Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Mavlanov, N. N. Kalandarova

II bo„lim bo„yicha jami (satr 
140+190+200 
+210+320+370+380) 
390 
II bo„lim bo„yicha jami (satr 
490+600) 
770 
Balans aktivi bo„yicha jami 
(satr 130 +390) 
400 
Balans passivi bo„yicha jami 
(satr 480+770) 
780 
Analitik 
hisob-kitoblardan 
oldin 
albatta 
axborotlarning 
aniqligi, 
ishonchligiga muhim ahamiyat qaratish lozim. Shu sababli, moliyaviy hisobot 
shakllarida korxona moliyaviy ahvolining bir jihatini boshqa-boshqa tomonlarini 
aks ettirishda nazorat raqamlarining o‗zaro mosligini tekshirishga alohida ahamiyat 
qaratiladi.
10.10-jadval 

---

302 
Balans moddalari va ularning boshqa moliyaviy hisobot shakllaridagi 
axborotlarga mosligi* 
№ 
Ko„rsatkichlar 
Buxgalteriya 
balansi hisobot 
shakli satri 
Moliyaviy 
natijalar 
to„g„risida
gi hisobot 
satri 
Pul oqimi 
to„g„risida
gi hisobot 
satri 
Xususiy 
kapital 
to„g„risida
gi hisobot 
satri 
1 Pul mablag‗lari 
320 
- 
070, 080 
- 
2 Ustav kapitali
410 
- 
- 
010, 080 
3 Qo‗shilgan kapital
420 
050, 060 
- 
010, 080 
4 Rezerv kapitali
430 
050, 060 
- 
010, 080 
5 Sotib 
olingan 
xususiy 
aksiyalar
440 
- 
- 
010, 080 
6 Taqsimlanmagan 
foyda 
(qoplanmagan zarar) 
450 
** 
- 
010, 080 
7 Maqsadli tushumlar
460 
- 
- 
010, 080 
8 Kelgusi davr xarajatlari va 
to‗lovlari uchun zaxiralar
470 
- 
- 
010, 080 
*-ma‘lumotlarni ochib berish yuzasidan moliyaviy hisobotga qaydlar, 
izohlar asosida nazorat raqamlarini tekshirish imkoniyatini oshirish mumkin. 
**
-korxona ochilgandan buyon taqsimlanmagan foydani qayta hisob-
kitoblar qilish orqali nazorat raqamiga chiqish mumkin. 
10.4. Korxona moliyaviy holatining tahlili 
Korxonaning moliyaviy holati iqtisodiy kategoriya sifatida xo‗jalik 
subyektining o‗z faoliyatini yuritish, rivojlantirish va o‗z-o‗zini moliyalashtirish 
imkoniyatlari yuzasidan kapitalning holatini xarakterlaydi. Ya‘ni xo‗jalik 
subyektining moliyaviy resurslar bilan ta‘minlanish darajasini, ularning maqsadli 
joylashtirilishi va samarali foydalanish darajasini, boshqa huquqiy va jismoniy 

---

303 
shaxslar bilan bo‗ladigan moliyaviy munosabatlarni, to‗lovga qobillik va 
moliyaviy barqarorlik holatini tavsiflashni xarakterlaydi. 
Korxonaning 
moliyaviy 
holati 
uning 
moliyaviy 
resurslar 
bilan 
ta‘minlanganlik darajasini, raqobatbardoshlik va bankrotlik darajasini, moliyaviy 
barqarorlik va to‗lovga qodirlik holatini, davlat va boshqa xo‗jalik subyektlari 
oldidagi majburiyatlarini bajarishga qodirligi kabi ko‗rsatkichlarni tavsiflovchi 
kategoriya va jarayonlar natijalari majmuini o‗z ichiga oladi. 
Moliyaviy holatni o‗rganish va tahlil etish orqali xo‗jalik subyektining 
samarali faoliyatini yo‗lga qo‗yish va uni o‗stirish imkoniyatlarini baholashga, 
korxona ishlab chiqarish, tijorat va moliya faoliyatidan moliyaviy resurlarning 
kirimiga va ulardan moliyaviy holatni o‗stirishda foydalanish darajalariga, 
moliyaviy natijalarni kutilishini prognozlash va iqtisodiy rentabellikni xo‗jalik 
faoliyatining real imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda oshirishning yo‗llarini 
belgilashga, moliyaviy resurslardan yanada samarali foydalanishning chora-
tadbirlarini belgilashga imkon tug‗iladi. 
Moliyaviy raqobatdoshlikka va to‗g‗ri moliyaviy siyosatni yuritishga 
korxona foydasini maksimallashtirish, kapital tarkibini optimallashtirish va uning 
moliyaviy barqarorligini ta‘minlash, mulkdorlar (qatnashchilar, ta‘sischilar), 
investorlar va kreditorlar uchun moliyaviy holatning jozibadorligini oshirish, 
korxona boshqaruvi yuzasidan samarali mexanizmni shakllantirish, shuningdek, 
moliyaviy resurslarni jalb etishda bozor mexanizmining barcha imkoniyatlaridan 
foydalanish orqali erishish mumkin. 
Moliyaviy holatni baholash orqali ikkita natijaviy ko‗rsatkichga ega 
bo‗linadi. Birinchisi korxona boshqaruv apparatining faoliyatiga baho beriladi, 
ikkinchisi moliyaviy holatning ayrim ko‗rsatkichlarini prognozlash imkoni 
tug‗iladi. 
Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlarida moliyaviy hisobotlarga 
quyidagicha tasnif beriladi.