Toshkent davlat pedagogika universiteti

6-mavzu. Bozor iqtisodiyotiga o‘tish davri va uning O‘zbekistondagi
xususiyatlari
Bozor iqtisodiyotiga o‘tish davrining mazmuni. Bozor iqtisodiyotiga o‘tish - 
barcha mamlakatlarga xos umumiy jarayon. Bozor iqtisodiyotiga o‘tish yoilari. Bozor 
iqtisodiyotiga 
o‘tishning 
revolyusion 
va 
evolyusion 
shakllari. 
Ma’muriy- 
buyruqbozlikka 
asoslangan 
iqtisodiyotdan 
bozor 
iqtisodiyotiga 
о tishning 
xususiyatlari. 
0 ‘tish davrida bozor 
iqtisodiyotini 
shakllantirishning asosiy
yo'nalishlari. 
.
. . .
0 ‘tish davri iqtisodiyotining asosiy belgilari. Bozor iqtisodiyotiga о tishning 
milliy modellari. Mamlakatimiz Birinchi Prezidenti I.Karimovning bevosita 
rahbarligida ishlab chiqilgan bozor iqtisodiyotiga o‘tishning o‘zbek modeli, uning 
tamoyillari va xususiyatlari. 0 ‘zbek modelida hozirgi davrdagi jahon moliyaviy- 
iqtisodiy inqirozining salbiy ta’sirlaridan himoya vositasining mujassamlashganligi. 
0 ‘zbekistonda bozor iqtisodiyotiga o‘tishning bosqichlari.
Iqtisodiy islohotlaming mazmuni. O‘zbekistonda iqtisodiy islohotlami amalga 
oshirish konsepsiyasi va strategiyasi hamda asosiy yo nalishlari. Iqtisodiy 
islohotlaming bosqichlari va ulaming vazifalari. 0 ‘zbekistonda islohotlami 
chuqurlashtirish va iqtisodiyotni erkinlashtirishning asosiy yo‘nalishlari.
Mamlakatni modemizatsiyalash jarayonining mazmuni va uning bozor 
iqtisodiyotiga 
o‘tishni 
ta’minlashdagi 
roli. 
Modemizatsiyalash jarayonining 
tamoyillari, asosiy belgi va tarkibiy qismlari. Hozirgi davrda 0 ‘zbekistonda 
modemizatsiyalash jarayonlarining asosiy yo‘nalishlari. 2017- 2021 yillarda 
mamlakatimizni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning ustuvor yo‘nalishlari bo’yicha 
Harakatlar strategiyasi.
7-mavzu. Talab va taklif nazariyasi. Bozor muvozanati
Talab tushunchasi. Individual talab va bozor talabi. Talab qonuni. Giffen 
samarasi. Talab egri chizig'i. Talab m iqdorigata’sir qiluvchi omillar: iste’molchi didi, 
bozordagi iste’molchilar soni, ulaming pul daromadi, o‘mini bosuvchi tovarlar narxi, 
kelajakda narx va daromadlaming o ‘zgarishi ehtimoli. Oliy va past toifali tovarlar.
Engel qonuni. Engel egri chizig‘i. 
. . .
Taklif tushunchasi. Taklif qonuni. Taklif egri chizigM. Taklif mikdoriga ta sir 
ko‘rsatuvchi omillar: resurslar narxi, ishlab chiqarish texnologiyasi, soliqlar va 
subsidiyalar, boshqa tovarlar narxi, narx o‘zgarishining kutilishi, ishlab chiqaruvchilar 
soni. Iqtisodiy resurslarga talab va taklifning xususiyatlari.
Talab va taklif miqdorlarining mos kelishi. Qiska va uzoq davrlarda talabning 
o ‘zgarishi. Bozor muvozanati. Xususiy va umumiy muvozanatlik. Talab va taklif 
egiluvchanligi va ularni belgilab beruvchi omillar.
Iste’molchi xatti-harakati nazariyasi. Iste’molchining afzal ko‘rishi. Naflilik

---

funksiyasi. So‘nggi qo‘shilgan naflilik. Naflilikni maksimallashtirish qoidasi. 
Iste’molchining muvozanatli holati. Befarqlik egri chizig‘i. Befarqlik kartasi. 
Iste molchi byudjetining cheklanganligi. Byudjet chizig‘i. Narx va daromadlar 
o‘zgarishining iste’molchi tanloviga ta’siri.
8-mavzu. R aqobat va monopoliya
Raqobatning mohiyati va ob’ektiv asoslari. Raqobat mazmuniga turli tomondan 
yondashuv. Raqobatning vazifalari. Raqobatning turlari: tarmoq ichidagi va 
tarmoqlararo raqobat. Raqobat shakllari: sof raqobat, monopolistik raqobat, 
oligopoliya va s o f monopoliya. Raqobatlashish usullari: narx vositasidagi va narxsiz 
raqobat, g ‘irrom va halol raqobat. Demping narxlami qo‘llash. Raqobat kurashining 
zamonaviy shakllari: mahsulot sifatini oshirish, mahsulotni yangilash, xizmat sifati, 
reklama, servis, marketing va x.k.
Monopoliyaning mohiyati va uning vujudga kelishi sabablari. Ishlab chiqarish 
va kapitalning to ‘planishi va markazlashuvi. Monopoliyalaming turlari: sof 
monopoliya, oligopoliya, monopsoniya. Tabiiy monopoliyalar. Legal va sun’iy 
monopoliyalar. 
Lem er 
koeffitsienti. 
Monopolistik 
birlashmalar 
shakllari. 
Monopoliyalaming afzalliklari va ijtimoiy- iqtisodiy oqibatlari. Shumpeter gipotezasi. 
Davlatning monopoliyaga qarshi tadbirlari. Rivojlangan mamlakatlarda monopoliyaga 
qarshi siyosat borasidagi tajribalar. Monopoliyaga qarshi qonunchilik.
0 ‘zbekistonda raqobat muhitini shakllantirish borasidagi chora- tadbirlar. 
Mamlakatimizda raqobat muhitini kuchaytirishning zarurligi va yo‘nalishlari. 
Monopoliyaga karshi qonunchilikning shakllanishi.
Monopolistik 
korxonalami 
tartibga solish 
usullari. 
Milliy 
iqtisodiyot 
raqobatbardoshligini oshirishga qaratilgan chora-tadbirlar. Mamlakatimizda 2017- 
2021 yillarda iqtisodiyot tarmoqlari uchun samarali raqobatbardosh muhitni 
shakllantirish ham da mahsulot va xizmatlar bozorida monopoliyani bosqichma- 
bosqich kamaytirish