Toshkent Tibbiyot Akademiyasi Davolash fakulteti ichki kasalliklar propedevtikasi, kasb kasalliklari, gematologiya va X d. t., oliy ma’lumotli hamshira fanlari kafedrasi Ichki kasalliklar propedevtikasi fani

Sidik ajratish miqdor va sifat tomonidan o’zgarishi mumkin. Sidik ajratish buzilishi-dizuriya deyiladi. Sutkada sidik ajratishning ko’payishi 2 l dan ko’p

poliuriya deyiladi. Sidikni ajralmasligi buyrak tomonidan –anuriya deyiladi.

Tez-tez sidik ajratish –poliuriya deyiladi. Sidik tunda ko’p ajralishi kunduzga nisbatan –nikturiya deyiladi. Solishtirma og’irlik past bo’lsa (1009-1011)-gipoizoztonuriya deyiladi. Sidikda sifat riyalsiyasi bilah aniqlanuvchi oqsil miqdori bo’lsa –protainuriya deyiladi. Fiziologik pratanutiya va patologik pratonuriya bo’ladi. Renal pratonuriya va buyrakka bog’liq bo’lmagan protonuriya bo’ladi.(gemoliz, miclom kasalligi).

Oqsilni aniqlashning eng kop usullari koagulatsiyaga asoslangan(qizdirish yoki kislotalar quyish bilan.

Azot kislota quyish-Geller sinamasi.

Sulfosalisil kislota qo’shish.

Qaynatish bilan aniqlash.

Mikroskop ostida sidikda qoning shakil elementlari aniqlanadi. Sidikda ertrositlarni paydo bo’lishi-gemkaturiya deyiladi. Makro’gematonuriya va mikrogemato’nuriya ajratiladi. Glomerullyar gematonuriyada ertrositlar bilan bir vaqtda ko’p miqdorda oqsil ajraladi. Gematanuriya o’chog’ini yana bir aniqlash usuli 3stskanli sinama. Bu vaqtda bemor 3 ta stkan siyadi. Agar 1ta

stkan qon ko’p bo’lsa sidik yo’llaridan kelayongan bo’ladi. Agar ohirgi porsida qon ko’p bo’lsa sidik pufagidan kelayotgan bo’ladi. Agar hamma stakanda barobar bo’lsa buyrakdan ajralayotgan bo’ladi.

Lekasitlarni sidikda ko’p ajralishi –lekotonuriya deyiladi.Agar lekasitlar juda ko’p niqdorda ajralsa –piuriya deyiladi. Hozirgi vaqtda ‘’aktiv lekosinlar “ni aniqlashadi. Bular donachali lekosinlar bo’lib (Shteyingeymer-Malbin hujayrasi) deb ataladi. Ularning sidikda bo’lishi sidik yo’llarida yoki buyrak

jomchalarida yalig’lanish garayoni borligidan dalolat beradni. Bundan tashqari sidikda yassi, o’tkinshi va buyrak epiteliyalarini uchratish mumkin.

Silindrlar oqsillardan yoki hujayralardan hosil bo’lib, u naychalarda payda bo’ladi.

Giyalinli silindrlar oqsildan paydo bo’lib, o’tkir va surinkali nefritlarda, amilokdozada kuzatoladi.

Donachali silindrlar emirilgan buyrak epitelilaridan hosil bo’ladi. Nayshalarda distrofik jarayonlar bo’lganda kuzatiladi.

Mumsimon silindrlar gomogen bo’lib buyrakni surunkali kasalliklarida hos.

Bundan tashqari sidikda baktetiyalar (bartenuriya) va tuzlar (oksalat, fosfat, urat) aniqlanadi.