Ümumi Regional landşaftşünaslıq

ŞimaliAmerika differnsasiya

Simali Amerika ( Markazi Amerika daxil olmaqla ) simal yarımkürəsində

Sahəsi 20,36 mln km adalarin birlikdə 24.25 mln km - dir . Materikin sahilləri kifayət qədər çox girintili çıxıntılıdır , sahil xəttinin uzunluğuna görə Şimali Amerika Avrasiyadan geri qalır və Afrikanı 2 dafə üstəlayir . Iri yanmadalar materiki əhatə edan okeanların içərilərinə doğru irəliləmişdir onlara Labrador . Alyaska , Kaliforniya . Yukatan , Florida və s . göstərmək olar . Şimali Amerikaya Qrenlandiya , Kanada - Arktika arxipelaq , Antil va Aleut adalar , Nyu - Faundiend adaları aiddir Şimali Amerikanın zonal strukturu ekvatorial istisna olmaqla

, demək olar ki , landşaft tiplərinin bütün enlik sırasını əhatə edir . Materikin daha geniş şimal hissəsi subarktik , boreal və subboreal enliklarda yerləşmişdir . Oroqrafiya , əsasən 3 üzvlü sektor quru luşunu müəyyən edir . Sakit okeanın sahilinə sıxılmış , ensiz qərbi okeansahili sektor , daxili kontinental və rütubətli şərq ( Atlantik sahili ) . Əsas sektorlar arasında yanmsektorlar müşahidə edilir

Şimali Amerikanın əsas sektorları

Şimali Amerikada sektorluğun yaranmasında materikin böyüklüyü ilə yanaşı Kordilyer və Appalaç dağlarının və onun sahillərində formalaşan isti və soyuq cərəyanların rolu böyükdür. Burada aşağıdakı sektorları ayırmaq olar.

1) Atlantik sahili humid, semi humid zəif kontinental sektoru

2) Mərkəzi düzənliklərin humid, semi humid və semi arid mülayim

kontinental sektoru

3) Böyük düzənliklərin semi humid, semi arid və arid kontinental

sektoru.

4) Mərkəzi Kordilyerin və yaylaların arid və ekstra arid kontinental və kəskin kontinental sektoru

5) Sakit okean sahili humid, semi humid (mülayim qurşaqda) arid

1. Arktik landşaftlar

2. Subarktik ( tundra və meşə - tundra ) landşaftlar

3. Okeansahili çəmən landşaftları

4. Tayqa ( boreal ) landşaftları

5. Tayqaalti landşaftları

6. Atlantiksahili enliyarpaqlı meşə ( subboreal humid ) landşaftları

7. Sakit okeansahili subboreal humid landşaftlar

8. Subboreal meşə - çöl landşaftları

9. Subboreal çöl landşaftları

10. Subboreal səhra landşaftları

11. Rütubətli subtropik meşə landşaftları

12. Subtropik meşə - çöl landşaftları

13. Aralıq danizi tipli subtropik landşaftları

14. Subtropik quru - çöl və səhra - çol landşaftları

15. Subtropik və tropik səhra landşaftları

16. Tropik savanna landşaftları

17. Dəyişkən - rütubətli tropik meşə landşaftları

18. Həmişə - rütubətli tropik meşə landşaftan

Materikin şimalında enlik, cənub və mərkəz hissəsində isə meridianal istiqamətdə dəyişir. Zonallığın bu çür pozulmasına səbəb relyef və Qolfstrim cərəyanının təsiridir. Materikin düzənlik hissəsində iqlim xüsusiyyətlərindən asılı olaraq aşağıdakı təbii zonalar yaranır:

1. Arktik səhralar zonası-Qrelandiya və Kanada-Arktika arxipelaqının şimal hissəsini tutur. Yay qısa, sərin, qış uzun və sərtdir. Bitkiləri mamır, şibyə, tipik heyvanı ağ ayıdır. İl ərzində relyef buz ilə örtülmüşdür. Şimal sahillərində qütb parıltıları müşahidə olunur.

2. Tundra - Subarktik iqlim qurşağında yerləşir. Bataqlıq tundra-qleyli torpaqlarında cırtdan tozağacı və söyüd ağacları bitir. Heyvanları müşk öküzü, karibu (şimal) maralı, ağ kəklik, şimal tülküsü və canavardır.

3. Meşə tundra zonası — Tundra zonasında tayqaya keçid zonasıdır. İynəyarpaqlı kol və ağaclar bitir.

4. Meşə zonası – materikin 1/3 hissəsini əhatə edir. Meşələr:

5. Şimalda iynəyarpaqlı meşələr tayqa adlanır. Torpaqları podzoldur. Bitkiləri ağ və qara şam, bizon otu, heyvanları skuns, ondatra, qunduz, yenot, bizon və s.

6. Qarışıq meşələr -Böyük Göllər və Şimali Appalaç dağlarını əhatə edir. Torpaqları cimli-podzal və boz meşə tipidir.

7. Enliyarpaq meşə zonası - Mərkəzi düzənliyin şərqini və Appalaç dağlarının cənubunu əhatə edir. Torpaqları qonurdur.

8. Musson və ya dəyişkən rütubətli meşələr- Materikin qərb sahillərində musson meşələri yayılmışdır.

9. Meşə-çöl zonası boz meşə və qara torpaqlar üzərində formalaşmışdır.

10. Çöl zonası –mülayim və subtropik iqlim qurşağının şabalıdı və qara torpaqları üzərində formalaşıb. Şm.Amerikanını çöl zonası preri adlanır və əkinçilikdə geniş istifadə olunur.

11. Yarımsəhra və səhralar –Kordilyer dağlarının daxilini, Kaliforniya yarmadası və Meksika yaylasını əhatə edir. Bu zonanın boz, qonur və acıq şabalıdı torpaqları üzərində kaktus, yovşan və tikanlı şoran bitkilər bitir.

12. Codyarpaqlı meşə və kolluqlar(Aralıq dənizi tipli)- Şimali Amerikada az yayılmışdır. Kaliforniya yarımadasının şimalında yerləşir

və ekstra arid (subtropik qurşaqda) zəif kontinental sektoru

ARKTİK LANDŞAFTLAR

Şimali Amerikada, Avrasiyada olduğu kimi, Arktik landşaftlar iki tiplə - buzlaq və qütb səhralanna bölünür.

Buzluq landşaftları. Şimal yanmkiirəsində müasir buzlaş- mamn ən böytik regionu - erkən 4-cü dövr buzlaşmasımn qalı- ğından ibarət Qrenlandiya buzlaq qalxamdır. Burada 1,8 mln. km2 ərazi buzun altındadır. Qalxamn səthİ qabanq olub, ən hündür nöqtəsı Qalxamn səthində radiasiya balansı mənfıdir. Hətta yayda burada orta temperatur 0°C-dən aşağı olur Soyuq səthin üzərində antisiklon formalaşır. Mərkəzdə yağıntimn illik miqdan 150- 200 mm-dən çox olmur, ancaq periferiyalarda siklonlann təsiri altinda yağıntimn miqdan 500 mm və daha çox artirQrehlandiya buz- laq qalxammn sahəsi qlobal istiləşmə ilə əlaqədar kiçilməkdə davam edir.

Qrenlan- diyamn sahil rayonlannda dağ buzlaqlan (karlar), Elsmir adasının şimal sahillərində şelf buzlaqlan vardır.

Arktik səhraların landşaftlan Kanada-Arktika arxipelaqımn adalanmn buzdan azad hissələrini və Qrenlandiyanm sahil zola- ğım tutur. Təbiətinin əsas xüsusiyyətləri - Avrasiyamn analoji landşaftlannda olduğu kimidir: aşağı radiasiya balansı (10 kjkal /sm2il-dən aşağı), qısa soyuq yay (ən isti ayın orta temperaturu 3-4°C-dən yuxarı olmur), sərt, uzunmüd- dətli qış (yanvar temperaturu təxminən -35°C), az miqdarda yagıntı (200 mm-dən az, bəzi yerlərdə hətta 100 mm-dən az), qalın çoxillik donuşluq, floramn kasıblığı, mikrobioloji fəallığın aşağı olması və s. Ali bitkilər balaca toplu hahnda poliqoıılann çatlan boyunca bitən və səthin 5-10%-ni tutan bəzi çoxillik taxılkimilərdən və alçaq kolluqlardan ibarətdir.

SUBARKTİK (TUNI)RA VƏ MEŞƏ-TUNDRA) LANDŞAFTLAR

Subarktik (tundra və meşə-tundra) landşaftlar materikin bütün şimal qurtaracağını və ona yaxın olan adaian tutur. Sirkumpoiyar vəziyyət subarktikanın bütün landşaftlannda öz izini qoymuşdur. Şimali Amerikada eynilə Avrasiyaya xas olan əsas qanuna- uyğunluqlar müşahidə olunur. Yay temperaturlan da həmçinin cənuba və qurunun içərilərinə doğru tez yüksəlir (iyul ayında 4-6°C-dən 12- 14°C-ə qədər) və arktik tundra, tipik tundra və meşə tuttdranın bir- birini əvəzləməsi məhz bununla əlaqədardır. Qışda, xüsusən Atlantik və Sakit okeanlann təsiri altında olan kontinental rayon- larda yanvann orta temperaturu -35°C, -30°C-ə, sahil zonasında - 12°C, -İ0°Ç-ə çatır: tiemperaturun illik amplitudası uyğun olaraq, Hudzon körfəzindən qərbdə təxminən 40°C-dir (iqlim kəskin kontinentaldır), Qrenlandiyanın cənub sahillərində 16-17°C təşkil edir (dəniz iqlimi). Yağınti, əsasən, Atlantik okeanından əsən hava kütlələri ilə gətirilir, buna görə də tez-tez siklonlar daxil olan Atlantik okeam sahılində yağıntımn illik miqdan 600-800 mm-ə (Qrenlandiyada 1000 mm-ə qədər) çatir, kontinental rayonlarda isə 200-300 mm-ə qədər azalır (meşə-tundrada 400 mm-ə qədər), qərb qurtaracaqda, Alyaskada, yenidən bir qədər artir.

,Əsil subarktik (tipik və cənub) tundra əsasən kontinental sektorda daha geniş zolaq əmələ gətirir və okeansahili çəmən landşaftlanna aid olan cənub hissəsini çıxmaqla, Qrenlandiyamn cənub qurtäracağmı (buzlaqdan kənar) əhatə edir. Torpaq-bitki örtüyü müxtəlifliyi ilə seçilir. Ərazi üçün yernikkimilər (Betula glandulosa) və kol (ladan agacı və ya labrador çayı, cır mərsin, mərsin, driad, arktous və s.) qruplaşmalan xarakterikdir.

OKEANSAHİLİ ÇƏMƏN LANDŞAFTLARI

Şimali Amerikada okeansahili çəmən landşaftları Aleut adalan ilə Alyaskanm cənub-qərb qurtaracağı və Qrenlandiyanm cənub ucqannda subarktik dəniz iqlimi şəraitində yayılmışdır.

Sakit okeansahili çəmən landşaftlan. Alyaska yanmadası və Aleut adalan müasir, fəal vulkanizmli kaynozoy geosinklinal əyalətinə aiddir. Aleut adalan (sayı 110-dur) eosendən mövcud olan və okean səvıyyəsindən 2857 m-ə qədər qalxan sualtı vulka- nik silsilələrin zirvələrindən ibarətdir. Burada 25-ə qədər fəaliy- yətdə olan vulkan məlumdur. Aleut silsiləsi (3374 m) Aleut ada- lan qövsünün materikdəki davamıdır; şimal-şərqdə o qayma- qınşıq quruluşa malikdir. Silsilənin ən hündür zirvələrini vulkan- lar əmələ gətirir. Önlann arasında fəaliyyətdə olanlar da var (daha çox fəalhğı ilə Katmay qrupunun vulkanlan seçilir, 2298 m). İqlimi rütubətli və sərindir. Fevralın orta temperaturu təxminən 0 C, -1°C, avqustda 1 l-12°C-dir. Qışda adalann üzərində Aleut barik minimumu formalaşır. Bu zaman buradan bol qar, güclü küləklə müşaiyət olunan Arktik cəbhə keçir. Yayda dəniz boreal havası üstün olur, hava rütubətli, dumanlı, çiskinlİ olur. tl ərzində 1500 mm-dən çox yağıntı düşür (bəzi rayonlarda 2500 mm-dən çox), maksimum isə soyuq yanmildə düşür.

Atlantiksahili çəmən landşaftları. Atlantiksahili çəmən land- şaftlan Qrenlandiyamn cənub-qərb (62-63° şimal enliyindən cə- nuba) qurtaracağmda, fyordlann sahili boyu yayılmışdır. Analoji Qərbi Avropa landşaftlanndan fərqli olaraq burada iqlim sərtdir. Orta ijoıl temperaturu 7-10°C, yanvarda -5°C, -10°C olur. Yağmti (1000-1600 mm) bolduf, payız-qiş maksimumludür. Yaxşı dre- najlı yamaclann çimli-torflu subarktik torpaqlannda süpürgəkolu, qırüclı, daha rütubətli yerlərdə - müxtəlif otlann iştirakı ilə ojikalı taxılkimilər çəməni yayılmışdır. Fyordlann dərinliklərində çox vaxt quşarmudu (Sorbus groenlandicum), söyüd, ardıc və ot- mamır örtüyü qanşıqlı alçaqboylu (4 m-ə, bəzən isə 8-10 m-ə qədər) tozağacılardan (Betula tortuosa, B. Glandulosa, B. odorata, B. nana) ibarət meşəliklər müşahidə olunur. Çaylar və suaxarlar boyunca söyüd (Salix ovata) və qızılağaca (Alnus crispa), həm- çinin yağı otu (Epilöbium latifolium), süpürgə kolu (Calamagros- tis phragmitoides) və digər növlərdən ibarət hündür otlär, qumotlu və taxılkimili-qumotlu çəmənlərə rast gəlinir.

U2 ı

TAYQA (BOREAL) LANDŞAFTLARI

Şimali Amerikada tayqa, eni bir neçə yüz kilometrlərlə (daha kontinentai hissəsində - demək olar ki, 1500 km) ölçülən, cənub sərhədi (şərqdə) 47° şimal enliyinə çatan arasıkəsilməz zolaqdan ibarətdir. Burada boreal landşaftlann bütün tipik əlamətləri müşa- hidə olıinur: uzunmüddətli qar örtüklü mülayim soyuq, rütubətli iqlim, iynəyarpaqlı meşələrin üstünlük təşkil etməsi, şimal hissə- sində bataqhqlaşma və donuşluq prosesləri, cənubda - podzol- laşma və s. İqlim həm enlik, həm də uzunluq üzrə fərqlənir. 3 yanmzona daha aydm seçilir: istilik təminatma görə fərqiənən şimal, orta və cənub yanmzonalar aynlır.

. Doniışluq relyef formaları geniş yäyılmışdır. Çojdllik donuş- luq şimali tayqada demək olar ki, hər yerdə yayılmışdır, cənuba doğru isə onlafa rast gəlinmir. Denudasion proseslərin fəalhğı aşağıdır

TAYQAALTILANDŞAFTLÄRI

Tayqaaltı landşaftlar, xüsusən daha aydın şƏkıldə kontinentin şərq hissəsində, tayqa ilə subboreal meşələr zonası arasında aydın seçilir. Atlantik okeaııı sahillərində onun cənub sərhədi 43° şimal enliyinə qədər enir və bütövlükdə burada Avrasiyaya nisbətən da- ha aşağı enlik vəziyyəti tutur. Böyük göllərdən qərbə doğru tayqaaltı zona daralır və kəskin kontinental şəraitdə zonal sərhəd- lərin ümumi yerdəyişməsi ilə əlaqədar şimala doğru yerini dəyişir. Eyni zamanda tayqaaltı lähdşaftlann xarakteri də dəyişir. Säkit okeän sektorunun sədd-yağış ökeansahili şəraitində zonalliq po- zulmuş, bununla belə tayqaaltı landşaft tipinin xüsusiyyətləri dağlıq relyefə transformasiya olünmuşdur, buna görə də bu tipi subborealdan ayırmaq çətindir və gələcəkdə onlara bir yerdə baxacağıq.

Müəyyən iqlim Şəraiti və hər Şeydən əwəl boreal landşaftlarla müqayisədə nəzərə çarpacaq dərəcədə artan temperaturla əlaqədar tayqaalünda sektor müxtəliflikləri müşahidə olunur ki, bu da 3 landşaft tipini ayırmağa imkan verir: atlantiksahili mülayim konti- nental (və ya appalaç), lavrentiya (və ya gölsahili) tipik konti- nental və mərkəzi Kanada kəskin kontinental.

A TLANTİKSAHİLİ ENLİYARPA QLIMEŞƏ (SUBBOREAL HUMİD) LANDŞAFTLARI

Appalaç dağlıq ölkəsinin böyük hissəsini və Mərkəzi diizən- liklərin şərq qurtaracağım enliyarpaqlı meşə tipli landşaftlar tutur. Avropadakı oxşanndan onlar daha çox isti olması və rütubətliliyi ilə seçilir, Uzaq Şərqin enliyarpaqlı meşə landşaftlannın ada variantı və ya Atiantiksahili subaralıqdənizi landşaftlan ilə çox oxşarlıqlan vardır. Burada cəm radiasiyanın qiyməti 120rl40 kkal/sm2 ilə çaür, radiasiya balansı 50-60 kkal/sm2-ildir. Yayı çox istidir (orta iyul temperaturu 22-25°C), enliklə əlaqədar fəal temperaturlar cəmi 3000°C-dən 4500°C-ə qədər artır. Qışda havanın dəyişkən olmasına səbəb, tez-tez temperaturun çox aşağı düşməsi ilə qar, çovğunla müşayiət olunan həm arktik havarnn, həm də Meksika köifəzindən isti hava kütlələrinin daxil olmasıdır.

Yağmülar əsasən Meksika körfəzi və Atlantik okeanından daxil olur, şimala və qərbə doğru 1200 mm-dən 800 mm-ə qədər azalır. İ1 ərzində o, kifayət qədər bərabər paylanmışdır. Ərazinin çox hissə- sində rütubətlənmənin illik kəmiyyəti vahiddən bir qədər aşağıdır. Qərbdə iyundan oktyabra kimi buxarlanma düşən yağmtılann miqdanm üstələyir və bəzi illərdə quraqhq müşahidə olunur.

* Şimali Amerikamn enliyarpaqlı meşələrinin florası qədimliyinə və zənginliyinə görə Şərqi Avropa ilə müqayisə oluna bilər. Avro- pamn subboreal meşələri çox kasıbdır, ancaq onlarda Şimali Ame- rika ilə ümumi növlər çoxdur. Ağcaqayın, palıd, hikorinin (kariya) liövləri daha çoxdur. Meşə formasiyasımn 2 sektor variantı fərqlən- dirilir. Atlantiksahili (Appalaç) meşələr yandominantdır.

SAKİT ÖKEANSAHİLİ SUBROREAL HÜMİD LANDŞAFTLAR

53° və 42° şimal enlikləri arasında, Kordilyerin Sakit okean- sahili yamaclannın ensiz zolağı cənubda, Sakit okeansahili tayqa- mn davamı olan, özünəməxsus ekspozision landşaftlan ilə seçilir. Burada iqlim subboreai okeanikdir, bir sıra xüsusiyyətlərinə görə çox yumşaq, rütubətli qışı və soyuq yayı olan Qərbi Avropanın enliyarpaqlı ada bölməsinin iqlimi ilə oxşardır, Burada havanın nisbi rütubəti daimi yüksəkdir, tez-tez duman olur, buludluluq aşağıdır. Sahilyam zolaqda yanvann orta temperaturu müsbətdir (İr-5°C), orta iyul temperaturu 13-15°C-dir. Okeanın birbaşa təsi- rindən qorunan daxili rayonlarda orta iyul temperaturu 17-19°C- dir. Sahil silsilələrinin ətəldərində və dağlann küləkdöyən yamac- lannda 2000 mm-dən, bəzi yerlərdə 4000 mm-dən çox yağıntı düşür, bununla belə, Qərbi Avropamn Atlantiksahili subboreal landşaftlanndan fərqli olaraq onlar fəsillər üzrə qeyri-bərabər paylanmışdır və onlann rejimi Aralıq dənizinə yaxındır

Verilmiş landşaft tipinin əsas xüsusiyyəti - boyük biokütlə ehtiyatlı zəngin bitki örtüyüdür. Burada ağaclann təxmİnən 45 növü yayılmışdır.

SUBBOREAL MEŞƏ-ÇÖL LANDŞAFTLARI

L Mülayim qurşağın raeşə-çöl landşafllan Şimali Amerikada 2 ■lUusiləşmiş tiplə təmsil olunur. Şıntal, kəskin kontinental meşə- j/i/; əwəlki bölmələrdə adı çəkilmiş xxrdayarpaqh tayqaltından wirmaq çətindir, belə ki, onlar bir-birindən cəmi bir neçə on kilometr geri qalan, çöl ilə tayqa zonalannm sərhədində ensiz zo- laq əmələ gətirir. Canub meşə-çöl (onu adətən preri adlandınrlar) ■rl2° cənubda və eyni zamanda şimalda xeyli şərqdə, Mərkəzi düzənliyin qərb hissəsində yerləşmişdir. Yüksək istilik təminatlı /,oif kontinental iqlimə malikdir. Şimalda və şərqdə preri enli- yarpaqiı meşəyə, qərbdə - çölə keçir, cənubda subtropik xarakter ahr. Burada jstiİik ehtiyatı təxminən Atlantiksahili meşə landşafl- lannda olduğu kim,idi.r və Şərqi Avropa və Qərbi Sibir meşə- çölündən xeyli yuxarıdır, Yağıntının iUik miqdan da həmçinin Avrasiyadakı oxşanndan çox yuxandır - 600-1000 mm, ancaq rü- tubətlənmə buxarlanmamn xeyli artması ilə əjiaqədar eynidir (rütubətlənmə əmsalı 0,5-0,8)., Ayn-ayrı illərdə qərb rayonlan quraqlığa məruz qalır. Noyabrdan aprelə kimi adətən qar çov- ğunlan olur, ancaq davamlı qar örtüyü yalnız şimalda əmələ gəlir. İllik axın layı 200-100 mm-ə qədər azalır, qarla qidalanmamn payı artır. Erozion proseslər meşə landşaftlanna nəzərən çox fəaldır.

Suayncı ərazilərin təbii bitki örtüyü əvvəllər taxılkimilər üs- tünlük təşkil edən, hündürotlu çöl formalanndan (prerilərlə) ibarət olub. Onlann arasında hündürlüyü, demək olar ki, 2 m olan mavi ağ ot (Andropogon furcatus) və kiçik ağ ot (A.scoparius), hind otu (Sorghastrum nutans

Cənubi Amerika

Cənubi Amerikanın böyük hissəsi ( ekvatordan şimaldakı əra zini çıxmaq şərtilə ) conub yarımkürəsində yerləşmişdir . Şimaldan cənuba ən böyük məsafə - 7400 km , qərbdan şərqə - 5200 km - dir .

Canubi Amerikanın landşaft strukturu da həmçinin asimmetrikdir . Enlik zonalan sisteminə malik 2 meridional sahə daha aydin seçilir. Andın yamacları ilə okeana ensiz zolaq şəklində sıxılmış Qarbi Sakit okeansahili və geniş Şərqi Atlantiksahili Tropik və subtropik enliklərdə 3 - cü - Materikdaxili sektoru da ayırmaq olar . Ekvatorial tropik enliklərdə materika rütubət Atlantik okea nindan hava axınları ilə gətirildiyindən şərq sahaya daha çox yağıntı düşür , həmişəyaşıl ekvatorial və dəyişkan - rütubətli ( ya ginta yayda düşür ) subekvatorial meşalar , savannalar , həmçinin rütubətli ( ekspozision ) tropik və subtropik meşələr zonası burada daha aydın seçilir . Küləkdöyən kiçik şimali ekvatoryanı zolağı çıxmaqla , Qərb sahə baryer kölgəsində yerləşir və burada enlik üzrə ( təxminən 30 % ) böyük məsafədə , ensiz zolaq şəklində olma sına baxmayaraq , geniş sahani tutan tropik sahralar üstünlük təşkil edir . Mülayim qurşaqda isə vəziyyət başqa cürdür . yağıntı Sakit okeandan , qərbdan asan hava kütlələri vasitəsilə gətirilir və Andın qarb yamaclannın ensiz zolağı az rütubətli və duz okeanik iqlimi ilə səciyyələnir . Burada , yağıntılı qışı və quraq yayı ilə səciyyə lənən Aralıq dənizi tipli subtropik landşaftlann nisbətən kiçik arazisindən cənubda okeansahili rütubətli meşəli subboreal land şaftlar boreal meşə və çamənlik landşaftlan ilə əvəzlənir . And dağlanından şərqda , şimalda subtropik yanımsahralara və sahralara ( Materikdaxili sektorda ) , subtropik çöllərə və meşə - çöllərə ( Atlan qoniyanın yanmsəhralan üstündür . tiksahili sektorda ) keçən arid və ekstraarid landşaftlar - Pata olkə ayırmaq olar .

1. Okeansahili çəmən landşaftları.

2. Okeansahili boreal meşə landşaftlar

3. Okeansahili subboreal meşə landşaftları

4. Subboreal yanmsəhra landşaftları

5. Subtropik səhra və yarımsəhra landşaftları

6. Subtropik çol landşaftlan ,

7. Subtropik meşə - çöl və savanna landşaftlan

8. Rütubətli subtropik meşə landşaftları

9. Aralıq dənizi tipli subtropik landşaftlar 10. Tropik səhra landşaftları

11. Tropik və subekvatorial savanna landşaftları

12. Rütubətli tropik meşə landşaftları

13. Ekvatorial və subekvatorial rütubətli meşə landşaftlar;

Avstraliya

Avstraliya materiklər arasında ən kiçiyi olub , sahəsi - 7632 min km - dir ( Tasmaniya və yanaşı xırda adalarla birlikdə - 7704 min km ) , şimaldan cənuba doğru an böyük məsafə 3200 km , qərbdən şərqə doğru isə 4100 km - dir . Avstraliya tamamilə cənub yarımkürəsində yerləşən 2 materikdən biridir ( . Avstraliya landşaftlarının özünəməxsusluğuna səbəb ərazisinin çox qədim dövrdə , tabaşir dövrünün ortalannda digər quru sahələrdən aynlmasıdır . Bununla əlaqədar , Avstraliyada relikt for malar , qədim aşınma təbəqəsi və torpaq , bitki , heyvanat aləmində relikt və endemiklərin bolluğu xarakterikdir . Avstraliya ərazisinin böyük hissəsi tropik enliklərdə ( şimal ucqan subekvatorial qurşağa , cənub isə subtropik qurşağa aiddir ) yerləşmişdir . Qışda ( cənub yarımkürəsində ) materik üzərində yük sək təzyiq sahəsi formalaşır . Ərazidə günas istiliyinin böyük ehtiyati toplanmışdır və rütubət çatışmazlığı xarakterikdir . Mate riklər arasında Avstraliya daha çox aridliyi ilə seçilir . Landsaft zonaları da eynilə bu qaydada yerləşmişdir . materikin mərkəzini , canubda subtropik sahralara keçon tropik səhralanın ekstraarid landşaftlan tutur . Şimalda səhralar , okeansahili periferiyalarda tropik və subekvatorial meşələrə keçan arid savannali va seyrək mesali ekvatorial tropik landşaftlar yanımdairasi ilə əhatələnmişdir . Cənub şərqdə və cənub - qarbdə semiarid , semihumid va qismən humid xarakterli subtropik landşaftlar yerlaşmişdir .

1. Okeansahili subboreal meşə landşaftları

2. Subboreal çöl landşaftları

3. Rütubətli subtropik meşə landşaftları

4. Aralıq dənizi tipli subtropik landşaftlar

5. Subtropik seyrək - meşə landşaftları

6. Subtropik yarımsəhra və səhra landşaftları

7. Tropik səhra landşaftları

8. Subekvatorial - tropik savanna landşaftlan .

9. Rütubətli tropik meşə landşaftları

10. Subekvatorial fəsli - rütubətli meşə landşaftları

11. Rütubətli ekvatorial meşə landşaftları.