Turli sanoq sistemalari tarixda qo`llanishi va ularning asoslari


Pozitsiyali va pozitsiyali bo‘lmagan sanoq sistemalari



Yüklə 0,64 Mb.
səhifə2/3
tarix21.05.2023
ölçüsü0,64 Mb.
#118425
1   2   3
Turli sanoq sistemalari tarixda qo`llanishi va ularning asoslari

Pozitsiyali va pozitsiyali bo‘lmagan sanoq sistemalari

  • Sanoq sistemasi bu – sonlarni o‘qish va arifmetik amallarni bajarish uchun qulay ko‘rinishda yozish usuli.
  • Qadimda hisob ishlarida ko‘proq barmoqlardan foydalanilgan. Shu sababli narsalarni 5 yoki 10 tadan taqsimlashgan. Keyinchalik o‘nta o‘nlik maxsus nom – yuzlik, o‘nta yuzlik – minglik nomini olgan va h.k. Yozuv qulay bo‘lishi uchun bu muhim sonlar maxsus belgilar bilan ifodalana boshlagan. Agar hisoblashda 2 ta yuzlik, 7 ta o‘nlik, yana 4 ta birlik bo‘lsa, u holda yuzlikning belgisini ikki marta, o‘nlik belgisini yetti marta, birlik belgisini to‘rt marta takrorlashgan.

Bunday ko‘rinishda tuzilgan sanoq sistemalari pozitsiyali sanoq sistemalari deyiladi.

  • Razryadlar 3 2 1 0 -1
  • Son 1 0 1 1, 12 = 1ґ23 + 0ґ22 + 1ґ21 +1ґ20 + 1ґ2-1
  • Razryadlar 2 1 0 -1 -2
  • Son 7 5 6, 4 18 = 7ґ82 + 5ґ81 + 6ґ80 +4ґ8-1 + 1ґ8-2
  • Bunday ko‘rinishda tuzilgan sanoq sistemalari pozitsiyali sanoq sistemalari deyiladi.
  • Ma’lumki, sanoq sistemasidagi raqamlar tartiblangan bo‘ladi. Raqamni surish deganda uni sonlar alifbosida o‘zidan keyin kelgan raqamga almashtirsh tushuniladi. Masalan, 1ni surishda 2ga, 2ni surishda 3ga, va hokazo, almashtiriladi. Eng katta raqamni surih (masalan, o‘nlik sanoq sistemasidagi 9ni) deganda 0ga almashtirish tushuniladi. Ikkilik sanoq sistemasida 0ni surishda 1ga, 1ni surishda 0ga almashtiriladi

Birlik, o‘nlik va yuzliklarning belgisi bir-biriga o‘xshash bo‘lmagan. Sonlarni bunday yozganda belgilarni ixtiyoriy tartibda joylashtirish mumkin bo‘lgan, chunki yozilgan sonning qiymati tartibga bog‘liq emas.

Ikkilik sanoq sistemasida amallar bajarish

  • Ikkilik sanoq sistemasida 2 ta raqam: 0 va 1 mavjud. O‘nlik, sakkizlik sanoq sistemasidagi sonlar ikkilik sanoq sistemasida quyidagicha ifodalanadi:

Ikkilik sanoq sistemasidagi sonlar ustida turli arifmetik amallar bajarishga oid misollar:

  • 1-misol. 10011+ 11001
  • 2-misol. 1101101,001+1000101,001
  • Yechish:
  • + 10011
  • 11001
  • -----------------
  • 101100
  • Javob: 101100
  • Yechish:
  • +1101101,001
  • 1000101,001
  • ------------------------
  • 10110010,010
  • Javob: 10110010,010
  • 3-misol. 101010 – 10011
  • Yechish:
  • – 101010
  • 10011
  • -----------------
  • 10111
  • Javob: 10111
  • 4-misol. 110011,01 – 10111,101
  • Yechish:
  • - 110011,010
  • 10111,101
  • -------------------
  • 11011,101
  • Javob: 11011,101
  • 5-misol. 110011  101
  • 6- misol. 101,11  11,01
  • Yechish:
  • 110011
  •  101
  • ------------
  • + 110011
  • 110011
  • ------------
  • 11111111
  • Javob: 11111111
  • Yechish:
  • 101,11
  •  11,01
  • --------------
  • 10111
  • + 10111
  • 10111
  • -------------
  • 10010,1011
  • Javob: 10010,1011

Yüklə 0,64 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin