Umim sanoat mexanizmlarning elektr yurtmalari

UMIM SANOAT MEXANIZMLARNING ELEKTR YURTMALARI
Texnologik protsesslarni avtomatlashtirish maqsadga muvofiqligini ko'rsatuvchi eng muhim kriteriya iqtisodiy samaradorlikdir. Shuning uchun avtomatlashtirish bosqichlarida doimo iqtisodiy tekshirishlar o'tkaziladi va ishlab chiqarishni avtomatlashtirishning ketma-ketligi hamda eng ko'p iqtisodiy samara beradigan variantlari tanlab olinadi. Bunda avtomatlashtirishdan keladigan iqtisodiy samaradorlik kriteriyalari:
1) Mahsulot tannarxini kamaytirish;
2) Mahsulot ishlab chiqarishni maksimum darajaga etkazish;
3) Mahsulot sifatining eng yuqori darajada bo'lishi nazarda tutiladi. Ishlab chiqarish protsessini avtomatlashtirishga tayyorlash va uniig loyihasini tuzishda avtomatlashtiriladigan sistema yoki qurilmaning iKtisodiy samaradorligini yanada oshirishi mumkin bo'lgan tuzatishlar ham kiritiladi.
Iqtisodiy samaradorlik miqdorini belgilaydigan asosiy ko'rsatkich - yillik tejam va sarfni qoplash muddati hisoblanadi. Yillik tejam mashina yoki qurilmaning avtomatlashtirishdan oldingi va keyingi ishlashidagi sarflar farqidir. Yillik tejam quyidagi formula bilan hisoblanadi: E = S - Savt.,
Bunda S - mashina va qurilmaning avtomatlashtirishdan oldingi ishlashidagi sarflar (ekspluatatsion xarajatlar); Savt - xuddi shu mashina yoki qurilmaning avtomatlashtirishdan keyin ishlashidagi sarflar (ekspluatatsion xarajatlar). Sarfni qoplash muddati mashina yoki qurilmaning ishlashidagi tejam, avtomatlashtirish uchun ketgan mablag'ni qoplashi uchun kerakli
May, 2022
vaqt oraligi bilan belgilanadi. Sarfni qoplash muddati quyidagi formula bilan ñisoblanadi:
S km =S k/E
Bunda Sk - avtomatlashtirish uchun sarf qilingan (kapital) mablag.
Amalda sarfni qoplash muddati 5 yildan oshmasa, avtomatlashtirish maqsadga muvofiq ñisoblanadi. Mashina yoki qurilmani ishlatish uchun qilinadigan sarflar aloñida komponentlardan (tarkibiy qismlardan) iborat bo'lib, ishlatish sarfi va sarflangan kapital mablagni ñisoblash uchun bu sarflarning ñammasi emas, balki uning avtomatlashtirish sababli o'zgaradigan qismigina nazarda tutiladi. Bunga energiya ñaqi Sen, kundalik oddiy remont uchun qilinadigan sarflar SO kiradi. Bu sarflar bir yillik muddatga ñisoblanadi. Shunda yillik ishlatish sarfi quyidagicha yoziladi: Sy = Sen + SO
Agar S - mashinani avtomatlashtirishgacha va Savt — avtomatlashtirishdan keyingi ishlatish sarflari deyilsa, ulardan ñar birining qiymati yillik sarf formulasiga muvofiq topiladi. Avtomatlashtirish uchun ajratilgan kapital sarf Sk ikki qismga avtomatlashtirish vositalari va asboblar sotib olish uchun qilingan sarflar Sso va ularni o'z o'rniga qo'yish, yig'ish-montajga qilingan sarflar Sm ga bo'linadi: Sk = Sso + Sm
Kapital sarf Sk ning miqdori, loyiñalash vaqtidagi moliya ñisobi bo'yicha belgilanadi. Mana shu ñisoblashlar mashina yoki qurilmalarni ishlatish sharoitlari o'zgargan (avtomatlashtirilmagan va avtomatlashtirilgan) ñollarga tegishli iqtisodiy samaradorlikni ko'rsatadi. Yuqoridagilarni e'tiborga olib, MBI da ko'rib chiqilgan nasos stantsiyasi suv sarfini avtomatik boshqarish tizimining texnik iqtisodiy samarasini asoslaymiz. Ushbu ventilyator ish jarayonini avtomatik aniqlovchi zamonaviy datchiklar va chastota ozgarkich bilan boshqariluvchi boshqaruv tizimini o'rnatilgandan so'ng iqtisodiy samaradorikni aniqlaymiz. Avtomatlashtirish uchun ajratilgan kapita
chastota o'zgartkichli boshqaruv tizimining narhi: Sb.
Montaj, ya'ni nasos va boshqaruv tizimini o'rnatish uchun sarf: Sm Sk = Sso + Sm = ga teng.
Endi avtomatlashtirishgacha bo'lgan sarflar S (ekspluatatsiya xarajatlar) ni aniqlaymiz:
Nasos qurilmasiniñar yili ekspluatatsiya qilinib to'liq ta'mirlanadi, buning uchun yiliga o'rta ñisobda S= (Ob'ektdan
olingan ma'lumotga binoan) so'm sarf bo'ladi.
May, 2022
Avtomatlashtirilgandan so'ng saгflaг Savt=(mutaxassislaг ma'lumotiga tayanilgan) ni tashkil qiladi. Elekfr eneгgiya saf Sen Bu quyidagicha aniqlanadi: Sen=P*N*T
Bunda: P-elektг motor quvvati; N- elektг eneгgiya тгЫ; T-quгilmaning ish soati (Ob'ektdan olingan ma'lumotga binoan) Avtomatlashtiгishdan oldingi va keyingi ene^iya sa^ni aniqlaymiz: Avtomatlashtirilgandan so'ng saгflaг elektг eneгgiya sarfini faгqlash uchun Sen1-oldingi; Sen2-keyingi holat. Sen1.
(Ob'ektdan olingan ma'lumotga binoan) suv uzatish quгilmasining ene^iya saf ish
jaгayonida 30 kVt quvvat saf bilan ishlatilishi aniqlandi.
Sen2.
Avtomatlashtiгilgandan so'ng yillik tamiriash ishlaгiga (PPR) saгflanadigan saгf o'rtacha hisobda: St2 Natijalami jamlab taqqoslaymiz; S=Sen1+St1 Savt= Sen2+ St2
Yillik tejamni quyidagicha aniqlaymiz E = S - Savt
Qo'shimcha kapital mablaglami qoplash muddatini aniqlaymiz: Skm =Sk/E
Elektг toki ta'siгida odam o^anizmiga ximiyaviy, issiqlik va biologik ta'siï ko'гsatadi. Ximiyaviy ta'siгda odam o^anizmida suyuqlik va qon parchalanadi. Issiqlik ta'siгida esa tanining ba'zi qismlari kuyadi. Biologik ta'siг natijasida elekfr toki tiгik ñujayralami Kaltiratadi va muskullami qisqartiгishga olib keladi. Elekfr toki uгganda eng xavfli ta'siг ko'гsatib, neгv sistemani, yurak va nafas olish oгganlaгini ishdan chiqaradi. Elektг toki oгganizmni jarañatlaganda quyidagi faktoгlaг ta'siг etadi: tok kuchi, odam tanasi qarehiligi, kuchlanish, tok chastotasi, tok yo'li, davomiyligi va odamning oгganizmini tuzilishi. Odamga ta'siï etuvchi tokning qiymati Kuyidagicha:
1) Sezilaгli tok (2 mA) gacha - sezilaгli qaltiгash.
2) Man etilgan tok (10-25 mA) qo'l bilan simlami siqib olish.
3) Ribrillyatsionny tok (50 mA dan yuqori). Tananing qarehiligi 100.000 dan 100 Om gacha o'zgaradi. Tok bilan ш-ganda tok urish yo'liga bog'liq eng xavfli urish, tok qachonki qo'ldan oyoq o^ali
May, 2022
105
o'tishda sodñ bo'ladi, chunki bunda odam o^anlan yurak va o'pkasi o^ali o'tadi. hattoki odamga kichik tok ta'sñ etganda odamning ba'zi muhim nuqtalaгi oгqali o'tganda, o'limgacha olib boradi. Bunga qo'lning o^a tomoni, qosh atrafi, umuгtqa, neiv tolalaгining ko'pгoq joylaгi kiгadi.
Elekfr tokidan himoya qilishning ishonchli va keng ta^algan vositalaгidan biгi elekfr quгilmalaгini eгga ulash va nollashtirish hisoblanadi. Elektг quгilmalaгini eгga ulashda qurilmaning elekfr toki ta'siгida bo'lmagan metall qismi, masalan, ^фш^ e^a ko'milgan elektгodlaгga ulanadi. Shu sababli e^a ulash sistemasi elektгodlaг va elekfr quгilma bilan elektгodni biriashtimvchi o'tkazgichlaгdan iboгat bo'ladi.
NATIJALAR VA MUHOKAMA
Yeгga ulash elektгodlaгi sun'iy (aynan shu maqsadda maxsus e^a ko'milgan po'lat tmba yoki boshqa todagi metall buyumlaг) va tabiiy (boshqa maqsadtoga eгga o'matilgan metall buyumlaT) ko'гinishda bo'lishi mumkin. Tabiiy elektrodla^ suv quvuгlaгi, bino va inshootlarining temiг beton konstгuktsiyalaгini e^a ko'milgan detallaгi misol bo'la oladi. Gaz va neft quvuгlaгidan e^a ulash elektгodi sifatida foydalanish taqiqlanadi. Sun'iy elektrod^ sifatida po'lat tmbala^ buгchaksimon po'latlar, aгmatuгalaг va temiï polosalaгdan foydalanish mumkin. Bunday elektrodlarning uzunligi 2...3 m, qalinligi 3,5 mm dan kam bo'lmasligi zamr Elektradlami biг-biгiga ulashda ko'ndalang kesimining o'lchami 4x12mm bo'lgan simlaг yoki diametri б mm dan kam bo'lmagan po'lat simlaráan foydalaniladi. Elekt uskunalaгi va jihozlari quyidagi hollaba eгga ulanadi:
1. 380 V va undan yuqori kuchlanishdagi o'zgamvchan tok va 42 V va undan yuqoгi kuchlanishdagi o'zgaгmas tok bilan ishlovchi baгcha uskuna va jihozla^
2. 42 V dan 380 V gacha kuchlanishdagi o'zgamvchan tok va 110 V dan 440 V gacha kuchlanishdagi o'zgaimas tok bilan ishlovchi elekfr jihozlari;
3. 42 V dan va undan kichik kuchlanishdagi o'zgamvchan tok va 110 V va undan kichik kuchlanishdagi o'zgaimas tok bilan ishlovchi portlashga moyil elekfr ji hozlari hamda payvandlash tгansfoгmatoгlaгining ikkilamchi o'ramlari.
Bundan kam kuchlanishdagi elekfr jihozlarini eгga ulash shaгt emas. Standart talablaгi bo'yicha quvvati 100 kVt gacha bo'lgan elektг qurilmalarining eгga ulash qaгshiligi 10 Om gacha, quvvati 100 kVt dan ortiq bo'lgan elekfr quгilmalaгi uchun esa 4 Om gacha bo'lishi talab etiladi. Elekfr Kurilmalarining e^a ulash sistemalaгini ish holatini tekshirishda elektгodlaг va o'tkazgichlaming holati ko'zdan kechiriladi va ulaming qaгshiligi o'lchanadi. Tashqi tekshirish haг б oyda Ыг maгta, yuqoгi va o'ta
May, 2022
106
xavfli elektr uskunalarida esa ñar 3 oyda bir marta o'tkazilishi zarur. Elektrodlar va o'tkazgichlarning Karshiligi esa ñar yili kamida 1 marta o'tkazilishi kerak. Yerga ulash qurilmalarining qarshiligini o'lchashda ampermetr va voltmetrlardan yoki M-416, M-1103 uch markali megommetrlardan foydalanish mumkin. 1-rasm. Elektr mashina korpusini erga ulash. Yerga ulovchi qurilma erga bevosita tegib turuvchi erga ulagichlardan ... -rasm hamda elektr uskunalarning metall qismlari (korpuslari) 3 ni erga ulagichlarga biriktiruvchi erga ulovchi o'tkazgichlar 2 dan tashkil topgan.
Elektr uskunalarning nosozligi yoki ularni ishlatish qoida-talablariga amal qilmaslik odamning shikastlanishiga olib keladi. Elektr toki odam tanasiga termik, elektrolitik va biologik xilda ta'sir etishi mumkin. Natijada odamning nafas olishida, yurak faoliyatida, moddalar almashuvida, qon tarkibida va boshqa a'zolarida o'zgarish bo'lishi mumkin.
Elektrdan shikastlanish elektrik kuyishga, terining metallanishiga, elektr belgilariga, elektrooftalmiyaga, mexanik ta'sirlardan iborat bo'ladi. Elektrdan kuyish to'rt darajada ifodalanadi, bular, ya'ni termik qizarishi, pufakchalar hosil bo'lishi, teri yuzasining mo'rtlanishi, teri to'qimasining to'liq kuyib ketishi namoyon bo'ladi. Odamning tanasi teri qatlami quruq va toza, shikastlanmagan holatda solishtirma karshiligi 105-106 Om*sm ni tashkil etgan, dielektrik hisoblanadi. Tana teri qatlami qarshiligi 300-500 Om bo'lib, tananing qarshili-gi esa 3 dan 100 kOm gacha va undan yu qori miqdorni tash-kil qiladi. Tok o'tish vaqtining oshishi, teri qurishi hisobiga badanning qarshiligi bir necha marta kamayadi. Tana qarshiligini o'rtacha 1000 Om deb qabul qilingan. Tokning o'tishi va shikastlanish, qarshilik ko'rsatish odamning yoshiga, sog'lig'iga va jinsiga bog'liq.
Elektr tokining inson tanasiga ta'siri xillari quyidagi