Toshkent farmatsevtika instituti farmakognoziya kafedrasi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI SOG‘LIQNI SAQLASH VAZIRLIGI
TOSHKENT FARMATSEVTIKA INSTITUTI
FARMAKOGNOZIYA KAFEDRASI
“Dorivor o‘simliklar resursshunosligi” fanidan
“Farmatsiya” va “Kasb ta’lim” yo‘nalishlari
5 kurs talabalari uchun


Ma’ruzalar matni


Toshkent-2014
Tuzuvchilar: Ibragimov A.Y. - f.f.d., professor
Komilov X.M.-f.f.d., professor
Muxamedova M.SH. - f.f.n., dotsent
Xodjaeva M.A. - f.f.n., dotsent
Farmonova N.T. - f.f.n., dotsent
Taqrizchilar:Maradjapova L.A. - O‘zRSSV qoshidagi Dori vositalari ekspertizasi va standartizatsiyasi Davlat Markazining Dori vositalari sifatini nazorat qilish laboratoriyasi katta ilmiy xodimi, f.f.n.
Abdullabekova V.N. - Toshkent farmatsevtika instituti farmatsevtik kimyo kafedrasi mudiri, f.f.d.,professor

Ma’ruzalar matni Markaziy uslubiy kengashning 2014 yil 25 sentyabrdagi 2 - sonli majlisida muhokama qilingan va o‘quv jarayonida qo‘llash uchun tavsiya etilgan.

MUK ning raisi,
o‘quv ishlari bo‘yicha
prorektor v.b., professor X.S.Zaynutdinov


1-Ma’ruza


Mavzu: Dorivor o‘simliklarni resursshunosligi to‘g‘risida tushuncha va uning vazifalari. Asosiy geobotanik va resursshunoslik atamalari.
O‘zbekiston florasini boyligi va xilma-xilligi


Mavzu 2 soatga mo‘ljallangan


Ma’ruza rejasi:

1.Resursshunoslik va uning tarixi xaqida tushuncha.

2.Botanik resursshunosligi oldida turgan asosiy masalalar.
3.O‘zbekistonning ba’zi viloyatlarida o‘sadigan dorivor o‘simliklari.
4. Asosiy geobotanik va resursshunoslik atamalari.


Tayanch iboralar: dorivor o‘simliklarni resursshunosligi, O‘zbekiston florasi, geobotanika, fitocinoz, dominant.

O‘zbekiston relefini xar-xilligi tufayli, tuprog‘i va o‘simlik olami har xil bo‘ladi. Eng pastki erlarda asosan cho‘l o‘simliklari tarqalgan. Erlari qum, taqirlardan iborat. Tuproq tarkibi yuqoriga qarab o‘zgarib boraveradi.

O‘zbekistonda 4150 atrofida o‘simliklar turlari uchraydi. O‘sadigan yovvoyi o‘simliklarni 700 ga yaqin turi dorivor hisoblanadi.
O‘zbekiston florasi o‘simliklar olamida alohida o‘ziga xos o‘rin egallaydi. Muzliklar davridan so‘ng hosil bo‘lgan “Arkto-alpiyskiy” o‘simliklar tog‘ va tog‘ yon bag‘irlarini egallaydi. Bu o‘simliklar tekislikdan tog‘ tomonga 1500-1700 metrgacha etib boradi.
Janubiy pastroq zonalarda efemeroidlarga xos. Efemeroidlarni diferensiatsiyasi va ko‘payishi asosan tuproq tarkibiga qarab boradi. Efemerlar yirik formatsiyalar hosil qiladi. Efemeroidlar formatsiyasi bilan bir qatorda tekislik, dasht, qir (step) formatsiyalari rivojlanib borgan.
Dasht formatsiyalari boshqa erlardan farqliroq tog‘ va cho‘l zonalariga kirib boradi. Tog‘ o‘simliklari o‘ziga xos farmatsiyalar xosil qiladi. Bu farmatsiyalarda uchraydigan assotsiatsiyalar ko‘proq kserofit o‘simliklardan iborat.
Respublikamizda olib borilgan resursshunoslik ishlarini taxlil qilib, yovvoyi dorivor o‘simliklarga boy 5 ta viloyatlar ajratib olingan: Samarqand, Jizzax, Toshkent, Surxondaryo, Qashqadaryo viloyatlari.
Samarqand viloyati respublika markaziga joylashgan bo‘lib, Zarafshon sohiliga kiradi. Hozirgi kunda viloyat 14 ta tumandan iborat. Samarqand viloyatini relefi asosida uchga bo‘lish mumkin.
- SHimoliy Nurota tog‘lari yon bag‘ri.
- O‘rtasi-Zarafshon sohillari.
- Janubida-Zarafshon tog‘ini adirlari.
Nurota atrofidagi vodiylar cho‘l zonasiga kiradi. Vodiyga xos farmatsiya- ermon- Artemisia diffusa (polыn raskidistaya).
Farmatsiya tarkibiga kiruvchi assotsiyasiyalar: efemero- irisovo-polыnnaya;
irisovoe-adraspano-polыnnaya va eremurosovo-polыnnaya.