jahon urushdan keyingi davrda butun insoniyat jamiyati paydo bo‗lgan davrdan beri qancha xom ashyodan foydalanilgan, bo‗lsa shuncha miqdorda xom ashyo ishlatiladi. Yiliga 100 mlrd t. gacha tog‘ jinslari qayta ishlanadi. Inson o‗z faoliyati davomida mavjud bo‗lgan 88 elementning 85 taisdan foydalanadi. Eng boy ruda konlari tez ishlatilishi hisobiga kamayib bormoqda. Quyida insoniyatning zaxiralaridagi metallar bilan ta‘minlanish miqdorini ( VI.4.1-jadval) ko‗rib chiqamiz. VI.4.1-jadval . Insoniyatning zaxiralaridagi metallar bilan ta‘minlanish miqdori. Metal yilga yetadi Metal yilga yetadi Al 570 Rb 19 Fe 250 Sn 35 Zn 23 Ag, Rt 20 Su 29 Au 17 VI.5. O‗zbekistonning qazilma boyliklari va ulardan foydalanish. O‗zbekiston Respublikasi kelajakda tog‘-kon sanoatini rivojlantirish uchun mustahkam xom ashyo bazasiga egadir. Uning hududiga 50 ta kon bo‗lib unda 94 tur mineral xom ashyo bordir. Hozirgi kunda 33 ta konda nodir metallar va 32 ta konda rangli metallar qazib olinmoqda. 27 ta oltin va kumush konlardan 19 tasi ishlab turibdi, undan 7 tasida faqat oltin qazib olinmoqda. O‗rta Osiyodagi eng yirik Olmaliq tog‘-kon kombinatini, mis-molibdenli va qalay-ruxli konlar ta‘minlab turibdi. Ushbu konlar rudalari tarkibida misdan tashqari oltin, kumush, molibden, selen va boshqa elementlar ham mavjud. Respublikamizda yana 7 ta volfram konlari, 2 ta qo‗rg‘oshin konlari bor, fosforit zaxiralari esa, 100 mln t. fosfor angidridi hisobiga ta‘minlangandir. Lekin mavjud mineral xom ashyodan yetarli darajada ratsional, tejamli foydalanilayotgani yo‗q. Ularni qazib olish va foydalanish jarayonlarida ko‗pgina qismi bekorga yo‗qotilmoqda. Yiliga respublikamizda 100 mln t. turli xil chiqindilar hosil bo‗ladi, va ularning yarmidan ko‗pi zaharli moddalardan tashkil topgandir. Ularning ma‘lum qismi ikkilamchi xom ashyo sifatida xalq xo‗jaligida fodalanilmoqda, lekin asosiy qismi esa, (umumiy miqdori 2 mlrd.t.) ishlatilmaydi va bir yer ga to‗plab qo‗yiladi. Chiqindilarning ko‗p qismi (1.3 mlrd.t.) tog‘-kon va qayta ishlovchi korxonalarida hosil bo‗ladi. Qora va rangli metallarni qayta ishlash jarayonida 350 ming t. shlak hosil bo‗ladi. Shunday qilib, kam takomillashgan texnologiya bilan tog‘ jinslarini qayta ishlash jarayonida juda ko‗p miqdorda chiqindilar hosil Q.X.Muftaydinov, H.M.Qodirov, E.Yu.Yulchiyеv Ekologiya. 115 bo‗ladi. Ular esa ko‗p yer maydonini egallashi, nafaqat u yerlarni band qiladi, balki yerning unumdorligini ham yomonlashtiradi. Respublikamizda zaharli qattiq chiqindilarni zararsizlantirish, ulardan foydalanishni tashkil qilish kabi ishlar ham yo‗lga qo‗yilgan emas. Yüklə 8,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|