To‘siqlarga qaramay sevdik "Factor press" nashriyoti Toshkent-2021

Insonlar tomon bir qadam tashlashga ham madorim
yo'q edi. Ammo sen tomon yugurishdan sira
to'xtamadim.
27

---

Mirach Chag'ri Oqtosh
Hech narsaga qaramay sizga ishongan
va sevishda davom etgan
insonlarni qo'ldan chiqarmang.
To'siqlarga qaramay sevdik

---

Mirach ChagVi Oqtosh
Bu hikoya seni ko'rgan onimda boshlandi
Istanbulda ikki yil yashab, keyin Antaliyaga 
qaytib ketdim . Ko'chib yurish tashvishi m eni yaxshigina 
charchatgandi. 
Istanbul 
juda 
go'zal 
sh ah ar 
edi, 
am m o gavjumligi 
halovatim ni olgandi. 
Antaliyaga 
joylashganim dan 
keyin 
bam aylixotir 
nafas 
olishni 
boshlagandim . Qayerda bo'lm aylik, b arib ir insonning o'z 
tug'ilib o'sgan shah ri chindan ham bo sh qach a b o 'lar ekan. 
Bu o'tgan m uddat oralig'ida buni juda yaxshi angladim.
Yangi uyga ko'chib o'tganim dan keyin o'qishim ni ham
boshladim . Ammo negadir qayta ko'nikolm adim . Nimaiki 
yuz berm asin, b ir narsaga boshidayoq ko'nglim isim asa, 
jahannam ning otashi kelsa ham foydasi bo'lmaydi. Agar 
boshidayoq ko'nglim chopm asa, keyin ham chopmaydi.
Kasallik alom atlarining yanada o rtishi n atijasida 
bobom ga lim fom a saraton i degan tashxis qo'yildi. Bir 
qancha m uddatdan so'ng kasallik avjiga olib, uni to'shakka 
m ixlab qo'ydi va kim yoterapiya boshlandi. Bobom juda 
ozib-to'zib, suyaklarini sanasa bo'ladigan holga kelgandi. 
Ikki oydan ziyod kasalxonada qoladigan bo'ldi va keyin bu 
oylab davom etdi.
Nimani xohlasam , bo'lm aslikka qasam ichgan 
davrlarning yom g'irli b ir ch orsh anba kuni so a t 1 2 :1 5 da 
bobom yotgan kasalxonaning sakkizinchi qavati oxiridagi 
derazaning yonida uning yig'lab turganini ko'rib qoldim. 
Yomg'ir to m ch ilarid erazag ato m ar ekan, uning ko'zyoshlari
29

---

To'siqiarga qaramay sevdik
y a n o q k rig a tom ardi. Biz turgan qavatdagi ham shiralar 
tu shlik qilishga chiqishgani uchun koridorda hech kim 
yo'q edi. Beligacha tushgan tim qora sochlari bilan ko'z 
yosh to 'k ar ekan, derazaga kelib urilayotgan yom g'ir 
tom chilarini tom osha qilayotganga o'xshab ko'rinardi.
Sekingina yoniga yaqinlashdim va "Senga nim a 
bo'ldi, ahvoling 
yaxshim i?" deb so'radim . "Meni holi 
qoldir” deya javob berdi. Bosh qa hech n arsa demay, u 
yerdan uzoqlashdim . O'sha dam da u m eni ko'rm aganga 
olgandi. Ammo m en uni bobom yotgan palataning yon 
tom onidagi palatada ko'rgandim . K asalxonadan turU xil 
d ori-darm onlar hidi an qib turishiga qaram ay, m en uning 
iforini his qilgandim . Uning o'zgacha b ir ifori b o r edi. 
Bobom ning yoniga kirdim va biroz m uddat o'tganidan 
keyin palatad agilar bilan xayrlashib, kasalxonadan 
chiqdim . Bobom ning yonida o'sha kuni xolam qolgandi. 
Xolalarim o'zaro kelishib olgancha, 
kunora navbati 
kelgani bobom ning yonida qolardi. Bu kelishuvga onam
ham qo'shilgan edi.
B ir kuni bobom gazeta o'qishni yoqtirgani uchun, 
kasalxona do'konchasidan gazeta sotib olib, to'g'ri 
palataga chiqam an dedim. Do'kon yonida ko'zim yana 
unga tushdi. U ham nim alardir xarid qilayotgandi. Men 
gazetani olib, darhol do'konchadan chiqdim . 
Liftning 
yoniga kelganim dan b ir ikki daqiqa o'tib u ham keldi. 
Liftga chiqib, sakkizinchi qavatga birga ko'tarildik. Liftda 
to 'rt kishi edik. Sakkizinchi qavatga chiqquncha, qolgan 
ikki kishi b o sh qa-bosh qa qavatlarda tu sh ib qoldi. Yolg'iz 
o'zimiz qolganim izda ham gaplashm adik.
30

---

Mirach Chag'ri Oqtosh
Liftning 
tovushi 
quloqlarim izni 
shang'illatar, 
ko'zlarim esa liftning ochiladigan eshigiga qadalgandi. 
Birdan lift eshiklari ochildi va u chuqur nafas chiqarib, 
"Rahm at”, dedi. Ochig'i, buni hech kutm agandim . Biroz 
dovdiradim va b ir og'iz ham so'z demay, bobom ning 
palatasiga kirdim . G azetasini berdim , bobom m enga 
m am nun ch eh rasi bilan boqdi. "N abira degani m ana 
shunday bo'ladi” degandek past ovozda m ing'irlab 
qo'ydi. Unga q arata m en ham shunday deyishni istardim , 
am m o nachora, borligining o'zi yetadi deya ko'nglim dan 
o'tkazdim . B ir kun bo'lsa-d a boboligini ko'rm agan bo'lsam
ham, b arib ir u m ening jondan aziz onam ning otasi 
edi.
Palatadan chiqqanim da deraza yonida yana uni 
ko'rdim . Yana orqasin i m enga o'girib olgandi. Sochlari 
yana yoyilgan, beliga chirm ashib turardi. Sochlaridah 
taralayotgan sham pun hidini yo'lakning boshidan ham
seza olardim . B ir m uddat unga tikilib turganim dan keyin 
ortiga o'girildi va nigohi m enga tushdi. Jilm aygandek 
bo'ldi, keyin esa, "Bu yerga kelsangchi”, dedi. B ir m uddat 
dovdirab turganim dan so'ng "Shu tu rishda yaxshi, axir 
xoli qolishni xohlaysan-ku!” dedim. Keyin u qo'llarini 
pidjagining cho'ntagiga solgancha, m enga yaqinlashdi va 
" 0 ‘tgan kun uchun aybga buyurm a, juda tushkun edim. 
0 ‘ylashim cha, seni biroz ranjitgan ko'rinam an", dedi.
- Bo'lishi m um kin, dedim.
- Qani, yur. Seni choy bilan siylaym an. Meni yom on 
xotira bilan eslab qolm a.
- Men choyni xushlam aym an.
31

---

Tosiqiarga qaramay sevdik
- Unda qahvaga nim a deysan?
- Ma'qul.
- Unday bo'lsa, sen m eni liftning yonida kut, men 
tezda ichkariga kirib chiqay, dedi.
Kelishib olganim izdan keyin m en ham palatada bir 
ko'rinib, uni liftning yonida kutdim. U darrov keldi va 
kasalxonaning oshxonasida o'tirib, dildan suhbatlashdik. 
Jem re ichkilik va qim or sababli oilasidan yuz o'girgan va 
hozirda lem fom a saraton i tashxisi qo'yilgan b ir otaning 
qizi ekan. U adabiyot fanining bitiruvchisi, am m o sohasini 
davom ettirolm aganlardan biri ekan. O tasining qilm ishlari 
onasini va Jem ren i adoyi tam om qilibdi.
Otasi ichkilik va qim orni deb ulardan yuz 
o'girgan, keyin uydan chiqib ketgan, qo'lidagilarini, 
cho'ntagidagilarini, 
umum an, 
bisotidagi 
bor-budini 
yo'qotganidan keyin pushaym on bo'lib, uyiga qaytib 
kelibdi. Jem re va uning onasi noilojlikdan ishonib, 
o'sha odam ni yana qabul qilishibdi. Ilgari o'ziga to'q 
oila bo'lishgan ekan. Ammo otasining hayotiga ichkilik 
va qim or kirib kelganidan keyin butun bor-budlaridan 
ayrilishibdi.
O'sha kuni uning hikoyasini astoydil tingladim . 
M ening hikoyam ga o'tish uchun fu rsat topolm adik. Men 
gapirishdan ko'ra ko'proq qarshim da o'tirgan insonni 
tushunish uchun butun diqqatim ni jam lash ni yoqtirganim
sababli o'sha kuni ham faqat uni tinglagandim . Oxirgi 
vaqtlarda ichidagilarni birovga to'kib solm agani uchun 
to'lib ketgani ko'rinib turardi. U shunchalik shirali ovozda 
gapirardiki, ju m lalarining biro n tasin i ham bo'lm adim .
32

---

Mii.ich Chag'ri Oqtosh
llo'lolmadim. Gohida seni tu shunishlarining o'rniga, 
M-ii kim nidir 
tushunishing ham in sonni yaxshigina 
iliichlantira oladi. Uni shu tarzd a tanidim . Bizning 
vo'limizni kesish tirgan n arsa vijdonlarim iz edi. Jem re 
n'/idan yuz o'girgan otasini kechirgan va ayni damda 
Uiisalxonada uningyonida edi. M en h am yiliar bo'yi onam ga 
"lUi bolalardan senga foyda yo'q, ularni m ehribonlik uyiga 
loshirib yu bor” deya, m eni va ukam ni m ehribonlik uyiga 
lopshirishi uchun onam ga bosim o'tkazib, bizni ko'chaga 
liaydagan bobom ning yonida edim. Yo'llarim izni vijdon 
birlashtirganidan tash qari, o'sha kuni tanishganim izda 
ikkim izning yuzim izda ham g'am zohir bo'lgandi. Jem re 
meni tanim as edi, lekin kitoblarim ni ko'rgan edi. U kitob 
m utolaasi uchun ajratad igan h ar b ir fu rsatini qadrlaydigan 
insonlardan edi. O'z sohasini davom ettirolm aganiga 
qaramay, oilasiga ko'm ak b erish i lozimUgi uchun mayda 
yum ushlar bilan band bo'lgan va otasining betobligi 
sababli oxirgi ishlaydigan joyidan ham bo'shashga m ajbu r 
bo'lgandi.
B ir qancha vaq t o'tib, Jem ren in g otasiga kasal- 
xonadan javob berishdi. Biz bo'lsa, yana b ir necha kun 
kasalxonada qoldik. Ammo shu fu rsat ichida Jem re bobom
va m eni yolg'iz tash lab qo'ymay, bizni ko'rgani keldi. 
Uning bu h arakati sadoqatli inson ekanligining belgisi edi. 
Kichik n arsalarga ham k atta aham iyat beradigan inson 
bo'lganligim uchun u kasalxonadan chiqqanidan keyin 
bizni ko'rgani kelishi m eni baxtiyor qilgani bilan birga 
juda ta'sirlantirgandi ham . Hattoki u b ir kuni kasalxonaga 
kelganida bobom ga o'qishi uchun gazeta olib kelib, bizni
33

---

To'siqiarga qaramay sevdik
hayratga solgandi. Aynan, o'sha kuni u hayotim dagi o'rnini 
chinakam iga m ustahkam lagandi. U buni ko'zbo'yam achilik 
uchun em as, h aqiqatan ham vafodor b ir inson bo'lganligi 
uchun am alga qilgandi. Hozirgi vaqtda bunday insonlarni 
uchratish deyarli im konsiz bo‘lsa-da, m en shunday qiz 
bilan tanishganim uchun ich-ichim dan sevinardim .
Kunora navbat alm ashib qolayotgan xolalarim ning 
ancha horigan va ezilganlarini sezganim dan keyin, 
bobom ning yonida ikki kun o'zim qoldim . Bobom ning 
yonida qolgan kunim ning yakshanba tongida Jem re 
kichkina savati bilan xonaga kirdi. U yakshanba kuni 
navbatchihk qiladigan ham shira bilan tan ish bo'lganligi 
uchun biz turgan qavatga yeguliklar solingan savatni 
bem alol kiritgan, bobom ikkim izga nonushta uchun turli 
xil yeguliklar olib kelgandi.
D am olishkunidagiilknonu shtam iznikasalxonaning 
onkologiya (saratonga chalingan bem o rlarn i davolash 
bo'lim i) qavatining 
b ir 
xonasida qilgandik. Men bu 
n onushtani besh yulduzli m ehm onxonadagi yoki boshqa 
biron hasham atli joydagi hech qanday 
nonushtaga 
alm ashm asdim . A lm asholm asdim . O'sha kuni ichim da 
chinakam baxtn i his qilgandim. Unga bu uchun qancha 
rah m at a}^sam ham kam edi. Men birgina m innatdorchilik 
bilan kifoyalanib qololm asdim .
O'zimni undan 
qarzd ordek his qildim . 
Kelasi 
h afta yakshanba kuni ertalab ko'zlarim ni ochganim da 
so a t to'qqizni ko'rsatardi. Uyg'onishim bilan o'z-o'zim ga 
"Qani, b ir quchoq m oychechak ol. Eshigiga b o r va uni 
olib, unutilm as b ir yakshanba n onushtasini tashkil qil",
34

---

Mirach Chag'ri Oqtosh
dedim. Fursatni boy berm ay, o'rnim dan turdim va ustim ni 
alm ashtirib, yo'lim ni gul do'koniga qarab burdim . U 
uchun m oychechaklardan go'zal guldasta tayyorlatdim . 
Hayotimda ilk b o r ayol kishi uchun m oychechak xarid 
qilayotgandim . Buning hayajonida uyiga eltadigan yo'lni 
unutdim. linin g ko'chasiga kirganim da, ichim da ta'riflab 
bo'lm aydigan baxt-u saod at barq urar, qorin bo'shlig'im da 
go'yo kapalaklar parvoz qilayotgandek tuyilardi. Uyining 
yon 
tom oniga 
m ashinam ni 
joylashtirib, 
qo'lim ga 
telefonim ni oldim va eng a w a l unga sm s xab ar jo'natib, 
keyin esa qo'ng'iroq qilm oqchi edim. Ko'zim bexosdan yon 
tom ondagi o'rindiqda turgan m oychechaklarga tushdi. 
Negadir jilm aydim . Keyin esa unga aynan shunday xabar 
yozdim:
"Jam ol 
Sura}
0
'^oning ta'kidlaganidek, 
baxtning 
nonushta bilan bog'liqligi bo'lsa kerak. Qolaversa, 
u yoningdaligida 
sen
orom topadigan inson bilan 
qilinadigan nonushta bo'lsa ayni m uddao... Qani, uyg'on. 
Uyingning yonidam an. Tajo'^orlanib chiq, birga nonushta 
qilishga keldim ”.
Sm s 
xabarn i 
jo'natganim dan 
so'ng 
Jem rega 
qo'ng'iroq qildim, am m o u javob berm adi. Yana qo'ng'iroq 
qildim, b arib ir go'shakni ko'tarm adi. Kam ida o'n m arta 
qo'ng'iroq qildim , undan sado chiqm adi. Yarim soatdan 
ko'proq uning uyg'onishini m ashinaning ichida kutdim. 
Soat o'n birga yaqin b ir xabar keldi. Qarasam Jem redan 
ekan:
- Nim alar bo'lyapti?
- N im alar bo'lyapti deganing nim asi? Chindan ham
35

---

To'siqiarga qaramay sevdik
yozgan xabarim ga m unosabating shum i? Birga nonushta 
qilamiz, sen xu rsan d bo'lasan deb o'ylagandim .
-
A fsusdam an, am m o borolm aym an, degan javobni 
olganim dan keyin qo'lim da telefonni tutgancha b ir m uddat 
gangib qoldim.
B ir m oychechaklarga, b ir telefonga qaradim . Bu 
qanday taso d if bo'ldiki, o'sha paytda m ayin tovush bilan 
radioda "M en eng k atta xatoni senda qilibm an, tosh 
qalbingdan ishqni izlabm an, bunga noloyiq ekansan” 
deya xonish qilardi hofiz...
Jem redan
kelm asligi 
to'g'risidagi 
xabarni 
olganim dan so'ng biroz sukut saqladim . Keyin esa 
birgina "Yaxshi” deya oldim. M oychechaklarni ham orqa 
o'rindiqqa tashladim . Chindan ham juda xafa bo'lgandim . 
Xursand bo'ladi deb o'ylagandim , yanglishibm an.
Ba'zan baxtiyor holda ko'rishni istagan insonlarim iz 
uchun b ir n arsalar hozirlaym iz, keyin ularning bunga 
n isbatan befarq lik larin i ko'rib shashtim iz tushadi va 
tom og'im izda ach ch iq b ir ta'm ni his qilam iz-k, o'sha tongda 
m enda ham aynan shunday hoi yuz bergandi. Undan 
ranjiganim ni va g'azabim ni osh kor qilmay, uyga borib 
uxladim. U yg'onganim da esa kun allaqachon qoraygan 
ekan. Telefonga qaradim . Jem redan xab ar kelibdi, unda 
shunday yozilgandi:
"M endan xafa bo'lm ading, to'g'rim i? Xayolim senda 
qoldi. Agar kecha kechqurun ogohlantirib qo'yganingda, 
m en ham shunga qarab ta
30
^orgarligimni ko'rardim . 
Shunday bo'lsa ham uzr so'raym an. Buni to'g'irlasak 
bo'ladi deb o'ylaym an” Men esa unga ranjigan bo'lsam
36

---

Mirach ChagVi Oqtosh
liam, xafa em asligim ni aytdim. Ichki ovozim esa "Nega 
yolg'on gapiryapsan? E rtalab bo'g'zingda his qilgan o'sha 
;ichchiq ta‘m haqida unga aytib bersan g bo'lm aydim i.” 
(leya m eni siquvga olardi.
"Xafa em asm an. Bor-yo‘g‘i o'tgan h afta m eni 
(luvontirganing uchun m en ham senga kutilm agan sovg'a 
(jllishni istagandim . Ataylab ogohlantirm adim . Havo juda 
ochiq edi. Tashqarida qilingan nonushta ikkim izga ham
xush yoqadi deb o'ylagandim . P ijam alaring bilan kelsang 
ham bo'lardi. Ammo mayh, o'tgan ishga salovat”, deya 
xabariga javob berdim .
Undan esa, “Men u ishni evaziga nim adir qaytar yoki 
m eni ham quvontir deb qilm agandim . Shunchaki ko'nghm
shunga buyurgandi. O'zingni qarzd or deb hisoblama", 
degan javob keldi.
Bor-yo'g'i unga atab olgan m oychechaklarim ning 
qalbi singandi...
37

---