Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг

Ipsimon so‟rg„ichlar 
– papillae filiformes et conicae tilning ust Yuzasida 
duxobasimon tus berib joylashgan. Bu so‘rg‗ichlar ovqatni qabul qilishda, 
chaynashda va halqumga yo‘naltirishda hamda ovqat luqmasining Yumshoqligi va 
uning mexanik xususiyatlarini sezishda qatnashadi. 
2. 
Zamburug„simon so‟rg„ichlar 
– papillae fungiformes tilning uchi va 
Yonlarida joylashgan bo‘lib, ta‘m bilishda xizmat qiladi. 
3. 
Halqa bilan o‟ralgan (tarnovsimon) so‟rg„ichlar – 
papillae vallatae 7–12 ta 
bo‘lib, tilning ildizi va tana chegarasida, ko‘r teshikning ikki Yonboshida rimcha ―V‖ 
raqami shaklida joylashgan. Ularda ta‘m bilish so‘g‗onlari juda ko‘p. 
4. 
Varaqsimon yoki bargsimon so‟rg„ichlar 
– papillae foliatae kitob varaqlari 
kabi tilning Yonlarida joylashib, ta‘m bilishda qatnashadi. 
Tilning pastki Yuzasi faqat oldingi qismidagina erkin, qolgan qismi til ildiziga 
qo‘shilib ketgan. Pastki Yuzadagi shilliq qavat hisobiga ikkita g‗ijim burma (plica 
sublingualis) hosil qilgan. 
Til mo‗rtagi – tonsilla lingualis tilning shilliq qavatida yakkama-yakka yoki 
to‘planib joylashgan limfoid to‘qimadan iborat. Mo‗rtaklar ko‘proq til ildizi sohasida 
uchraydi. 
Til muskullari xususiy va skelet muskullaridan iborat. Uch juft skelet muskullari 
skeletning biror joyidan boshlanib, tilga tutashadi. 

---

347 
1. Engak-til osti muskuli – m. genioglossus pastki jag‗ suyagining engak 
o‘simtasidan boshlanib, tilga tutashadi. Muskul qisqarib tilni pastga va orqaga 
tortadi(123).
 
2. Til osti-til muskuli – m. hyoglossus til osti suyagidan boshlanib, tilning Yon 
tomonlariga tutashadi. Tilni pastga va orqaga tortadi(123). 
3. Bigiz-til muskuli – m. stylogossus Chakka suyagining bigizsimon o‘sig‗idan 
boshlanib, tilning Yonboshiga tutashadi. Muskul qisqarib, tilni Yuqoriga va orqaga 
tortadi(123). 
Til va halqum muskullari. 
1–m. tensor veli palatini; 2–lamina lateralis processus pterygoidei; 3–m. levator 
veli palatini; 4–m. constrictor pharyngis superior; 5–m. stylopharyngeus; 6–lig. 
stylohyoideum; 7–m. hyoglossus; 8–m. constrictor pharyngis medius; 9–membrana 
thyrohyoidea; 10–m. constrictor pharyngis inferior; 11–esophagus; 12–trachea; 13–
m. cricothyroideus (pars obliqua); 14–m. cricothyroideus (pars recta); 15–cartilago 
thyroidea; 16–m. thyrohyoideus; 17–os hyoideum; 18–m. geniohyoideus; 19–
mandibula; 20–m. genioglossus; 21–m. longitudinalis inferior; 22–lingua; 23–
maxilla; 24–m. buccinator; 25–m. styloglosus; 26–tuber maxillae. 

---

348 
Tilning xususiy muskul tolalari turli tomonga yo‘nalgan. Bu holat tilda ustki va 
pastki bo‘ylama muskul m. longitudinalis superior et inferior, ko‘ndalang (m. 
transversus) va tikka yo‘nalgan (m. verticalis) muskullar borligini ko‘rsatadi. Bu 
muskul tolalari o‘zaro tutashib, chirmashib ketgan. Buning natijasida til turli tomonga 
burilib, o‘z shaklini o‘zgartirish xususiyatiga ega. Tilning muskullari ensa 
miotomlaridan rivojlanganligi sababli bitta – til osti nervi – n. hypoglossus (XII juft) 
hisobiga innervatsiya qilinadi. 
SO‟LAK BEZLARI
Og‗iz bo‘shlig‗ining shilliq qavatida turli hajmda juda ko‘p so‘lak bezlari 
joylashgan. Ular til, lab, lunj va tanglay bezlari nomi bilan ataladi. Shuningdek, katta 
hajmdagi uch juft so‘lak bezlari og‗iz bo‘shlig‗i atrofida joylashgan.