Uchburchak

Ma’ruza mashg’ulоtining tехnоlоgik kartasi

Ish bоsqichlari va vaqti	Faоliyat
	ta’lim bеruvchi	ta’lim оluvchilar
1 - bоsqich. O`quv mashg’ulоtiga kirish (10 daq.)	1.1. Mavzuning nоmi, maqsad va kutilayotgan natijalarni yеtkazadi. Mashg’ulоt rеjasi bilan tanishtiradi. 1.2. Mavzu bo’yicha asоsiy tushunchalarni, mustaqil ishlash uchun adabiyotlar ro`yхatini aytadi. 1.3. O`quv mashg’ulоtida o`quv ishlarini bahоlash mеzоnlari bilan tanishtiradi	Tinglaydilar, yozib оladilar. Aniqlashtiradilar, savоllar bеradilar.
2 bоsqich. Asоsiy (65 daq.)	2.1. Ma’ruza mashg’ulоtning rеjasi va tuzilishiga muvоfiq ta’lim jarayonini tashkil etish bo’yicha harakatlar tartibini bayon qiladi, ma’ruza matni bilan qisqacha tanishtiradi (1-ilova) 2.2. Savоl-javоb(3-ilova), Klaster (2-ilova) оrqali bilimlarni faоllashtiradi.	Tinglaydilar. Yozadilar. Javоb bеradilar.
3 bоsqich. Yakuniy (15 daq.)	3.1.Mavzu bo’yicha yakun qiladi, qilingan ishlarni kеlgusida kasbiy faоliyatlarida ahamiyatga ega ekanligi muhimligiga talabalar e’tibоrini qaratadi. 3.2. Guruhlar ishini bahоlaydilar, o`quv mashg’ulоtining maqsadga erishish darajasini tahlil qiladi. 3.3. Mustaqil ish uchun tоpshiriq bеradi va uning bahоlash mеzоnlarini yеtkazadi	O`z-o`zini, o`zarо bahоlashni o`tkazadilar. Savоl bеradilar Tоpshiriqni yozadilar

Ranglar bilan ishlash uchun bir qator tizimlar ishlab chiqilgan. Ulardan birinchisi qo‘shiluvchi ranglar tizimi deb ataladi. Xonadagi bir nechta chi- roqlarni yoqsak, ular taratayotgan yomg‘liklar qo‘shiladi va xona yanada yorishadi. Agar bu chiroqlar turli rangda bo‘lsa, bu ranglar qo‘shilib, xona ulardan ko‘ra yorqinroq (ochroq) rangga kiradi. Boshqa ranglarni uchta aso siy rang: qizil (Red), yashil (Green) va ko‘k (Blue) ranglarni turli nisbatda qo‘shish bilan yaratish mumkin. Bu ranglarning nomlaridan qo'shiluvchi ranglar tizimi nomi RGB olingan:





Bu ranglarning har birining yorqinligi 0 dan 255 gacha bo‘lishi mumkin. Natijada 256*256*256 ta (o‘n olti milliondan ko‘proq) ranglar hosil qilish mumkin. Masalan, yashil va ko‘k ranglar qo‘shilganda havo rang (ingliz ti- lida Cyan deb ataladi), qizil va ko‘k ranglar qo‘shilganda pushti (Magenta), qizil va yashil ranglar qo‘shilib sariq ( ) ranglar paydo bo‘ladi. Uchta asosiy rang qo‘shilganda oq rang chiqadi.
Qo‘shiluvchi ranglar yordamida televizor va kompyuter monitori ekrani- dagi tasvirlarning ranglari hosil qilinadi.
Rasm darslaridan bilarnizki, oq qog‘ozni bir necha rangdagi bo‘yoqlar bilan bo‘yasak, bu ranglar qo‘shilib, to‘qlashadi. Masalan, sariq va pushti ranglar bilan qog‘ozni bo‘yasak, qog‘oz qizil rangga kiradi. Bunda ranglar oq rangdan ayriladi va bu ranglar tizimi ayriluvchi ranglar tizimi deb ataladi.
Bu tizimda asosiy ranglar sifatida havo rang, pushti va sariq ranglar olin­gan. Bu uchta rang oq qog‘ozga surtilganda qog‘oz qora rangga kiradi. Lekin toza bo‘yoqlar olish juda qiyinligi sababli bu uchta rangdan hosil qilingan qora rang biron bir bo‘yoq tusiga kirib qoladi. Buning oldini olish uchun ayiriluvchi ranglar tizimida yuqoridagi uchta rang bilan birga qora rang ham ishlatiladi. Natijada qora ranglar ko‘p bo‘lgan tasvirlarni yaratishda boshqa rangdagi bo‘yoqlarning sarflanishi ham keskin kamayadi. Ranglarning bu tizimidan rangli printerlarda, plotterlarda hamda nashri- yotning bosma mashinalarida foydalaniladi. Bu tizim undagi asosiy ranglar nomlaridan olingan bo‘lib, CMYK (Cyan, Magenta, Yellow, blacK) deb ata- ladi. Bu tizimda har bir asosiy rang foizda ko‘rsatiladi.
PhotoShopda asosan dizaynerlar ishlashadi. Ular uchun qulay va tushu- narli bo‘lgan ranglar tizimi ham ishlab chiqilgan. Ulardan biri HSB deb ata- ladi. Bu nom ingliz tilidagi Hue (Rang turi), Saturation (Rang to‘yinganligi) Brightness (Rang yorqinligi) so‘zlaridan olingan.
Bu tizimda ranglar palitrasi doira shaklida qurilgan bo‘lib, har bir rang- ga uchta parametr mos keladi. Bu parametrlarning birinchisi kerakli rangni tanlash uchun xizmat qiladi. Asosiy ranglar doira chegarasi bo‘lgan aylanada joylashgan.
Ularni tanlash uchun aylanadagi nuqtaga mos keladigan markaziy burchak (0 dan 360 gradusgacha bo‘lgan qiymatni qabul qiladi) qiymati kiritiladi. 0° ga qizil, 120° _R ga yashil, 240° ga ko‘k rang mos keladi. Ddrilamchi ranglar: sariq (60°), havorang (120°) va pushti (240°) lar asosiy ranglar orasida joylashgan.
Bu ranglar bir-biri bilan qo‘shilib, yangi ranglar paydo bo‘ladi. Masalan, ko‘k rang (240°) bilan pushti rang (300°) orasida siyohrang (270°) joylashgan.
Bdrinchi parametr rangning to‘yinganligini bildiradi. Bu parametr 0 dan 100 gacha bo‘lgan qiymatni qabul qiladi. Bu parametming qiymati kamay- gani sari rangning to^<yinganligi ham kamayib boradi va 0 ga teng bo‘lganda bu rang oq rangga aylanib qoladi.
Bu parametrga mos keladigan ranglar tanlangan burchakning radiusi bo‘yicha joylashgan bo‘ladi. Bu radius bo‘ylab harakatlanganda doira che­garasi, ya’ni aylanada tanlangan rang to‘yinganligi kamayib borib oq rangga aylanadi.
SAVOL VA TOPSHIRIQLAR

1. 
   Yorug‘lik nurlari haqida nimalar bilasiz?
   
2. 
   Qo‘shiluvchi ranglar tizimi qanday ishlaydi?
   
3. 
   Ayiriluvchi ranglar tizimi qanday ishlaydi?
   
4. 
   HSB ranglar tizimi qanday ishlaydi?
   
5. 
   HSB ranglar tizimidagi har bir parametr nimani anglatadi?
   
6. 
   Bir-birini to‘ldiruvchi ranglar deb qanday ranglarga aytiladi?