Учебное пособие по курсу "Электрические измерения и инструменты" написано по типовой программе разработанной на основе Государственных

Kuchlanishni o‘lchash transformatori. 

Kuchlanish transformatori ishlash tamoyili va konstruksiyasi, quvvat

transformatoriga o‘hshash(4.29 – rasmda). Kuchlanish transformatorini tuzilishi;
transformator o‘zagi yupqa po‘lat tasmadan yig‘ilgan, va ikkita, bir-biridan va
o‘zagidan ham izolyasiyalangan, birlamchi va ikkilamchi g‘altakdan iborat.

---

---

49
Birinchi g‘altagi W

1
bu g‘altak yupqa simdan qilingan (bir necha ming)
o‘ramga ega bo‘ladi va yuqori kuchlanishga ulanadi, (bir necha yuzta) o‘ramdan
iborat ikkinchi g‘altagiga W
2
, paralel xola rele va o‘lchov asboblar ulanadi.
Birinchi g‘altakni chulg‘amidan, ulangan kuchlanishni ta’sirida, tok o‘tadi va
o‘zgaruvchan elektromagnit oqimi F hosil qiladi, bu og‘im ikkinchi g‘altakni
o‘ramini kesib o‘tishi natijasida unda, EYuK E
2
hosil qiladi, ochiq ikkinchi
g‘altak obmatkasida (salt holatida transformatorni kuchlanishi) uni keskichida
(zajimida) U
2sx
, kuchlanish bo‘ladi.

4.29 – rasm. Kuchlanish transformatorni tuzilishi va ulanish sxemasi.

U
2
kuchlanish, birinchi g‘altakdagi U
1
kuchlanishdan kam bo‘ladi.
N 
marta
kam bo‘lgan W
2
ikkinchi g‘altakni o‘rami, birinchi g‘altakning W
1
o‘ramidan
kamligi quyidagi nisbatdan aniqlanadi, ya’ni.
2
1
2
1
W
W
U
U

(4.1)

---

---

50
G‘altaklar o‘ramlari sonining bir-biriga nisbatini transformatsiyalash

koeffitsienti deyiladi va
K
U
(n
U
)
belgilanadi.

2
1

)
(
W
W
n
K
u
u

(4.2)
Shu belgilar asosida
n
n
U
U

2
1
(4.3)
Agar kuchlanish transformatorni ikkinchi chulg‘amiga yuklama ulangan
bo‘lsa unda
U
2
. E.Yu.K dan, ikkinchi g‘altagida yo‘l qo‘yilgan isrofini qiymatiga
kam bo‘ladi. Bu qiymat kam bo‘lgani uchun uni inobatga olmaslik mumkin unda
U
1
=U
2
·
n
n
;
n
n
U
U
1
2

(4.4)
Kuchlanish transformatorni pasportida ularni transformatsiya koeffitsienti

Kuchlanish transformatorlarni to‘g‘ri

ulash uchun o‘zaro va yo‘nalgan
quvvat releni o‘lchash, vatmetrni va
schyotchiklarni chulg‘amli chiqish
kistichlarini
belgilab
(markillab)
chiqishadi,
quyidagi
birinchi
chulg‘amni
boshlanishini
–
A,
oxirini – X, ikkinchi chulg‘amni
boshlanishi
–
a,
oxirini
X.
Kuchlanish transformatorni ulashda
birinchi
g‘altagini
boshlanishini
fazalarga
ulanadi,
oxirini
bir
nuqtaga (nol nuqtaga) ulashadi.
Agar ularni fazalar ora kuchlanishga
ulashda,
birinchi
chulg‘amni
boshlanishini
boshlanishi
fazaga
ulaydi ularni ketma ketligiga qarab.
4.30 – rasm. Kuchlanish transformatorini
chulg‘ami boshlanishini va ohirini
belgilash.
kasr hisobida keltirilgan, suratda – birinchi chulg‘amni nominal kuchlanishi,
maxrajda – ikkinchi g‘altakni nominal kuchlanishi.

---

---

51
Masalan transformatorni pasportida

100
10000
berilsa, bu shuni ko‘ratadi, u
kuchlanishi 10 kV tarmoqqa ulanadi uni transformatsiya koeffitsenti.
Masalan, ikkita kuchlanish transformatorini fazalar aro kuchlanishga AC va
BC ulanishida, fazalarni ketma ketligi A, B, C birinchi kuchlanish transformator
ulanadi fazani boshlanishi A fazaga, oxiri – faza B, ikkinchi transformatorni
boshlanishi faza B, oxiri faza C.
Ikkinchi chulg‘amni boshlanishini va oxirini markirovkalashda (belgilashda)
uni boshlanishini “n” ikkinchi g‘altakdan tok chiqadigan qismini belgilanadi, 4.30
- rasmda ko‘rsatganday.
Agar birinchi g‘altakka tok kiradigan joyni N bilan belgilansa, ikkinchi
g‘altakda tok chiqadigan joyini “n” bilan belgilanadi.
Shu usul asosida, ya’ni markirovka va g‘altakni ulashda reledan o‘tyatkan
tokni yo‘nalishi, 4.30 - rasmda ko‘rsatilganday, kuchlanish transformator orqali
uni ulanishiga tokni yo‘nalishi shunaqa bo‘ladi. Tarmoqni to‘g‘ri ulanganday.
Kuchlanish transformatorlar bir fazali va uch fazali bo‘ladi. Bir fazali
transformatorlar qo‘yilgan vazifasiga qarab o‘zaro har xil sxemaga ulanishi
mumkin.