Учебное пособие по курсу "Электрические измерения и инструменты" написано по типовой программе разработанной на основе Государственных

1-bob. “Elektr o‘lchashlar va instrumentlar” fanining mazmuni, 
predmeti va metodi. Asosiy metrologik tushunchalar 

1.1 Меtrologiyaning aksiomalari va asosiy postulatlari

Меtrologiyaning aksiomalari:

1-aksioma 
-

aprior ma'lumotsiz o‘lchashni bajarib bo‘lmaydi;

2- aksioma 
-

har qanday o‘lchash - taqqoslash (solishtirish) demakdir.

3- aksioma 
-

o‘lchash amalidan olingan natija tasodifiydir.

O‘lchash turlari va usullari.

O‘lchash dеb
, shunday solishtirish, anglash, aniqlash jarayoniga aytiladiki,
unda o‘lchanadigan kattalik fizik eksperiment yordamida, xuddi shu turdagi, birlik
sifatida qabul qilingan miqdori bilan o‘zaro solishtiriladi.
O‘lchash usuli
- bu fizik ekspеrimеntning aniq ma'lum struktura
yordamida, o‘lchash vositalari yordamida va eksperiment o‘tkazishning aniq yo‘li,
algoritmi yordamida bajarilishi, amalga oshirilishi usulidir.
O‘lchash turlari:
-bevosita; -birgalikda; -bilvosita; -mutlaq; -majmiy;
-nisbiy.
Меtrologiyaning asosiy postulatlari:
1-postulat

-
o‘lchanayotgan 

kattalikning 
chinakam 
qiymati 
mavjuddir.

2-postulat
-
kattalikning chinakam qiymatini aniqlash mumkin emas.

3-postulat
-
o‘lchash amalida kattalikning chinakam qiymati 
doimiydir.

Demak, o‘lchanayotgan kattalikning uchta qiymati bo‘lar ekan:

◦

chinakam qiymat (uni aniqlash imkoni mavjud emas);

◦

haqiqiy qiymat (chinakam qiymatga yaqin);

◦

olingan qiymat (tajribadan olingan qiymat).

---

---

6

1.1-jadval 

SI ning o‘nli karrali va ulushli birliklarning nomlari va belgilanishini hosil
qilish uchun foydalaniladigan ko‘paytuvchi va old qo‘shimchalar
O‘nli
ko‘pay-
tuvchi
Old
qo‘shimcha
Old
qo‘shimcha
belgisi
O‘nli
ko‘pay-
tuvchi
Old
qo‘shimcha
Old
qo‘shimcha
belgisi
10
24

iota
Y

10
-1

detsi
d

10
21

zetta
Z

10
-2

santi
s

10
18

eksa
E

10
-3

milli
m

10
15

peta
R

10
-6

mikro


10
12

tera
T

10
-9

nano
n

10
9

giga
G

10
-12

piko
p

10
6

mega
M

10
-15

femto
f

10
3

kilo
k

10
-18

atto
a

10
2

gekto
h

10
-21

zepto
z

10
1

deka
da

10
-24

iokto
y

Yuqorida keltirilgan 1.1-jadvalda SI ning o‘nli karrali va ulushli birliklarning

nomlari va belgilanishlariga tegishli umumiy ma’lumotlar keltirilgan.

---

---

7