Umumiy qism 1 Detalni xizmat vazifasi

4.Konstruktorlik qism.

4.1. Dastgoh moslamasini loyixalash va xisoblash.

Bozor iqtisodiyoti sharoitida ishlab chiqarish obyekti tez-tez almashinib turadi. Shu sababli ishlab-chiqarishni yehnologik tayorlash vaqtini kamaytirish uchun mahsuslashtirilgan, tez sozlanadigan va universal yig’ma moslamalar keng qo’llanilmoqda. Hozirgi vaqtda raqamli dastur bilan boshqariladigan dastgohlar va ular asosida moslanuvchan ishlab chiqarish modullarini tashkil qilinishi bilan ular uchun yuqori aniqlik va zagatovkani tez almashinuvini taminlaydigan universal sozlanadigan moslamalar ishlatilmoqda. Bundan tashqari moslamalarni elementlarini unifikatsiyalash va standartlash asosida moslamalarni EHM da avtomatlashtirilgan tarzda loyihalash yo’lga qo’yilmoqda.

Mashinasozlikda moslamalar texnologik jihoz (dastgoh) lar uchun yordamchi qurilmalar sifatida ishlov berish, yig’ish va o’lchash amallarini bajarishda ishlatiladi.

Moslamalar qo’llanganda:

• 
  ishlov oldidan zagatovkalarni belgilab olish zarurati qolmaydi;
  
• 
  ish unumdorligi oshadi;
  
• 
  maxsulot tannarxi kamayadi;
  
• 
  mehnat sharoiti yengillashadi va havfsizligi taminlanadi;
  
• 
  tehnologik jihozlarni imkoniyati kengayadi;
  
• 
  ko’p dastgohlarga hizmat ko’rsatish mumkin bo’lib qoladi;
  
• 
  mahsulot tayorlash uchun kerak bo’lgan ishchilar soni kamayadi.
  

Umuman olganda moslamalarni qo’llanishi nafaqat yuqoridan yaxshi tomonlarga ega, balki tehnologik jarayonni bajarish yordamchi vaqtni keskin kamaytiradi va ishlab chiqarishni texnologik tayorlash vaqtini kamayishiga olib keladi. Moslamani loyihalashda dastgohni ishchi qismi va mosslama mahkamlanadigan elementlarni o’lchamlari aniqlanadi: ishlov berilayotgan idetalni bazalash nazariy sxemasidan; baza yuzalasi aniqligi va tozaliklaridan kelib chiqib, o’rnatuvchi elementlarini turi va o’lchamlarini, Ularni soni va o’zaro joylashishlari aniqlanadi. Baz alash xatolklari topilib berilgan ish unumdorligini xisobga olinib moslama turi aniqlanadi.qisish kuchi ta’sir etish nuqtasi va yo’naltirish qabul qilinib konstruktiv parametrlari o’lchamlari va kuchni berish manbai aniqlanadi, moslamada zagotovkani o’rnatish va maxkamlash xatoliklari aniqlanadi.

Bizga berilgan detalimizga mexanik ishlov berish uchun dastgoxga moslama orqali o’rnatiah va maxkamlash kerak.O’rta seriyali ishlab chiqarish sharoitida eksentruk ,gidravlik moslamalardan foydalanish maqsadga muofiq bo’ladi.Moslama loyixalashda turli xil omillar detallarni o’rnatish,Bazalash va maxkamlash kuchlarini xisoblash kerak.

Moslamaniloyixalashda, dastgoxniishchiqismivamoslamamaxkamlanadiganelementlarinio’lchamlarianiqlanadi; ishlovberiladigandetalnibazalashnazariysxemasidan; bazalarniyuzalarnianiqlikvatozaliklaridankelibchiqib,o’rnatuvchielementlarniturivao’lchamlarni ,ularnisonivao’zarojoylashishlarianiqlanadi,bazalashxatoliklaritopilibberiganishunumdorliginihisobgaolinibmoslamaturianiqlanadi.

Qisish kuchini ta’sir etish nuqtasi va yo’nalishi qabul qilinib konstruktiv parametrlari o’lchamlari va kuchni berish manbai aniqlanadi,moslamada zagotovkani o’rnatish va maxkamlash xatoliklari aniqlqnqdi.

Dastgoh moslamasini loyixalash texnologik jarayon batafsil ishlab chiqilgandan so‘ng kirishiladi. Bunda shu narsani nazarda tutish kerakki, har xil ishlov berish usullari uchun moslamalarni tipik konstruksiyasilari standartlashtirilgan. Tanlab dastgohga qarab o‘rnatish va maxkamlash elementlari olinadi.

Berilgan detalda B yuzada Ø10mm li teshik parmalash uchun moslama loyixalanadi. Bu moslama maxsus moslama bo‘lib unda o‘rnatish elementi, maxkamlash elementi, kuch hosil qiluvchi element va tana elementi mavjud.

Detal uch mushtchali patronga maxkamlanadi. Uch mushtchali patron flanets orqali valga boltlar bilan biriktirilgan. Valni oxirida disk bo‘lib, bu diskni dota yordamida aylantirish mumkin. Diskda 4 ta teshikchalar bo‘lib bu teshiklar fiksotlarni fiksaysiyalash uchun mo‘ljallangan. Detal teshigidan 4 ta tashkil diskli 90^o dan 4 marta burab parmalaymiz.

Moslamada detalni qisish kuchini xisoblaymiz.

Uch mushtchali patronda ishlov berilayotgan zagotovka M_kes va kesish kuchini oq bo‘yicha tashkil etuvchisi R_x ta’siri ostida bo‘ladi.

Uch mushtchali patronda qisish kuchini topamiz.

Bundan:

bu erda:

M_kes –– kesish kuchini momenti

f –– ishqalanish koeffitsenti

K –– e’htiyot koeffitsenti

R –– kesish radiusi

K –– e’htiyot koeffitsenti

M_kes=R_z·R=939·0.0675=63.4 N·m

Ishqalanish koeffitsenti mushtchalar uchun 0.5ga teng olish mumkin.

K=K_o·K₁·K₂·K₃

bu erda:

K_o=1.5 –– kafolatlangan e’xtiyot koeffitsenti

K₁=1.0 –– texnologik bazalarni xatoligini xisobga oluvchi koeffitsent;

K₂=1.3 –– kuch yuritmasidan kuchlarni boshsarishni xisobga oluvchi koeffitsent;

K₃=1.0 –– qo‘lda maxkamlashda qulay yoki noqulay joylashishini xisobga oluvchi koeffitsenti;

K=1.5·1.0·1.3·1.0=1.95

YUqoridagilarni xisobga olib umumiy maxkamlash kuchini aniqlaymiz.

<sub>Bitta mushtchadagi maxkamlash kuchi quyidagiga teng



Topilgan Wum zagotovkani zq bo‘yicha ishlab eyilishiga tekshiriladi.



bu erda:

Rx –– surish kuchi bo‘lib, o‘q bo‘yicha yo‘qolgan bo‘ladi

Rx=(0.3÷0.4)Rz=0.35·0.39=329 N

Demak</sub>

_{SHart qanoatlandi. Detalga ishlov berish mumkin.}