Umumiy psixologiya

Yoshpsixologiyasiningpredmeti – insonpsixikasiningYoshjihatdantaraqqiyoti, psixikjarayonlarhamdainsonshaxsixislatlariningontogenezinio‘rganishdaniborat.

Yoshpsixologiyasio‘znavbatidabirqanchasohalargabo‘linadi. Bular :

1.Bolalarpsixologiyasi

2.Kichikmaktabyoshidagio‘quvchilarpsixologiyasi.

3.O‘smirpsixologiyasi.

4.Ilko‘spirinlikyoshipsixologiyasi.

5.Kattayoshdagilarpsixologiyasi.

6.Gerontopsixologiya ( qarilik) psixologiyasi.

Yoshpsixologiyasiningumumiyvazifalarisifatidaquyidagilarniko‘rsatishmumkin:

1) Psixikjarayonlarning, bilimlarnio‘zlashtirishningyoshimkoniyatlarinitadqiqqilish.

2) Shaxsrivojlanishiningmuhimomillarinio‘rganish.

3) Psixiktaraqqiyotningumumiyqonuniyatlarinihamdabosqichlarinitadqiqetish.

4) Harbiryoshningpsixologikvaindividualxususiyatlarinio‘rganadi.

Yoshpsixologiyasiningasoslarinibilmayturib, ta’lim-tarbiyaning

hechqandaynazariyhamdaamaliymasalalarinimuvaffaqiyatlihalqilibbo‘lmaydi.

Ta’lim-tarbiyajarayoninito‘g‘ri, ilmiyasosdatashkilqilishuchunta’limjarayoniningo‘zigaxospsixologikqonuniyatlarini, ya’nibilimlarnio‘zlashtirishjarayonini, ko‘nikmavamalakalarni, faol, mustaqilhamdaijobiytafakkurjarayonlarinitarkibtoptirishniyaxshibilishlozimbo‘ladi. PsixologL.S. Vigotskiyko‘rsatibo‘tganidek, ularma’lumhodisalarganisbatano‘zlariningkundalikhayotdagioddiytushunishlaribo‘ladi. Buesailmiytushunchalarningtarkibtopishigama’lumdarajadata’sirqiladi. Bundankeyin, tushunchalarnitarkibtoptirishdahissiynegizgaqaydarajadatayanishlozimligini, qaysipaytdako‘rgazmalilikdanvayakkahodisalardanqutilib, mavhumlikhamdaumumiylikkao‘tishmaqsadgamuvofiqliginibilishkerak. Ko‘rgazmalitayanchdanbarvaqtvozkechishhamanashubosqichdasun’iyravishdato‘xtabqolishhambirxilxatodir. Shuningbilanbirgako‘ribvaeshitibidrokqilishxususiyatlarinihamdaularningo‘zaromunosabatxarakterinibilishkerak. O‘tilganmateriallarniqandayyo‘lbilanpsixologikjihatdansamaraliqilibmustahkamlashmumkin? O‘quvchigasavolniqandayberishmumkin: umumiyqilibmiyokiqonkretshakldami? Birxilsavollarniberaverishto‘g‘rimi? Yordamchisavollarningroliqanday? (Psixologiyadashunarsama’lumki, javobberiladigansavolningifodalanishigahambog‘liqbo‘ladi).

Pedagogikpsixologiyanibilishtarbiyaishlaridahamzarurdir. Shaxstarkibtopishijarayoniningpsixologikqonuniyatlarini, jumladan, axloqiyodatlarvaishonch-e’tiqodtarkibtopishiningqonuniyatlarinibilmayturib, to‘g‘ritarbiyaberishmumkinemas.

Ma’lumyoshdagibolalarningpsixologikxususiyatlarinibilmayturib, ulargamaqsadgamuvofiqravishdata’limvatarbiyaberibbo‘lmaydi. Bolaningharbiryoshio‘zqiyinchiliklarigaegabo‘ladivao‘ziganisbatanmaxsusmunosabatdabo‘lishnitalabqiladi. Kichikmaktabyoshidagibolalarganisbatanpsixologikjihatdanto‘g‘rikeladiganvayaroqlibo‘lgannarsa, ko‘pinchao‘smirlarganisbatanyaroqsizvaxatobo‘lishimumkin. Biroqo‘qituvchi, tarbiyachishunchakima’lumyoshdagio‘quvchibilanemas, balkiqonkretbiro‘quvchibilan, individualshaxsbilanishlaydi. O‘quvchiningbilishimutlaqozarurbo‘lganindividualfarqlarbittayoshdoirasidanihoyatdarajadakattabo‘ladi. Ta’limvatarbiyajarayonidaindividualmunosabatdabo‘lishningshartio‘quvchiningpsixologikxususiyatlarinihartomonlamavachuqurbilishdaniboratdir. Bunarsao‘quvchiningruhiydunyosidanxabardorbo‘labilishni, psixologikjihatdanto‘g‘rikuzatishtashkilqilabilishnivatabiiyeksperimentuyushtirishnibilishnitaqozoqiladi.

Manashuyuqoridako‘rsatilganqonuniyatlarnihammasinibilisho‘z- o‘zichahalita’lim-tarbiyaishlaridamuvaffaqiyatninggarovibo‘laolmaydi. Lekinjudako‘pxatolarningoldiniolishimkoniniberadi, chunkibuqonuniyatlaro‘qituvchiniko‘r-ko‘ronaharakatqilishzaruratidanqutqaradi. Demak, pedagogikpsixologiyaningmohiyatinibilishharbirpedagoguchunta’lim-tarbiyajarayoninisamaraliamalgaoshirishuchunzarur.