Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

13.4. Elektron biznesini rivojlantirish strategiyasi 
Global iqtisod va raqamli iqtisodiyotning mavjudligi tufayli, qandaydir 
mamlakatning jahon trendlaridan ajralgan holda rivojlanishi mumkin bo’lmay 
qoldi. Elektron biznesda ham bu holat shunda namoyon bo’ladiki, agarda biror-bir 
mamlakatda biror-bir sohada muvaffaqiyatga erishgan kompaniya paydo bo’lsa, bu 
kompaniyaning klonlari darhol boshqa mamlakatlarda ham paydo bo’ladi. Chet el 
kompaniyalari kloni sifatida hosil bo‘lgan kompniyalar juftliklariga misol qilib 
quyidagialrni keltirishimiz mumkin: 
LaModa - ASOS, KuriVIP – Gilt Group, 
AnywayAnyday – Expedia/Kayak, Game Insight – Zygna, Avito – Craigslist, 
Wikimart – eBay, Biglion – Groupon, Ozon – Amazon
. „
Lider ortidan yurish
“ 
strategiyasi vositasida kompaniyalar yaratish va uni rivojlantirish Internet 
tarmog’ida faoliyat ko’rsatadigan kompaniyalar uchun juda ham ommabop bo’lib 
qoldi va bu strategiya jahon bo’ylab juda yaxshi tijoriy natijalarga olib kelayapti. 
Masalan, 
Zalando
deb nomlangan nemis oyoq-kiyim kompaniyasi va Rossiyaning 
Sapato
kompaniyasi amerikaning 
Zappos
kompaniyasi nusxasidir. 
Groupon
kompaniyasining klonlaridan biri 
BuyWithMe.com 
Groupon
ning Xitoydagi 
nusxasi bo‘lib, unda ko’pchilik elementlar – nomlar, logotip va sayt dizayni aynan 
bir xil qilib ko’chirib olingan. Qonun nuqtai-nazridan bunday ishlarga qarshi turish 
juda murakkab va katta sarf-harajat talab qiladi. Shuning uchun kompaniyalar 

---

Toshkent Moliya instituti 
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 
ko’pchilik xollarda klonlarga unchalik e’tibor bermaydilar. Boshqa tomondan 
qaraganda, agar kompaniya yangi bozorlarga chiqishni rejalashtirsa, o’sha 
mamlakatlardagi klonlarni uni barcha elementlari bilan birgalikda (
mijozlari, 
infratuzilmasi, ommaviyligi va injener-texnik xodimlari bilan
) sotib oladi va 
ortiqcha harajatlardan qutulgan holgan yangi bozorlarni ham egallab oladi. 
Masalan, shu strategiyaga amal qilgan xolda