Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг

Qo„l soxasidagi suyaklarni, Chanoq va oyoq soxasidagi suyaklarni o„zaro 
birlashuvi. Suyaklarning, bo„g„imlarning rengenanatomiyasi. 
Chanoq suyaklarining birikishi
. 
1. Chanoq suyaklarining kov soxasida symphysis pubica birikuv hosil bo‗ladi. 
Bu birlashma kov suyaklaridagi facies symphysiali Yuzalari orasida hosil bo‗lib, 
tog‗ay plastinkasi - discus interpubicus vositasida birlashadi. Birlashuv soxasining 
ustki chekkasida lig. pubicum superius boylami va ostki Yuzasida lig. arcuatum pubis 
boylamlari joylashadi. 
2. Dumg‗aza-Yonbosh bug‗imi - art. sacroiliaca - shu suyaklarni quloqsimon 
Yuzalari orasida hosil bo‗ladi. Bu bug‗imda xarakat cheklanganligidan amfiartroz 
bug‗imlar guruhiga kiradi. Bug‗im atrofida quyidagi boylamlar joylashadi : 1) lig. 
sacroiliaca interossea Yonbosh suyagining do‗mbogidan dumgaza suyagiga tortilgan 
juda mustaxkam paylardan tuziladi; 2) ligg. sacroiliaca ventralia - suyaklar orasida 
bo‗lib, oldingi Yuzalarni birlashtiradi; 3) ligg. sacroiliaca dorsalia - suyaklarning orqa 
Yuzasini o‗zaro birlashtiradi; 4) lig. iliolumbale - V bel umurtqasining ko‗ndalang 
o‗simtasi bilan Yonbosh suyagining qirrasini o‗zaro birlashtiradi; 5) lig. sacrotuberale 
– dumg‗aza suyagi bilan Yonbosh suyagidagi tuber ischii burtig orasida tortiladi; 6) 
lig. sacrospinale – dumg‗aza suyagi bilan Yonbosh suyagidagi spina ischiadica 
o‗simtalari orasida joylashadi. Oxirgi ikki boylam Yonbosh suyagidagi katta va 
kichik o‗ymalarni Chanoqdagi katta va kichik teshiklarga : foramen ischiadicus 
majus e minus larga aylantiradi; 7) Chanoqdagi yopqich teshik, fibroz parda 
membrana obturatoria bilan qoplangan bo‗ladi. Faqatgina sulcus obturatorius soxasi, 
qon tomir va nerv o‗tadigan canalis obturatorius ga aylanadi. 
Chanoq-son bug„imi - art. coxae
Bug‗imda : frontal uk atrofida bukish va yozish; sagital uk atrofida oyoqni 
uzoqlashtirish va yaqinlashtirish; vertikal uk atrofid esa son ichkariga va tashqariga 
buriladi. Bug‗im kapsulasining ichida son suyagi boshchasining boylami lig. capiti 
femoris bo‗ladi. 
Bu bug‗im Chanoq suyagidagi sirka kosacha - acetabulum chuqurchasi bilan 
son suyagining boshchasi orasida hosil bo‗ladi. Sirka kosachasining kirgogi labrum 
acetabulare tog‗ayi bilan qoplanganligidan bu bug‗im Yuzasi chuqurlashadi. Tog‗ay 
tutamlari incisura acetabul o‗ymasi ustida lig. transversum acetabuli boylamiga 
aylanadi. Bug‗im kapsulasi sirka kosachasining atrofidan boshlanib, son suyagidag 
linea intertrochanterica va crista intertrochanterica soxalarigacha davom etadi. 
Chanoq-son bug‗imi shakl jixatidan sharsimon bo‗g‗imlar, xarakat jixatidan esa ko‗p 

---

65 
o‗qli bo‗g‗imlar guruhiga kiradi. Bo‗g‗im ichida lig. capitis femoris boylami 
joylashadi. Bu boylam sirk kosachasining tubidan boshlanib, son suyagi 
boshchasidagi fovea capitis femoris chuqurchasigacha tortiladi. Chanoq-son bug‗imi 
kapsulasining tashqi Yuzasida quyidagi boylamlar joylashadi : 1) lig. iliofemorale: 
spina iliaca anterior inferior dan boshlanib, son suyagidag linea intertrochantericaga 
birikadi; 2) lig. pubofemorale - ko suyagidan boshlanib, son suyagidagi trochanter 
minor burtig‗iga birikadi; 3) lig. ischiofemorale – o‗tirgich suyagidan boshlanib, son 
suyagining trochanter major bo‗rtig‗i soxasigacha tortiladi; 4) Zona orbicularis - 
xalqasimon boylamlar - son suyagining bo‗yin qismini o‗rab oladi kapsulaga xamda 
spina iliaca anterior inferior soxalariga birikib ketadi. 
Bu boylam sirka kosachasining tubidan boshlanib son suyagining fovea capitis 
femoris soxasiga birikadi. Bu boylam orqa son suyagi boshchasining arteriyasi 
yo‗naladi.
Tizza bug‗imi - art. genus. 
Tizza bug‗imini hosil etishda son suyagining pastki uchidagi Yuzalar, katta 
boldir suyagining ustki Yuzasidagi bug‗im Yuzalar v tizza qopqog‗i - patella - suyagi 
katnashadi. Son suyagining bu Yuzalari qabarik bo‗ladi. Lekin katta boldir 
suyagidagi bug‗im Yuzala yassi
Bo‗lganligidan bu nomuvofiqlik gialin togaylarning xisobiga to‗g‗rinaladi. Bu 
tog‗ay plastinkalar katta boldir suyagidagi bugim Yuzalarining chekka qismida 
meniscus lateralis et meniscus mediali ni tashkil etadi. Bu tog‗ay plastinkalarning 
tashqi Yuzasi qalinlashgan bo‗lib, bugim kapsulasiga birikib ketadi. Tizza 
bug‗imining kapsulasi son suyagining pastki uchidan boshlanadi, tizza qopqog‗ini 
o‗rab olib, katta boldir suyagining ustk qismiga birikadi. Tizza bug‗imi kapsula 
ichidagi va bug‗im tashqarisidagi boylamlar bilan mustaxkamlanadi.
Tizza bug‗imi ichidagi boylamlar :
1) lig. transversum genus - meniscus lateralis et mediali tog‗aylarining oldingi 
chekkalarini o‗zaro birlashtiradi; 
2) lig. cruciatum anterius - oldingi xojsimon boylam : son suyagidagi condylus 
lateralis dumbogining ichki Yuzasi bilan katta boldir suyagidagi area intercondylaris 
anterior chuqurchalari orasida joylashadi;
3) lig. cruciatum posterius - orqadagi xojsimon boylam : son suyagidagi 
condylus medialis do‗mbog‗ining ichki Yuzasidan boshlanib, katta boldir suyagidagi 
area 
intercondylaris 
posterior 
chuqurchasigacha 
tortiladi. 
Tizza 
bug‗imi 
kapsulasining tashqi Yuzasidagi boylamlar : 
1) lig. collaterale tibiale - son suyagidagi epicondylus medialis o‗simtasidan 
boshlanib, katta boldir suyagining ichki Yuzasig birikadi; 
2) lig. collaterale fibulare - son suyagidagi epicondylus lateralis o‗simtasidan 
boshlanib, kichik boldir suyagining boshchasig birikadi; lig. patellae - sonning to‗rt 
boshli mushak payining davomi bo‗lib, tizza qopqog‗i suyagi bilan katta boldir 
suyagidagi tuberositas tibiae soxasigacha davom etadi.
Tizza bug‗imi shakl jixatidan dungsimon, xarakat jixatidan es bir o‗qli 
bug‗imlar guruhiga kiradi. Bu bugimdagi asosiy xaraka frontal uk atrofida bukish va 
yozish bo‗lib xisoblanadi. Bukilgan xolatda Yon boylamlar bushashganligidan, bu 
bug‗imda biroz aylana xarakatlarni xam bajarish mumkin.
Boldir suyaklari bilan oshiq suyagi orasidagi bug‗im - art. talocruralis.

---

66 
Bu bug‗im katta va kichik boldir suyaklarining pastki uchidag bug‗im Yuzalari 
bilan oshiq suyagining g‗altak qismidagi trochlea tal bug‗im Yuzalari facies 
articularis superior orasida hosil bo‗ladi. Bug‗im Yuzalari pishiq fibroz kapsula 
capsula articularis bilan o‗ralgan bo‗lib, oshiq suyagining bo‗yin qismigacha 
yo‗naladi. Bu bug‗im quyidagi boylamlar bilan mustaxkamlangan:
1) lig. mediale (deltoideum) - medial tupiqdan boshlanib, pastki soxada oshiq 
suyagiga pars tibiotalaris ant. et posterio tovon suyagiga pars tibiocalcanea va 
qayiqsimon suyaklarga par tibionavicularis birikadi;
2)lig. talafibulare ant. - lateral tupiq bilan oshiq suyag orasida joylashadi;
3)lig. talofibulare post - lateral tupiqning orqa Yuzasi bilan oshiq suyagi 
orasida joylashadi; lig. calcaneofibulare - lateral tupiq bilan tovon suyagi orasida 
joylashadi. rt. talocruralis - shakl jixatidan g‗altaksimon bug‗imlar guruhiga kiradi. 
Xarakat jixatidan bu bug‗im bir o‗qli bo‗lib, fronta satxda Yuqoriga xarakat - yozish 
bo‗lsa, pastga xarakat - bukish bo‗ladi.
Oyoq panjasining kaft usti suyaklari orasidagi bug‗imlar guruh articulationes 
intertarseae
Bu guruh 4-ta aloxida bug‗imni o‗z ichiga oladi :
a)art. subtalaris - oshiq suyagi ostidagi bug‗im : oshiq va tovon suyaklarining 
bug‗im Yuzalari orasida hosil bo‗ladi;
b) art. talocalsaneonavicularis - oshiq suyagi, tovon suyagi va qayiqsimon 
suyaklar orasidagi bug‗im Yuzalari orasida joylashadi;
c) art. calcaneocuboidea - tovon suyagi bilan kubsimon suyakla orasidagi 
bug‗im Yuzalari xisobiga hosil bo‗ladi;
d)art. cuneonavicularis - ponasimon va qayiqsimon suyaklarning bug‗im 
Yuzalari xisobiga hosil bo‗ladi.
Bu bug‗imlarning ikkiga, ya‘ni tovon - kubsimon bug‗im art. calcaneocuboidea 
xamda oshiq-qayiqsimon bug‗im art.talonaviculare larning umumiy bug‗im - art. tarsi 
transversa - oyoq panjasining kaft usti ko‗ndalang bug‗imi deb ataladi. Ko‗ndalang 
bug‗im mustaxkamlab turadigan boylam - lig. bifurcatum bo‗lib, o‗z navbatida bu 
boylam ikki tutamdan : lig. calcaneonaviculare va lig. calcaneocuboideum lardan 
hosil bo‗ladi. 
Oyoq panjasining kaft usti suyaklari orasidagi boylam lig. tarsi interosseae 
quyidagi boylamlar guruhidan hosil bo‗ladi : 1) lig. talocalcaneum interosseum; 2) 
lig. cuneocuboideum interosseum; 3) lig. intercuneformia interossea.
Kaft usti suyaklarining ustki Yuzasidagi boylamlar - ligg. tarsi dorsalia xam 
quyidagi boylamlardan hosil bo‗ladi : 1) lig. talonaviculare; 2) ligg.intercuneiformia 
dorsalia; 3) lig. cuneocuboideum dorsale; 4) lig. cuboideonaviculare; 5) ligg. 
cuneonaviculari dorsalia. Oyok panjasining ostki Yuzasida, ya‘ni kaft soxasidagi 
boylamlar - ligg. tarsi plantaria quyidagi boylamlardan hosil bo‗ladi: 
1) lig. plantarum longum; 2) lig. calcaneocuboideum plantare; 3) lig. 
calcaneonaviculare 
plantare; 
4) 
lig. 
cuneonavicularia 
plantaria; 
5) 
lig. 
cuboideonaviculare plantare; 6) ligg. intercuneiformia plantaria; 7) lig. 
cuneocuboideum plantare.
Oyoq panjasining kaft usti va kaft suyaklari orasidagi bug‗im artt. 
tarsometatarseae. I kaft suyagi medial ponasimon suyak bilan, II va III kaft suyaklari 

---

67 
kubsimon suyaklar bilan qo‗shilish soxalarid aloxida bug‗im kapsulasi capsula 
articularis hosil bo‗ladi.
Artt. tarsometatarseae bug‗imi quyidagi boylamlar bilan mustaxkamlangan : 1) 
ligg. tarsometatarsea dorsalia; 2) ligg. tarsometatarsea plantaria; 3) ligg. 
cuneometatarsea interossea.