Uliwma psixologiya kk

ob`ektivatsiya dep ataladi. 
Qabil etiwdin` onin` rawajlang`an formasinda seziwden ja`ne bir ayirmashilig`i sonnan ibarat, 
seziw payda boliwinin` juwmag`i qanday da bir seziw (misali, jariqliqti, dawisti, duzlini, dawis 
ba`lentligin, ten`salmaqliliqti seziw) boladi, al qabil etiw na`tiyjesinde predmet, qubilis, protsess penen 
insan sanasina awdarilatug`in ha`r qiyli bir-biri menen baylanisli sezimler kompleksin o`z ishine 
qamtiwshi obraz payda boladi. Qanday da bir predmet qabillaniwi ushin og`an qatnasta onin` 
izertleniwine, du`zilisi ha`m obrazdi aniqlawg`a bag`darlang`an qanday da bir dus keletug`in (qarama-
qarsi) jedellikti a`melge asiriw kerek. Sezim payda boliwi ushin a`dette bunin` keregi joq.
Ko`binese konturli ha`m shtrixli su`wretlerdi, sonday-aq real predmetlerdin` tiyisli elementlerin 
qabillag`anda adamda ko`riw illyuziyasi (eles) payda boliwi mu`mkin. Bunday illyuziyalar ko`plep 
belgili. Bul- shelpiwish siyaqli taraliwshi siziqlar foninda berilgen shen`ber konturinin` burmalaniwi 
ha`m kontsentrik shen`ber foninda kvadrat su`wretinin` burmalaniwi menen baylanisli illyuziyalar 
(eles).
Qabil etiw sferasinda illyuziyanin` bar boliwi ha`r qiyli, bul qabillawshi sistemanin` jag`dayinan, 
sonday-aq qabillanip atirg`an materialdin` sho`lkemlesiw o`zgesheliginen bag`inishli sebeplerden 
boliwi mu`mkin bolip, son`g`i waqitlari baspa so`zde ko`plep ja`riyalanip atirg`an Ushiwshi ob`ektlerdi 
«ko`riw» siyaqli ko`plegen qa`teler tu`sindiriledi. Konturlardi qabillaw usili ha`m jaziqliq tipindegi 
ma`nili figuralar mazmuni menen birge adamdi ku`ndelikli qorshag`an a`tiraptin` aq-qara pertseptiv 
dinamikaliq kartinasin payda etetug`in ken`islik, waqit ha`m ha`reketti qabillaw mexanizmine qisqasha 
toqtap o`temiz. Ken`islikti qabillaw predmettin` forma, mug`dar, araliq, predmetler aralig`in quraydi. 
Predmetler formasin qabil etiwde faktorlardin` u`sh tiykarg`i topari qatnasadi- 
1.Bas miyi qabig`inin` nerv kletkalarinin` uqibi sonnan ibarat ol belgili bir mazmunliliq, 
bag`darlaniw, konfiguratsiya ha`m uzinliqqa iye su`wret elementine tan`lawli ta`sir etedi. Bunday 
kletkalar kletka- detektorlar dep ataladi. O`z retseptiv maydani qa`siyetlerine bola, olar ko`riw 

---

47
maydaninda belgili elementlerdi, misali konturli su`wret, konkret uzinliqtin` sizig`in, ken`lik ha`m 
jaypawit, su`yir mu`yesh, kontrastti ayirip ko`rsetedi. 
2. Geshtal`tpsixologlar ta`repinen, belgilengen ha`m joqarida su`wretlengen figura, forma ha`m 
konturlardin` payda boliw nizami
3. Ob`ekt konturi ha`m u`sti beti boyinsha qoldin` ha`reketi, ken`islikte adam ha`m onin` dene 
bo`leginin` awisiwi (o`zgeriwi) na`tiyjesinde aling`an turmisliq ta`jiriybe.