Turizm sohasidagi faoliyat va uning huquqiy asoslari

TURIZM SOHASIDAGI FAOLIYAT VA UNING HUQUQIY ASOSLARI

Reja:

1. O’zbekistonda turizmning moxiyati

2. O’‘zbekistonda turizm sohasining rivojlanish bosqichlari.

Jaxon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi boshlanishiga qadar turizmning

barqaror taraqqiy etayotganligi va uning istiqboli, ushbu soxani “kelajak

industriya” sifatida e'tirof etishga asos bo’lgan edi. Mamlakatimizda

turizm faoliyati mustaqillikning dastlabki kunlaridanoq iqtisodiy

taraqqiyotning ustuvor yo’nalishi sifatida talqin qilinib, unga e'tibor

davlat siyosati darajasiga kutarilgan. Soxa rivoji uchun zaruriy tashkiliy xuquqiy mexanizmlar vujudga keltirilib, xukumat tomonidan tegishli

me'yoriy xujjatlar qabul qilindi va bu boradagi ishlar xozir xam davom

etmoqda.

Xozirgi paytda turizm soxasining umumiy rivojlanishi va

raqobatbardosh turistlik maxsulot yaratish maqsadida, tarmoqda zaruriy

isloxotlar izchillik bilan amalga oshirilmoqda. O’zbekistonning turizm

soxasidagi isloxotlarni shartli ravishda to’rt bosqichga ajratsak bo’ladi.

Birinchi bosqichda tarmoqda yangi boshqaruv tizmini shakllantirish,

turistlik biznesni yuritishga yordamlashadigan qo’shimcha biznes turlarini

yaratish, soxaga xizmat qiladigan bank, audit, maslaxat xizmatlarini tashkil

etish, viloyatlarda turizm tarmogining mintaqaviy bo’linmalarini tuzish,

xalqaro miqyosda turizm maxsulotini reklama qilish, xususiylashtirilgan

turistlik korxonalarni lisenziyalashtirish kabi masalalarga aloxida e'tibor

berildi. 1992 yilda respublikada «Uzbekturizm» Milliy kompaniyasi tashkil

etildi va turizm soxasida barcha tashkiliy, boshxaruv xamda

muvofiqlashtirish funksiyalarini amalga oshira boshladi. 1993 yilda

«Uzbekturizm» Milliy kompaniyasi Butunjaxon turistlik tashkilotga (BTT)

xaqiqiy a'zo bulib kirdi va bu o’z navbatida xalkaro turizmni

rivojlantirishda muxim omil bulib xizmat kildi. 1994 yilda BMT ning

YuNESKO tashkilotining xamda Uzbekistan xukumatining tashabbusi bilan

Samarkand’ shaxrida Buyuk Ipak yulidagi shaxarlarda xalkaro turizmni

rivojlantirish buyicha Samarkand deklaratsiyasi kabul qilindi.

Bu bosqich mobaynida, ya'ni 1994 yilda ishlab chiqilgan «Turistlik

korxonalarni xususiylashtirish va davlat tasarrufidan chiqarish dasturi»

chuqur tizimli - institusional uzgarishlarni amalga oshirishda juda katta

axamiyat kasb etdi. 1994-1995 yillar mobaynida «Uzbekturizm» Milliy

kompaniyasining 87,8% turistlik ob'ektlari xususiylashtirildi va davlat

tasarrufidan chiqarildi.

Amalga oshirilgan uzgarishlar turistlarni qabul qilish shaklini

jadallik bilan rivojlantirdi.

1995 yilda qabul kilingan Uzbekiston

Respublikasi Prezidentining «Buyuk Ipak yulini qayta tiklash va xalqaro

turizmni rivojlantirish» tug’risidagi Farmoni' Buyuk Ipak yulida

turistlik maxsulotni tiklash borasida strategik xarakterga ega buldi. Bu o’z navbatida Uzbekiston turizm soxasidagi isloxotlarning ikkinchi

bosqichini boshlab berdi. Natijada Buyuk Ipak yulidagi shaxarlar va

turistlik manzillar ruyxatga olindi, Imom al-Buxoriy, Baxouddin

Nakshband, Abduxolyk Tijduvoniy, Axmad al-Fargoniy, Imom al-Motrudiy, Maxmudi A'zam, Xakim at-Termiziy, Xazrati imom, Shayx Shamsiddin Kulol, Burxoniddin Margunoniy, Buxorodagi Chor Bakrlari kabi allomalarimizning maqbaralari ta'mirlandi va ziyoratgox majmualarga aylantirildi, Toshkent shaxrida muntazam ravishda xalqaro turistlik yarmarka tashkil etila boshlandi, mexmonxonalardagi xalkaro talablarga javob beruvchi urinlar soni 4,8 barobarga ko’paytirildi.

Uzbekistonda 2005 yil 1 yanvar xolati ma'lumotlariga ko’ra, jami

turistlik faoliyat bilan shugullana boshlagan tashkilotlarning soni 351 tani

tashkil etgan. Shundan, 290 tasi xususiy turistlik firmalar bo’lib (83 %),

1 «Xalk suzi» gazetasi, 1995 yil 3 iyun turizmning xizmat kursatish soxasidagi ulushi 90% ni tashkil etgan.

Quyidagi Turizm soxasidagi isloxotlarning uchinchi bosqichida, ya'ni, 1999 yil 15 aprelda Uzbekistan Respublikasi Prezidentining «2005 yilgacha bo’lgan davrda Uzbekiston turizmini rivojlantirish davlat dasturi tugrisida»gi Farmoni e'lon qilindi. Buning asosida turizm soxasidagi bozor

munosabatlari uzil-kesil yo’lga qo’yildi xamda dunyo bozori bo’yicha

raqobatbardosh turistlik maxsulot yaratila boshlandi, turizm tizimini

boshqarishining markazlashtirilishiga chek qo’yildi. Ko’pchilik turistik

ob'ektlar uzlarini uzlari boshqara boshlashdi, xizmat bozorida raqobatlasha olmaydigan korxonalar yopilib, samarali ishlovchi yangi korxonalarga o’rin ochib berildi.

2000 yildan boshyab, Respublikamiz Turizmi yuqori sur'atlar bilan

rivojlana boshladi. Turizmdan olinayotgan daromadlar yiliga 30 va undan ortiq foizlarda o’sdi. 2001 yil oxirida Afgonistondagi tolibonlarga karshi Xarakatlari boshlanishi o’lkamizga kelayotgan turistlar oqimini ikki yil davomida ancha kamaytirib yuborganidan so’ng, 2003 yilning 2-yarmiga kelib o’lkamiz turizmi yana uzini unglab oldi. Sharqiy Osiyoda o’tgan yillarda tarqalgan odatdan tashqari Pnevmaniya (Sare) va Parranda grippi kabi kasalliklar Uzbekistan turizmiga 2001 yil 11 sentyabr voqealaridek kuchli ta'sir kursata olmadi.

Uzbekistonga 2004 yilda turistlar oqimining mintaqaga tashrif

buyurishi diagrammada ko’rsatilgan, unga ko’ra turis oqimi Sharkiy Osiyo, Tinch Okeani mintaqa axolisi va Yevropadan kelishgan. Butunjaxon Turistlik Tashkiloti (BTT) tomonidan o’rnatilgan tasnif buyicha, barcha sobiq ittifok; xamdustlik mamlakatlari Yevropa mintakasiga kiradi. Shuning uchun Uzbekistonga qo’shni xamdustlik mamlakatlaridan keluvchi turistlar xam Yevropa mamlakatlaridan kelgan xisoblanadi.

Xozirgi paytda turizm soxasidagi isloxotlarning to’rtinchi bosqichi

(boshlangan bulib, unda xususiy turistlik tashkilotlar assotsiatsiyasiga va

tashkil egiladigan boshka turistlik assosiasiyalarga (masalan, Gid—

tarjimonlar assosiasiyasi, Mexmonxona egalari assosiasiyasi,

sportchilar assossiatsiyasi) «Uzbekturizm» Milliy kompaniyasining bir

qator vakolatlarini utkazish ustida izlanishlar olib borilmoqda. Bu ulkamiz turizm bozorida faoliyat yurituvchi korxonalarimizning yanada tezrok sur'atlarda rivojlanishlariga yordam beradi.

«Uzbekturizm» MK ekspertlarining takitlashicha Uzbekistonda 2010

yilgacha jami 1007 mexmonga muljallangan 56 ta mexmonxona qurildi. Ichki va tashki turizmning rivojlanishi 626 mingdan 2010 yilda 2.2 mln.ga yetdi.