Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

RUC (https://www.rucoin.org) - Rucoin 
Ushbu kriptovalyuta tangalarni 
scrypt
hamda 
sha256d
sxemalari orqali 
generatsiya qiladi. Tarmoqning xakerlar xujumidan himoyalanish kattaligi 51% ga 
teng bo’lib, u mayningda generatsiya qilingan bloklarning katakchalari nomi bilan 
amalga oshirilgan. Xakerlar xujumi vaqtida tarmoq himoyalangan rejimga o’tadi va 
bloklarni faqatgina ishonchli tugunlardangina qabul qila boshlaydi. Hamyonlarning 
nomlari chiroyli va tranzaktsiyalar izoxlar orqali keltiriladi. 
Konfidentsial to’lovlar uchun kriptografiyaning ilk bora ishlatilishi 1990 
yildan Devida Chomning 
DigiCash
tizimidan boshlangan. Afsuski, uning 
kompaniyasi 1998 yilda bankrotlikka uchragan. Ammo uning to’lov tizimi 
markazlashgan bo’lgani uchun saqlanib qolgan va «
kriptovalyuta
» atamasi birinchi 
marta Bitcoin pirring to’lov tizimi paydo bo’lganidan so’ng ishlatilina boshlandi. 
Ushbu tizim 2009 yilda Satosi Yakomoto ismli (
psevdonomli
) inson yoki shaxslar 
guruxi tomonidan ishlab chiqilgan. Bu tizim 
SHA-256
turidagi xeshlashtirishdan va 
proof-of-work
tizimidan foydalanadi. Shundan keyingi yillarda Bitcoinga bog’liq 
bo’lmagan mustaqil kriptovalyutalar ham ishlatilina boshlandi. Ularni Bitcoin 
forklari deb ataladi. Masalan, Namecoin, Litecoin, PPCoin, Novacoin va boshqalar.

---

Toshkent Moliya instituti 
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 
Bulardan boshqa bir qancha forklar ham yaratilgan, ammo ularning Bitcoindan 
unchalik katta farqlari yo’q desa ham bo’ladi. Farqlari faqat emissiya tezligi va 
chegaralari yoki xesh-funktsiyalar algoritmlaridagina bo’lishi mumkin. Bunday 
turdagi ko’pgina forklar 2011-2014 yillarda Bitcoinning bozorda erishgan 
muvaffaqiyatlari 
tufayli 
vujudga 
kelgan 
deyishimiz 
ham 
mumkin.
Kriptovalyutalarning boshlang’ich narxi uning generatsiya qilish uchun 
kompyuterga sarf qilingan elektr energiyasining bahosiga teng deyish mumkin. 
Kriptovalyutaning ikkilamchi bozoriy narxini esa unga bo’lgan talab aniqlab beradi. 
Bunday talab quyidagi amallar vositasida shakllanishi mumkin:
1) spekulyativ — investorniki (
kriptovalyutani uni yanada qimmatroq sotish 
maqsadida sotib olish
); 
2) Kriptovalyuta to’lab, o’rniga qandaydir tovar yoki mahsulot olish;
3) Kriptovalyutani boshqa hisob raqamiga komissiyasiz (
yoki 0,1% dan ham 
kamroq komissiya bilan
) o’tkazish.
Bulardan tashqari, kriptovalyutaning bozoriy narxini xosil qilishda uning 
oxirgi emissiyasi qanday bo’lganligi ham ahamiyatga ega bo’ladi. Bitcoin
tarmog’ini yaratgan Gevin Andrisen ham ba’zi bir kriptovalyutalarning firibgarlik 
mahsuli bo’lishi mumkinligidan o’z xavotirini bildirgan. Xozirgi davrda Bitcoindan 
boshqa hech qanday kriptovalyuta bunchalik keng miqyosda tarqalmaganligini ham 
aytib o’tishimiz kerak. Litecoin va Namecoin kriptovalyutalari boshqalarga 
nisbatan biroz kengroq tarqaldilar, ammo Bitcoinga yetishning uddasidan chiqa 
olmadilar. Boshqa barcha kriptovalyutalar ularning kurslarida biroz miqdorda 
spekulyatsiya qilish uchun ishlatiladilar va boshqa yerlarda ishlatilganlari xozircha 
kuzatilmadi. Asosiy kriptovalyutalar emissiyaning quyidagi umumiy miqdori 
doirasida amal qiladilar: (