Uliwma psixologiya kk

Qatnas o`z-ara baylanis sipatinda Qatnastin` interaktiv ta`repi adamlardin` birgelikte jumislardi 
sho`lkemlestiriwinde ko`rinedi. Bul is-ha`reket boyinsha bilim ha`m ideyalar menen bo`lisiw erisilgen 
o`z-ara tu`siniw birgeliktegi is-ha`reket.
Bul is-ha`rekette bir waqittin` o`zinde ko`plegen adamlardin` qatnasiwi, ha`r kim og`an o`z u`lesin 
qosiwi kerek ekenligin bildiredi. Bul o`z ara baylanis birgeliktegi is-ha`reketti sho`lkemlestiriw 
sipatinda o`zinshe tu`siniw mu`mkinshiligin beredi. 
Psixologiyada barliq mu`mkin bolg`an tu`rler eki qarama-qarsi tu`rlerge bo`linedi- kooperatsiya 
(birgelikte islew) ha`m konkurentsiya (konflikt). Kooperatsiya birgeliktegi is-ha`reket, toparliq 
maqsetke erisiwdi sho`lkemlestiriwge mu`mkinshilik beretug`in birgeliktegi ha`reket. Konflikt-bul 
birge ha`reket etiw sub`ektlerinin` bir-birine qarama-qarsi bag`darlang`an maqsetler, qizig`iwshiliqlar, 
pozitsiyalar, ko`z-qaraslardin` soqlig`isiwi. Da`stu`riy tu`rde konflikt o`z ara baylanisinin` negativ tipi 
sipatinda qaraladi. Ha`zirgi waqitta psixologiyada konflikttin` pozitiv ta`replerin aniqlawshi ko`plegen 
izerlewler o`tkerilgen. Olardin` uliwma lozungi «Konflikt-bunday a`jayip mu`mkinshilik». 
 
Toparlar tu`sinigi ha`m olardin` tu`rleri. Pedagog o`z jumisi dawaminda tek g`ana ha`r bir 
oqiwshi menen bo`lek-bo`lek jumis alip barmastan, sonday-aq o`z quramina oqiwshilardi birlestirgen, 

---

27
tu`rli-tu`rli toparlar - klass kollektivi, oqiwshilar islep shig`ariw brigadasi, shan`araq ha`m ayirim 
jag`daylarda o`spirimdi o`z ta`sirine tartqan ko`she biyzarilari yamasa klasstin` o`zinde qandayda bir 
jetekshi do`gereginde birlesken balalar todasi menen oqitiwshi toparlar ha`m kollektivlerdin` tiykarg`i 
sotsial-psixologiyaliq nizamliqlarin biliwi sha`rt. 
Topar- bul ma`lim belgige, ma`selen, klassliq birdeylikke, birgelikte xizmet ko`rsetiwdin` 
mu`mkinligine ha`m sol siyaqlilar tiykarinda jirtilip turatug`in insanlar birligi esaplanadi. 
Toparlardin` tu`rleride sog`an say ta`rizde bolip, kishi ha`m u`lken toparlarg`a bo`linedi - o`z 
na`wbetinde olar da real, sha`rtli formal (ra`smiy) ha`mde formal emes (na`ra`smiy) toparlarg`a, 
rawajlaniw da`rejesi ha`r tu`rli bolg`an, yag`niy rawajlang`an ha`mde jeterli da`rejede rawajlanbag`an 
yamasa kem rawajlang`an toparlarg`a (birlespelerge, aralas toparlarg`a) bo`linedi.