Transformatorlar

Transformatorlarda energiya isroflari va ularning foydali ish koeffiiyenti.
Transformatorning birlamchi chulg‘amidagi quvvat P1 = U1I1cos(1 deb faraz qilaylik. Tranformatordan iste’molchiga ikkilamchi P2 = U2I2cos(2 Kuvvat olinadi Uch fazali tokda transformatorning birlamchi va ikkilamchi chulg‘amlaridagi quvvat quyidagilarga teng:
P₁ = 3U₁I₁ cos₁ va
P₂ = 3U₂I₂ cos₂
Transformatorning o‘zida quvvat isrofi P1 - P2 Ga teng ekanligi ravshan . Transformatorda aylanuvchi kismlar bulmaydi shuning uchun quvvat fakat chulg‘amlarni kizdirishga (PCh) va magnit o‘tkazgich pulatini kizdirishga (PPUL) isrof bo‘ladi.
Chulgamlardagi quvvat isrofi I1 va I2 toklarga boglik va quyidagiga teng:
P₂ = I₁²R₁ + I₂²R₂
bu yerda R1 va R2 chulg‘amlarning aktiv qarshiliklari. Isroflarni transformatorlarni kiska tutatish tajribasidan ikkala chulg‘amda osongina aniqlash mumkin Buning uchun chulg‘amlardan biri kiska tutashtiriladi ikkinchi chulg‘amga ham IH1,IH2 nominal toklar barkaror bo‘ladiga pasaytirilgan kuchlanish beriladi Ma’lumki bu passaytirilgan kuchlanish kiska tutashuv kuchlanish deyiladi. Odatda pulatdan isroflar juda kichik bo‘ladi va ular xisobga olinmaydi. U holda chulg‘amlardagi isroflarning ifodasini quyidagicha yozish mumkin :
P_KH = P_Ч + Р_ПУЛ = Р_Ч.Н
Bu yerda nominal toklarda chulg‘amlardagi isroflar
Pulatdagi isroflar transformatorning salt ishlash tajribasida n aniklanadi. Chastota o‘zga rmaganda ular fakat pullatdagi magnit induktsiyaning maksimal qiymatiga boglik bo‘ladi. Agar birlamchi kuchlanish o‘zgarmas bulsa Bm=const va pulatdagi isroflar salt ishlashda ham nagruzka bilan ishlashda ham bir xil bo‘ladi. Transformatorning ikkilamchi chulg‘ami uzilgan holda u UH₁ nominal kuchlanishga ulanadi. Birlamchi chulg‘amdagi I₁ tok juda kichik, I₂ tok esa O ga teng bo‘ladi Shuning uchun tajribada chulg‘amlardagi isrofni xisobga olmaslik mumkin
U holda
P_C = Р_ПУЛ + Р_Ч.Н = Р_ПУЛ
Tajribalar asosida IH₁,IH₂ nominal toklarda va UH₁ kuchlanishda ishlayotgan transformatordagi isroflarni aniqlash mumkin :
P = Р_ПУЛ + Р_Ч.Н
Transformator berayotgan P₂ quvvatning u olayotgan P₂ quvvatga nisbati transformatorning foydali ish koeffitsiyenti deb ataladi va ( harfi bilan belgilanadi:
 =
Kuch transformatorlarining f.i.k. 95-99%ni tashkil etadi. Amalda transformatorlarning f.i.k. ni xisoblash uchun quyidagi ifodadan foydalaniladi:
 = = =