Улыума пед лекция

beriw. 

 

JOBA` 

1. Dun`yag’a ilimiy ko’z-qarasti qa’liplestiriw tiykarlari. 

2. Dun`yag’a ilimiy ko’z-qarastin’ tiykarg’i belgileri ha’m man’izi 

3. Aqil ta’rbiyasinin’ waziypalari ha’m mazmuni. 

 

 

              P A Y D A L A N G A N   A D E B I Y A T L A  R 

1. I.A .Karimov Yuksak ma`naviyat- engilmas kuch.  Toshkent 2008 y. 

 2. Barkamol avlod- O’zbekiston taraqqiyotining poydevori. T-1997 y 

 3. Kadrlar tayyorlashning milliy dasturi. Toshkent-1997 y 

 4. Ozbekiston Respubliqasi “ Ta`lim xaqidagi qonuni”. T-1997 y 

  5. Rubinskiy.V. Tarbiyaviy ish metodikasi. T-1991y  

 6.  R.J.  Ishmuh1medov  «Innovatsion  texnologiya  yordamida  ta`lim  samaradorligini 

oshirish yollari» Toshkent 2004 y 

7.  U.  Tolipov,  M.Usmonboeva  «Pedagogik  texnologiyaning  tadbiqiy  asoslari»  Toshkent 

2006  

8.  N.Gaybullaev., R.Yodgorov., R.Mamatkulova. Pedagogika T- 2005  

9.  O.Xasanbeva va boshkalar  Oila pedagogikasi T 2007 y 

10. X.Ibragimov Pedagogika T 2007 y   

11. U.Askarova va boshkalar  Pedagogika T 2008 y 

12. Q.Qosnazarov., A.Pazilov., A.Tilegenov Pedagogika «Bilim» NOqis 2009 j  

13.A.Pazilov TArbiya haqqinda oylar «Bilim» NOqis 2009 j 

 

 

Jas awladti ha’r ta’repleme jetilisken insan etip ta’rbiyalaw  ushin da’slep onin’ dun`yag’a 

ilimiy  jaqtan    ko’z-qarasin  rawajlandirip  bariwimiz  kerek.  Jas  awladti  du’n`yag’a  ilimiy  ko’z-

---

qarasti    qa’liplestiriw  bul  ha’zirgi  dawirde  emes,  al  barliq  dawirlerde    de  alding’i  alim 

oyshillardin’ diqqat orayinda bolip keldi.   Misal  etip  alatug’in  bolsaq  feodalizm,  kapitalizm 

siyaqli klassliq ja’miyetlerde sol  dauirdin oqimisli. Bilimli du’n`ya ilimine, o’zlerinin’ salmaqli 

u’leslerin qosqan Giptokrit, Demokrit, Platon h.t.b. Shigis ag’artiwshilarivnan Farabiy, Beruniy, 

Ibn-Sino A.Yassawiy, Kunxoja, Berdax, Ajiniyaz h.t.b

. Dun`yaliq koz-qaras-

  

bul belgili  jamiyette hukim suretugin koz-qaraslar sistemasi, yaki belgili bir klasstin 

ideologiyasina emes, balki har kimnin oz pikirlerinde, sezimlerinde, erkinde xizmetinde kozge 

taslanatugin sub`ektiv jagdayda boladi. 

Dun`yaliq  ko’z-qaras  jaqsi  pikirlerdin’  xizmet    qiliwinin  birligin  anlatadi.  Atiraptagi 

dun`yaliq  faktler  tabiyat  nizamlarin  bilip  aliw  ilimiy  koz-qaraslardin  kop  turliligi, 

haqiyqatliligina  isenim  arqali  oqiwshi  sonin  menen  birge  qanday  da  bir  narseni  daliyillewge, 

tastiyiqlawga, gurrin etiwge umtiladi. 

  Dun`yaga  koz-qaras    tek  gana  adamga  gana  tan  qasiyet  bolip,  hayuanlar  dun`yasi,  baska 

narse,  zatlar  ham  tabiyat  ushin  jat  narse,  olarda  da  dun`yaga  koz-qaras  boladi  dep  oylaw 

biymaniliq boladi. Daslep soni aytiw kerek, dun`yaga ilimiy koz-qaras har qiyli kasip iyelerinde 

har  qiyli  toligirak,  terenirek  yamasa  juzekilew,  shalalaw,  sayiziraq  boliwi  mumkin.  Bunda 

adamlar tarepinen aldingi awladlardan miyras bolgan ruwxiy bayliqlardi, bilimlerdi ham hazirgi 

bar bilimlerdi ozlestiriw darejeleri ayriqsha ahmiyetke iye. 

         Hazirgi  jagdayda 

adamlardin  sanasi,

  dun`yaga  koz-qarasi  janasha  pikirlew  qiyali 

bekkemlenbese,  garezsizliktin  siyasati,  mazmuni  ham  ahmiyeti  olarga  tusindirilmese,  ulken 

ozgeriske ushirasiwi mumkin. 

Sonin  ushin  da  hazirgi  ahmiyetli  basli  masele  xaliqtin  sanasindagi  eskishe  koz-qarasti 

ozgertiw  akonomikasi,  siyasat,  madeniyat  tarawlarinda  janasha  pikirlewdi  uyretiw,  garezsizliqti 

bekkemlew  jagdayinda  oz  hukuklarin  anlaw  ham  unamsiz  (kolaysiz)  narselerdin  turmisqa  enip 

ketpeui ham ogan qarsi guresiwge bagdarlawdan ibarat. 

 Dun`yaga 

filosofiyaliq  koz-qaras

  putkil  tirishilik  organikaliq  emes  dun`ya  adamzat  ham 

osimlikler  dun`yasi  ozgermeytugin  qatip  qalgan  emes,  mumkin  mudami  osiwde,  ozgeriste, 

rawajlaniwinda ham harekette dep tusindiredi. 

Dun`yaga filosofiyaliq koz-qaras adamlarda dun`ya haqqinda bir putin, duris aniq dun`yaga 

koz-qarasti  jetilistiriwden  tisqari,  barliq  panler  ushin  dun`yani  biliwde  metodologiyaliq  qural 

bolip tabiladi. Sonin ushin da basqa panlerdi filosofiyani basqa panlerden ajiratiw mumkin emes.    

Bilimdi iyelew quramali protsess bolip, ol adamnin en daslep  fiziologiyaliq jaqtan jetiskenliqti, 

yagniy V tiykargi seziw organlarinin sau salamat boliwin ham bilim aliw ushin tinimsiz shinigiw 

islewin talap etedi. 

---

 

Ajiniyaz  atamizdin  aytqaninday

  korkem  adebiyatti  xaliq  awiz  eki  doretpesin,  erteklerdi, 

aniz  ham  qissalardin  ahmiyeti  ayriqsha  misali:  «Hadislerde»,  «Xalila  ham  Dimna», 

«Kabusnama»,  «Min  bir  tun»,  siyaqli  qimbat  bahali  shigarmalarda  sezgirlik  ham  logikaliq 

biliwge  tiyisli  naqillar  ertekler,  apsanalar  kop  bolip,  bul  shigarmalar  jaslardi  dun`yaga  ilimiy 

koz-qarasti qaliplestiriwde ahmiyetli orin tutadi. Ilim sebepli dun`yani biledi ham oni baskaradi. 

Hayuanlar  tabiyatka  beyimlesip  jasay  beredi,  al  adamlar  bolsa  tabiyatti  ozine  beyimlestiredi, 

ozgertedi.  Tabiyatti  ozgertiwde  qural  bolatugin  dun`yaga  ilimiy  koz  qarasti  qaliplestiriwde 

shigisinin  (ata-teginin)  da  juda  ulken  ahmiyeti  bar.  Aldingi  Evropalastirilgan  talim  tarbiya 

usilimizda jiberilgen katelerden en ulkeni bizinshe shigisina (ata-tegine) itibar beriwshiliq bolip, 

biz  talim  aliwshinin  uqipliligina,  onin  shigisina  (ata-tegine)  itibar  berip  otirmay,  eger  jeterli 

bilimdi bersek kutilgen adam kaliplese beredi dep oylaytugin edik. 

      Dun`yaga  koz-qarasti  kaliplestiriwde

.  adam  ham  zatlardin,  waqiya  ham  hadiyselerdin 

korinip turgan korinisine, turine karap emes mumkin olardin ishki ahmiyetine mazmunina qarap 

baha beriwi kerek. 

      Milliy  ruwxiyliq  tiykarinda  adamlardin  oz  xalqina,  mamleket  sistemasina  bolgan 

munasibetleri jiyindisin ?atandi suyiwshiliq degen soz benen tariplew mumkin. 

Oqiwshilardi  ?atandi  suyiwshiliq  ruwxinda  tarbiyalaw  talim  tarbiya  protsessinin  kuramali 

mashkalalarinin  biri  bolip  esaplanadi.  Sebebi  ol  milliy  tarbiya  mashkalalari,  asirese  milliy 

oylawdin  qaliplesiw  ozgesheliqleri,  milliy  ham  madeniy  qadiriyatlarga  munasibet  tusinikleri 

menen baylanisli. 

     Uzak  jillar  milliy  tarbiyamiz  min  jilliq  urp  adetler  kadriyatlarimiz  kemsitilip,  dinimiz 

tilimiz  ayak  asti  etiliwi  akibetinde  adamlar  arasinda  mehir    akibet,  diyanat,  ar  namis,  hadalliq, 

ulkenlerge  xurmet,  kishkenelerge  itibar  kemeyip  ketti.  Jaslar  ortasinda  jinayatshiliq  urliq, 

arakorrliq,  adam  oltiriwshiliq,  buziqliliq  bir  kansha  kobeydi.  Bulardin  barligi  sovet  imperiyasi 

dauirinde  tek  «oray»  din  buyrigin  orinlap,  oz  qadriyatlarimizdin  jOq  etiliwinin  natiyjesi.  Oz 

tilimiz  kalip  baska  tilde  soyledik,  oraydin  jibergeni  oqiw  bagdarlamalari  ham  sabaqlari  menen 

isledik. Sonin natiyjesinde jaslar ruwxina zalel keldi.  

      Demek  jaslardi  Watan  suyiwshiliq  ruwxinda  tarbiyalaw  isi  daslep  olardi  milliy 

kadriyatlarimizdi  xurmet  etiwden  ozligimizdi,  kimligimizdi  anlawin  uyreniwimizden  baslaniwi 

tiyis  eken.  Sabaqta  ham  saktan  tiskaridagi  tarbiyaliq  jumislar  protsessinde  Alpamis,  Baxadir, 

Koblan  siyakli  xaliq  kaharmanlari,  Amir  Temur,  Babur,  Ulugbek,  Ernazar  Alakoz  siyakli 

mamleket  basshilari  ham  sarkardalarimiz  Ibn  Sino,  Beruniy  siyakli  alimlarimiz  koz-qaraslarina 

tez-tez  diqqat  audariwimiz  jaslardi  ?atanga  muxabbat  ruxinda  tarbiyalaw  jumisinin  tiykarin 

keltirip  shigaradi.  Sonin  menen  birge  tarbiya  hakkindagi  dun`ya  standartina  da  itibardi  karatiw 

zarur. 

---

      Dun`yaga  ilimiy  koz-qarasti  amelge  asiriwda  tarbiyalar  sistemasi  ishindegi    en 

ahmiyetlisi  esaplanadi.. Ol bilimlerdi iyelew  ilimiy dun`yaliq koz-qarasti qaliplestiredi. 

 Solay  etip  dun`yaga  ilimiy  koz-qarasti  kaliplestiriw  bir  eki  ush  adam  yamasa  bir  kansha 

topar  tarepinen  bolmay,  mumkin  kopshiliq  jamiyetliq  pikir  tarepinen  orinlanatugin  jamiyetliq 

tariyxiy  harakterdegi  uakiya.  Demek,  dun`yaga  ilimiy  koz-qarasti  kaliplestiriw  adamnan  kop 

miynet, uqipliliq talap etetugin kuramali, mashakatli xizmet tarawi bolip esaplanadi.  

  2.