1
1
-
-
M
M
A
A
V
V
Z
Z
U
U
:
:
“
“
A
A
U
U
D
D
I
I
T
T
”
”
F
F
A
A
N
N
I
I
N
N
I
I
N
N
G
G
P
P
R
R
E
E
D
D
M
M
E
E
T
T
I
I
,
,
O
O
B
B
Y
Y
E
E
K
K
T
T
I
I
,
,
M
M
E
E
T
T
O
O
D
D
I
I
V
V
A
A
B
B
O
O
S
S
H
H
Q
Q
A
A
F
F
A
A
N
N
L
L
A
A
R
R
B
B
I
I
L
L
A
A
N
N
O
O
`
`
Z
Z
A
A
R
R
O
O
A
A
L
L
O
O
Q
Q
A
A
D
D
O
O
R
R
L
L
I
I
G
G
I
I
REJA:
1.1Auditning paydo bo’lishi
va rivojlanishi
1.2. Auditorlik faoliyatining mohiyati, maqsadi va vazifalari.
1.3 Audit fanining predmeti va ob’ektlari
1.4 Audit fanining uslublari
1.5. Auditorlik kasbiga kirish
1.1
Auditning paydo bo’lishi va rivojlanishi
Ma’lumki, har qanday voqea, hodisa, buyum qaysi zamonda va makonda paydo
bo’lishidan qat’iy nazar ma’lum zaruriyat tufayli yuzaga keladi. Auditga oid manbalarda
ta’kidlanishicha, uni quyidagi shart-sharoitlar keltirib chiqargan:
axborot etkazib beruvchilar (ma’muriyat) bilan axborotlardan foydalanuvchilar (davlat
organlari, banklar, aktsiyadorlar, kreditorlar) manfaatlarining mos kelmasligi, natijada,
ular o’rtasida ziddiyatli vaziyatlar yuzaga kelganida ma’muriyat tomonidan noto’g’ri
ma’lumotlar berilishi;
noto’g’ri axborotlarga asoslangan holda xo’jalik qarorla-rining qabul qilinishi natijasida
noqulay iqtisodiy ahvolga tushib qolinishi yoki inqirozga yuz tutilishi;
iqtisodiy axborotlarning haqqoniyligini tasdiqlash uchun zarur maxsus bilimlarga ehtiyoj;
axborotlardan foydalanuvchilarda ma’lumotlarni bevosita baholash va sifatini aniqlash
uchun maxsus malaka, vaqt va materiallarning etishmasligi va h. k.
Mana shu muammolarni hal qilishga yordam beradigan auditorlik xizmatlari shakllana
boshladi. Uning asosiy vazifasi axborotlardan foydalanuvchilarga taqdim qilinadigan
hisobotlar to’g’risida xolis fikr-mulohazalar bildirishdir. Auditorlar etarli bilim va tajribaga,
shuningdek, buxgalteriya hisobi hujjatlari va asoslovchi ma’lumotlarni olish huquqiga ega
bo’lganliklari uchun bu vazifani malakali darajada bajaradilar. Bundan tashqari, ular
korxona ma’muriyatiga bo’ysunmaydigan va uning tazyiqlaridan holidirlar.
Ayrim manbalarga ko’ra buxgalter-auditor kasbi XVII asrning o’rtalarida Evropaning
aktsiyadorlik kompaniyalarida aktsiyadorlar, kreditorlar va soliq xizmati xodimlari
o’rtasidagi munozarali masalalarni hal qilib berish zarurati tufayli shakllana boshlagan.
O’sha paytlarda mustaqil faoliyat ko’rsatib, korxonaning ishlab chiqarish moliya faoliyati
to’g’risida aniq xulosa beradigan mutaxassislarga ehtiyoj kuchaygan.
Natijada, 1862 yili Angliyada, 1867 yili Frantsiyada, 1937 yili esa AQShda majburiy audit
to’g’risidagi qonun qabul qilingan. Hozirgi paytda bozor iqtisodiyoti rivojlangan
mamlakatlarda o’zining tashkiliy huquqiy infratuzilmalariga ega bo’lgan audit institutlari
Dostları ilə paylaş: 
