Türkcə Etimoloji Sözlük

qab

" sözü, ölçü birimi olaraq, çağ ba çağ, yer bə yer 

dəğişən, 

(ara, 

məsafə

, 

fasilə

, 

ağram

, oyum kimi) 

söz konusu 

olmuşdur.

 

dartı.

 

çəki. qərar. əndazə. həddi hidud. 

-

 

ölçü

 

götürmək

: 

çəkləmək. həddi hidud qoymaq. kontrol edmək. 

-

 

əlində heç dartı

 yoxdur.

 -

 

bir kərədə

, 

birdən tutulacaq tutar

, 

ölçü

, miqdar:

 

tutam.

 -

 bir tutam ot. 

-

 bir tutam duz. 

HƏSƏN BƏY HADİ

 

                                                                                                

TƏBRİZ

 

 

 

WWW.TURUZ.COM

 

-

 

yarım arşınlıq ara ölçüsü

: 

attım. atım. ayağ. 

-

 iki 

atım

 boyu 

vardır.

 

-

 

bir ölçünün tayı, bənzəri

: qat.

 -

 bir qat verdin, bir qat al. 

-

 

verdiyivin beş qatın

 

aldın.

 -

 bir qat su, iki qat 

yağ tök.

  

-

 

sayı ölçüsü

 olmayan. 

qılıfsız iş. 

 

-

 bu 

ölçüdə: uşmunca çağlıq. bu qədər. bu ölçüdə. bu 

miqdarda.

  

ölçü

 

 

1

. çəki. qərar. qanıl. yasa. hökm. höküm. hükm. hüküm. 

-

 

yerindən duran çəkir çəkisin 

( 

çıxarır hökmün

). 

-

 

yatıb duran 

yasasın yatırdır: 

(qanunun qurur)

. özbaşnalıq. qarnışlıq. hərc 

mərc. anarşi. 

1

.düzləm. düzəy. olum, bacarı gücü. 

səviyyə. 

1

.götürü. götürə. tədbir. siyasət. 

1

.hökm. 

1

.

qıstas. qısqab. əyar. qıyrat. qıyrac. qıyran. qab. me'yar. 

nisbət. miyzan. miqdar. 

1

.misdaq

. 1

.oran. güdü. əyar. 

me'yar. 

1

.ölçək. qaran. tədbir.

1

.

ölçüm

. 

ölçək

. 

öləç

. 

qoncay. qoyum. oyum. oylum. qonum. 

sığın. sıyın. sıylıq. 

sığlıq. sıyqı. həcm. həcim. çap. cüssə. dəğərlik. qab. 

qaran

. gülüm. qıstas. 

1

.

ölçün

. tutum. yarqı. olca. yönə. 

dura. qərar. hükm. 

1.

ölçüm

. 

ölçək

. 

çək.çap. qab. əndazə. 

miqdar. səviyyə. 

1

. tutum. yarqı. olca. yönə. dura. ölçü. 

ARIN

 

Türkcə Etimoloji Sözlük

 

 

WWW.TURUZ.NET

 

602 

ölçün. qərar. 

1

. vəzn. 

-

 

hicə, qəzəl ölçüsü

. 1

. ölçək. qədər. 

çap. ayrac. əyar. biçik. dəngə. tanqı. qab. bir. qıstıc. 

qıstas. me'yar. hidud. hədd. nisbət. qiyas. əndazə. 

miqdar. me'yar. hesab. miyzan. 

1

. düzəy. dərəcə. 

səviyyə. 

1

. düzüm. dizim. 

1

. ülgü. çırpı. çarpı. köklək. 

- 

çırpıdan çıxmaq: ölçünü itirmək. 

- 

çırpıya gətirmək

: yola 

qoymaq. 1

. çap. dəğərlik. miqdar. 

1

. ölçü. çap. miqdar. 

1

. 

çalız. çalaz. ağrıq. vəznə. vəzn. 

1

. biçim. 

 

- 

bu 

ölçünü

 endirin

: azaldın. 

 

-

 

dəğirmənçinin taxıldan aldığı pay ölçüsü

: 

qaşıq. 

 

-

 

qatılacaq ölçü

: 

qarımlıq. qatımlıq. qarıtlıq. 

-

 bir 

qatımlıq

 un 

aldım. 

 

- 

ölçü ilə

:

 

qaşıq qaşıq. sanayla. hesabla. basac basac. 

basama basama. pillə pillə. 

 

-

 

uzunluq ölçüsü: qarış

.  

-

 

ayğırıca ölçülər

, 

çevrələyir çöpçülər

. 

 

-

 qanun, qural, 

düşüncə

, 

məntiq ölçülərinə dayanmayan

: 

qaraquşca. qaraquşi. dayanaqsız. havayı. 

-

 

yarqıcda 

(

məhkəmdə

) 

qaraquşi 

tutu (

qərar

) 

çıxardıar. 

-

 

qaraquş

 

kimsə: kefinə, xoşuna gələni yapan. 

 

HƏSƏN BƏY HADİ

 

                                                                                                

TƏBRİZ

 

 

 

WWW.TURUZ.COM

 

-

 qural, 

ölçüyə

, 

düşüncəyə dayanmayan

: 

qaraquş. 

-

 

qaraquş

 

sözü vermək: boşuna qovl qərar vermək. 

-

 

qaraquşa

 

inanmaq

: hər nəyə güvənmək. 

-

 

qaraquş

 oyu

: dayancaqsız, 

duraqsız düşüncə. 

 

- 

çəkdən

, 

ölçüdən

, yoldan 

yozmuş

, 

azmış

, 

çıxmış

: 

yazqın. 

azqın. daşıran. daşırqan. sataşqan. saldırqan. 

 

- 

yer ölçüsü olan "dönümün" dörddə biri: evlək. 

 

-

 

geniş ölçüdə

, miqdarda

: böyük çapda. 

- 

qalınlıq ölçüsü

: 

burqata. 

 

-

 

yarqı

, 

ölçü

 (

qərar

) 

çıxarma. 

 

-

 olcalamaq

. ölçünləmək. tutumlamaq. duralamaq. 

qərarlamaq. yönələmək. yarqılamaq. 

 

-

 ya

rqısız. olcasız. yönəsiz. durasız. qərarsız. 

 

-

 

yarqılı. ölçülü. olcalı. yönəli. duralı. qərarlı. 

 

-

 

üç kərə yarqı

 (

qərar

) qoyuldu.  

-

 bir 

yarqıda

: bir 

ölçüdə

. bir durada. bir 

yönədə

. bir tutumda. 

bir 

qərarda

.  

-

 iki 

yarqıdan

, 

ölçüdən

 (

qərar

) 

birin tutmalısız. 

 

-

 

incəlib, ölçünmədən, yarqı

 (

qərar

) 

verilməsin

.  

-

 bu 

yarqıyla: bu ölçüylə. bu olcayla. bu yönəylə. bu durayla. 

ARIN

 

Türkcə Etimoloji Sözlük

 

 

WWW.TURUZ.NET

 

604 

bu qərarla. 

 

-

 

yarqıya

 (

qərar

) 

gəlmək. 

 

-

 

olcasın

 (

qərar

) pozmaq.  

-

 

duralı

 

duralı: qərarlı ölçülü. 

 

-

 

bir addım aralıqlı, tutarındakı ölçü

: 

attım. addım. adım. 

atım. atıv. 

 

- 

çəkiyə

, 

ölçüyə gəlməmək: istənilən qalıba girməmək. 

 

- 

ölçüyü qaçıraraq işi gücləşdirmək

, 

işgilləşdirmək

, 

pıtlaşdırmaq

: 

işi böyütmək. dallandırmaq

.  

- 

taxıl ölçüsü: dağar. 

 

- 

ölçü, əndazə ilə verilmək: böləkinmək. bölgəlinmək. 

ölçənilmək. ölçəlinmək. ölçününmək. 

 

- 

bir dedim, bir daha dedim. 

dəngə. miyzan. balans. 

 

- 

balans 

ölçüsü: dəngləmə işləmi. 

 

- 

boyu ölçüsündə

: boyunca.  

- 

qalınlıq ölçüsü

: burqata. 

 

- 

ölçülərin uyqun düşməməsi: axsamaq. 

 

- 

ölçülü görüş: oyanıqlıq. uyanıqlıq. bəsirət. 

 

- 

ağırlığı artmadan, ölçüsü, çəki, həcmi, dəğəri artmaq, 

qalxmaq: 

qabarmaq. təvərrüm. 

-

 

əkmək yaman qarmış

.

 

HƏSƏN BƏY HADİ

 

                                                                                                

TƏBRİZ

 

 

 

WWW.TURUZ.COM

 

-

 

çəkə, ölçüyə

 qoymaq: 

ölçülətmək. ölçürətmək. çəklətmək. 

 

- 

dartmadan, göz ölçüsü ilə biçilən dəğər

: 

qapal bazarı.

 

-

 

ölçü biçiyə gəlməyən

: 

qatı. düzəlməyən. 

 

- 

ölçü qabı

: 

qıyrat. qıyrac. qıyran. kələc. kərəc. kəric. kəriş. 

kərinc. 

 

-

 

ölçüyü qaçırmaq

, 

itirmək

: 

qantarın topunu qaçırmaq. 

 

- 

ölçüyü

, 

düzüyü itirmək: ipin ucun qaçırmaq

. 

ölçüb biçmək

 

 

1

. 

dənğsimək

. 

dəngəmək

. dartmaq. sallamaq. 

təhəmmül 

edmək.

 

1

. 

tənqənəşmək. dəngənəşmək. tənqtəştürmək. 

təngnəşmək. bərəbərləmək. muvazinə edmək. 

 

ölçüb

 

 

-

 

iyidən iyiyə

, 

incədən incəyə

, 

eninə boyuna ölçüb 

biçmək

, 

düşünmək

: 

dənəmək. sınamaq. qantarlamaq. 

qıntarlamaq. qındara çəkmək. qındıra

 

çəkmək. qantara 

çəkmək. 

 

ölçücə

 

 - 

ölçücə artmaq, coşmaq, böyümək. 

qabarmaq. 

-

 

gəlirlər 

azalır, gedərlər qabarır

. 

-

 

gizlin qıyınları, kinləri qabardı

. 

ölçüərmək

 

 

qəzləmək. gəzləmək. kəzləmək. arşınlamaq. 

 

ölçüq

 

 

ölçük

. 

ölçüt

. 1

. 

ölçək

. 

qıstas. qısqab. əya

r. 

tərazı. 

1

. 

uyğun. münasib. 

 

- 

ev yapmağa uyğun

, 

ölçük

, 

münasib

:

 

evlik

.  

ARIN

 

Türkcə Etimoloji Sözlük

 

 

WWW.TURUZ.NET

 

606 

ölçüqlü

 

 

ölçüqül

. 

ölçülü

. 

ortaq. ortan. ortalanc. aralılı. dəngəli. 

dəngili. e'tidallı. mö'tədil.

 

ölçüqlüq

 

 

ölçüqlük

. 

ölçülülük

. ortaqlıq. ortanlıq. ortaşlıq. 

ortalanclıq. aralılıq.

 

dəngəlik. dəngillik. mö‟tədillik. e'tidal. 

 

ölçüqsüz

 

 

ölçüsüz

. 

ortaqsız. ortansız. ortalancsız. aralıqsız. 

dəngəsiz. dəngisiz. mö'tədilsiz. e'tidalsız. 

 

ölçüqsüzlük

 

 

ölçüsüzlük

. 

ortaqsızlıq. ortansızlıq. ortalancsızlıq. 

aralıqsızlıq. dəngəsizlik. dəngisizlik. mö'tədilsizlik. 

e'tidalsızlıq. 

 

ölçüqül

 

 

ölçüqlü

.

 

ölçülü

. 

ortaq. ortan. ortalanc. aralılı. dəngəli. 

dəngili. e'tidallı. mö'tədil.

 

ölçüləmək

 

 

1

. 

əyarlamaq. tənzimləmək.

 

1

. 

hazırlamaq

. 

cürləmək

.  

ölçüləmək

 

 

ölçələmək

. 

böləkləmək

. 

1

. ölçü ilə vermək. 

1

. 

təqdir 

edmək. 

1

. təxmin edmək. 

1

. tə'yin edmək. 

1

. əndaziyə 

vurmaq.  

ölçüləmək

 

 

ölçürəmək

. çəkləmək. 

 

ölçüləmiyən

 

 

biçiləmiyən. kəsiləmiyən. çəksiz. 

 

ölçülənmək

 

 

ölçürənmək

. çəklənmək. 

 

ölçüləşdirmək

   

ölçəşdirmək

. qarşılaşdırmaq. dəngələmək. dəkləmək. 

dəhləmək. 

 

HƏSƏN BƏY HADİ

 

                                                                                                

TƏBRİZ

 

 

 

WWW.TURUZ.COM

 

ölçülətilmək

 

 

ölçürətilmək

. çəklətilmək. 

 

ölçülətmək

 

 

ölçürətmək. 

çəkə, ölçüyə qoymaq. çəklətmək. 

 

ölçülmək

 

 

çəklənmək. dartılmaq

. 

həds vurulmaq. təxmin edilmək. 

əyarlanmaq. tənzimlənmək. yarqınmaq. düşünmək. 

daşınmaq. tasarlanmaq. 

-

 

dartılmamış

 

işə

 

girişmə

.

  

ölçülü

 

 

1

. incik. incə. sapçı. ipçi. diqqətli. dənli. dənğli. dəkli. 

dəhli. 

1

. nisbətli. 

1

. uyqun. uyuşlu. uyşuqlu. mütənasib. 

- 

ən

 

ölçülü: ən uyqun. ən əlverişli. biçilmiş kaftan 

( < qaptan: 

don). 1

. dəngəli. ılım. yılım. yılımlı. ılımlı. mö'tə

dil. 

mütəadil. 

1

. 

çaplı. 

1

. 

çəkli. 

1

. 

oranlı. güdülü. əyarlı. 

me'yarlı. 

1

. 

ölçüqlü

. 

ölçüqül

. 

ortaq. ortan. ortalanc. aralılı. 

dəngəli. dəngili. e'tidallı. mö'tədil. 

1

. 

ölçümlü

. 

ölçəkli

. 

öləçli

. 

qablı. həcimli. həcmli. çaplı. cüssəli. boyrat. 

qoncaylı. qoyu

mlu. oyumlu. oylumlu. qonumlu. 

sığınlı. 

sıyınlı. sıylıqlı. sığlıqlı. sıyqılı. qaranlı. gülümlü. qıstaslı. 

1

. 

ölçünlü. duralı. tutumlu. qərarlı. yarqılı. olcalı. ılım. 

yılım. yılımlı. ılımlı. yönəli. ortam. mütəvəssit. mö'tədil. 

1

. 

ölçünlü

. görgütlü. tədbir

li. - 

ölçülü ölçünlü

, 

görgütlü 

tədbirli 

-

 

ölçülü ölçünlü

, 

görgütlü tədbirli davranmaq: işi 

sağlamına bağlamaq.

 

1

. 

ölçünük. üşünüq. üşüngən. 

ARIN

 

Türkcə Etimoloji Sözlük

 

 

WWW.TURUZ.NET

 

608 

üşənik. saxlanıq. çəkinik. çəkingən. möhtat. 

 

-

çox ölçülü davranmaq: iki başlı tutmaq.

  

- 

birini ölçülü olmağa gücləmək

: 

birinin ipini çəkmək.

 

-

 

ölçülü görş: oyanıqlıq. uyanıqlıq. sezgi. uzağ görmə. 

qavrayış. fərasat. 

 

ölçülü

 

 

1

. 

mütəadil. mö'tədil. 

1

. 

sır. oranlı. tıyqılı. səbirli. iradəli. 

insaflı. 

 

ölçülüq

 

 

1

. 

çaplıq. 

1

. 

ısmarış. sifarişi. 

(# 

götürü

, 

götürə paltar

: 

hazir paltar). 

- 

ölçülüq

 paltar

: ısmarış paltar. 

1

. 

ölçülülük

. 

ölçünlük

. 

ölçünlülük

. yılımlılıq. yılımlıq. ılımlıq. ılımlılıq. 

olcalıq. olcalılıq. duralıq. duralılıq. tutumluq. tutumluluq. 

qərarlıq. qərarlılıq. yarqılıq. yarqılılıq. yönəlik. yönəlilik. 

orta

mlıq. ortamlılıq. mütəvəssitlik. mö'tədillik. e'tidallıq. 

 

ölçülülük

 

 

1

. 

ölçülüq

. 

ölçünlük

. 

ölçünlülük

. yılımlılıq. yılımlıq. 

ılımlıq. ılımlılıq. olcalıq. olcalılıq. duralıq. duralılıq. 

tutumluq. tutumluluq. qərarlıq. qərarlılıq. yarqılıq. 

yarqılılıq. yönəlik. yönəlilik. ortamlıq. ortamlılıq. 

mütəvəssitlik. mö'tədillik. e'tidallıq. 

1

. 

ölçüqlük. ortaqlıq. 

ortanlıq. ortaşlıq. ortalanclıq. aralılıq. dəngəlik. dəngillik. 

mö‟tədillik. e'tidal. 

 

HƏSƏN BƏY HADİ

 

                                                                                                

TƏBRİZ

 

 

 

WWW.TURUZ.COM

 

ölçüm

 

 

( < ulamaq: 

ülümək

: 

bölmək

) 1

. biçim

. 

şəkil

. yol. 

tərz

. 

1

. 

ad

ap. usul. ərkan. yol

. 1. 

ağırbaşlılıq

. 1

. 

1. 

ölçmə. 

muqayisə. muvazinə. 

1. 

davranış. rəfdar.