1
Ə
mtəəşunaslıq fakultəsi 374-cü qrup üçün “Mülkü müdafiə” və
“Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” fənnindən imtahan suallarının
cavabları
“Mülki Müdafiə”
1. FH-lər nəyə deyilir ?
FH-lər insan tələfatına, insanların səhhətinə və ya ətraf mühütə ziyan vurulmasına,
ə
həmiyyətli maddi itkilərə və insanların həyat fəaliyyəti şəraitinin pozulmasına
səbəb ola biləcək və ya səbəb olmuş hərbi əməliyyatlar, qəza, təbii və ya dicər
fəlakət nəticəsində müəyyən ərazidə yaranmış vəziyyətdir.
2. Sülh dövründə ki FH-lə r hansılardır ?
Təbii xarakterli FH , Tefnogen xarakterli FH , Bioloji xarakterli FH ,
Ekoloji xarakterli FH , Sosial xarakterli FH.
3. Bioloji xarakterli FH-lər necə baş verə bilər ?
Yerin (Torpağın, yer təkinin və səthinin) vəziyyətinin dəyişməsi ilə əlaqədar FH-
lar;
Atmosferin (mühütün ) tərkibi və xassələrinin dəyişməsi ilə əlaqədar FH-lər
(iqlimin kəskin dəyişməsi, şəhərlərdə oksigen azlığı və s. );
Hidrosferin (su mühütünün) vəziyyətinin dəyişməsi ilə əlaqədar FH-lər (su
mənbələrinin quruması, çirklənməsi və ş.)
4. ldrım hansı tə sirlə ri törə dir ?
nsanları, heyvanları məhv edir, yanğınlar törədir, elektrik şəbəkələrini
zədələyir.
5. Geofiziki FH-lər hansılardır ? Onların səbəbləri.
Zəlzələlər, vülkan püskürmələri. Zəlzələ yerin dərinliklərində, tərkində dağ
süxurlarının yerdəyişməsindən , kəskin sürətlə dağılmasından , yer qabığının
müəyyən səthinin titrəməsi nəticəsində yerin altında və üstündə çatların əmələ
gəlməsindən ibarətdir. Bu zaman yaranan təkanlar və titrəyişlər binalara öz
təsirini göstərir. Zəlzələ ocağı həndəvərində yeraltı təkanın gücü ən çox olan
sahəyə zəlzələ mərkəzi deyilir. Vülkanın qızğın qırıntılarının yer səthinə axması,
2
maqmanın sürətlə çıxması, hansı ki yer səthinə axdıqdan sonra lavaya çevrilir.
vülkan püskürməsi bir neçə saat və ya bir neçə il ola bilər.
6. F H-lə r hansı ə sas ə lamə tlə rə görə tə snifat olunurlar?
FH-lər asagıdakı əlamətlərə görə təsnifat olunurlar:
1.Təsir dairəsinə görə (əhatə etdiyi ərazi),
2.Həlak olunanların sayina görə (FH-nin dərəcəsinə görə, həlak olanların sayına görə),
3.Zərər çəkən əhalinin sayına görə (təhlükə potensialının kəmiyyətinə görə),
4.Zərərin dəyərinə görə (zərərin həcminə görə və FH-ın xarakterinə görə).
7. Tə sir dairə sinə görə və nə ticə lə rin ağ ırlığ ı üzrə FH-lə r nə cür tə snifat
olunurlar?
Təsir dairəsinə görə olur:
1.Lokal (qismi və ya kiçik ərazidə baş vermiş). ş yerində, mənzildə,
2.Obyekt miqiyaslı (yəni səciyyəli) sənaye obyektlərində, bina və qurğu hüdudlarında,
3.Yerli (ancaq yaşayış məntəqəsində,xalq təsərrufatının yalnız bir sahəsində)
4.Regional (bir necə sənaye və ya kənd təsərrüfatı rayonlarında) bütünlüklə şəhəri və
onun ətrafını əhatə edir,
5.Milli (miqiyaslı hadisələr) respublikanın böyük ərazisini əhatə edən,
6.Qlobal- bir ölkənin ərazisində baş verən və qonşu ölkələrə də yayılan FH.
8. Baş vermə sahələrinə görə FH-lər nə cür olurlar?
Baş vermə sahələrinə görə FH-lər olurlar:
1.Təbii fəlakətlər- daşkın ,sel, zəlzələ, vulkan ,meşə yanğınları,
2.Texnogen qəzalar- qisa qapanma ,yanğin, partlayış.
3.Ekoloji- torpaq eroziyası, meşələrin qırılması, şirin suların azalması, dəniz sularının
çirklənməsi,qlobal istiləşmə və.s.
4.Sosial - peşə əlamətinə, dini əlamət üzrə ,qohumluq əlaməti üzrə olan FH-lər,
5.Hərbi-siyasi, millətlərarası münaqişələr, müharibələr və. s.
9.Ekoloji xarakterli FH-lə r hansılardır? Onları xarakterizə edin.
3
Ekoloji xarakterli FH-lər bunlardır:
1.Yerin (torpağin)vəziyyətinin dəyişməsi ilə əlaqədar FH-lər,
2.Atmosferin (mühitin) tərkibi və xassələrinin dəyişməsi ilə əlaqədar FH-lər,
3.Hidrosferin (su mühitinin ) vəziyyətinin dəyişilməsi ilə əlaqədar FH-lər,
4.Biosferin vəziyyətinin dəyişməsi ilə əlaqədar FH-lər.
10. Münaqişə li FH-lə rə hansı hadisılə ri aid etmə k olar? Onları xarakterizə edin.
Münaqişəli FH-lərə hərbi toqquşmalar, ekstremist siyasi mübarizə, sosial partlayişlar,
milli və dini münaqişələr, terrorizm, tuğyan edən cinayətkarlıq və. s. aid etmək olar.
Bu münaqişələr bir ölkə daxilində və ya ölkələr arasında baş verə bilər. Müasir
dövürdə baş verən müharibələri misal qətirmək olar.
11.Mülki müdafiə ilk dəfə hansə ölkədə yaranıb? Azəraycan Respublikasında
MM-ə ilə bağlı hansı əsasnamə, qanunlar və qərarlar qəbul olunub?
Mülki müdafiə ilk dəfə Fransanın Paris şəhərində 1931-ci ildə general Sant Pol
tərəfindən, bir qurum kimi yaradilmışdı. Azərbaycanda 1992-ci il 31 iyulda Mülki
müdafiə haqqında əsasnamə qəbul edilmişdi.3 noyabr 1993-cü il tarixindən
Azərbaycan bu təşkilatın üzvidir. 19 aprel 2006-ci il tarixində FHN haqqında
ə
sasnamə qəbul edilmiş, nazirliyin strukturunu və işçilərin say həddini təsdiq etmişdi.
29 dekabr 2006-ci ildə Azərbaycan Respublikasının FHN-nin fəaliyyətini təmin
etmişdir.
12. Dövlə t Mülki müdafiə sistemi hansı bölmə lə rdə n (fə silə lə rdə n) ibarə tdir?
Onları xarakterizə edin.
Dövlət Mülki Müdafiə sistemi aşağıdakı bölmələrdən ibarətdir
1.Ərazi üzrə bölmə
A)Naxçivan MR B) Şəhərlər C) Rayonlar D) Təsərrüfat obyektləri
2. stehsalat sahəsi üzrə
A)Nazirliklər (idarələr şirkətlər) B)Təsərrüfat obyektləri
13.Azə rbaycan Respublikasının FHN-nin Mülki Müdafiə üzrə ə sas və zifə lə ri
hansılardır? Onları xarakterizə edin .
1. Əhalinin FH-da mühafizəyə və düzqün fəaliyyətə hazırlanmasını təşkil etmək və
ona nəzarəti təşkil etmək.
4
2.Təhlükə barədə vaxtında xəbərdarlıq etmək və xəbərdarlıq sisteminin daimi hazır
olmasını təşkil etmık,
3.FH-da əhalinin həyat fəaliyyətini təşkil etmək ,
4.FH-da xilas etmə işlərini təşkil etmək və onları idarə etmək, nəzərdə tutulan
qüvvələrin hazırlanması .
14. Mülkü Müdafiə nin təş kilində Dövlə tin və zifə lə ri ?
Ə
traf mühitdə və təhlükə potensiallı obyektlərdə müşahidə və nəzarəti təşkil etmək,
yarana biləcək vəziyyəti proqnozlaşdırmaq və qiymətləndirmək. FH-ın qarşısını
almaq üçün profilaktik tədbirlər görmək. Əhaliyə yardım üçün lazımı maddi-texniki
vəsait ehtiyatları yaratmaq, FH-lar barədə xəbər və məlumatları əhaliyə vaxtında
çatdırilmasını təmin etmək. FH-ın aradan qaldırılması işini təşkil etmək və ona
rəhbərlik etmək.
15. Mülki Müdafiə üzrə hüquqi şəxslərin vəzifələri ?
FH-ın nəticəsindən əhalinin və təsərrüfat obyektlərinin mühafizə edilməsi. Sülh və
müharibə dövrlərində adamların həyatı, sağlamlığı üçün təhlükə yarandığı barədə
ə
halini vaxtında xəbərdar edilməsi. Qəza, xilasetmə və dicər təxirəsalınmaz işlərin
təşkili və yernə yetirilməsi, müvafiq mühafizə və fəaliyyət üsullarının əhaliyə
öyrədilməsinin təşkili. Mülkü müdafiənin mühəndi-texniki və dicər tədbirlərinin
hazırlanmasında həyata keçirilməsində iştirak etmək.
16.Sülh dövründəki FH-lar nəyə deyilir ?
Hər cür təbii fəlakət və istehsalat qəzası nəticəsində yaranan vəziyyətə sülh
dövründəki fövqəladə hall deyilir. Sənaye qəzaları, təbii fəlakətlər, məişət hadisələri
qəzaları bura aiddir. Ekoloji və təbii xarakterli FH-də sülh dövründə baş verirlər.
17. Respublikamızın ə razisində hansı FH-lə rin baş vermə ehtimalı var?
Azərbaycan Respublikasının ərazisindıə mənşəyinə görə:
1)kortəbii FH-ar(yəni təbii xarakterli) ola bilər,
2)texnogen FH-lar (sənaye məişət qəzaları) mümkündir,
3)ekoloji FH-lar (dənizin çirklənməsi, meşə ynğınları, ozon dəliklərinin yaranması və.
s .) mövcud ola bilər.
18. Fiziki-coğ rafi şə raitə görə Azə rbaycan Respublikasının ə razisi üçün ə n
sə ciyə vi olan tə bii fə lakə tlə r hansılardır ?
Fiziki-coğrafi şəraitə görə Azərbaycan Respublikasının ərazisi üçün ən səciyəvi olan
təbii fəlakətlərdir (zəlzələ rayonları : Şamaxı, Qobustan; sel çayları: Kiş, Dəmiraparan
5
çay; sürüşmə əraziləri: smaillı, Qusar rayonları və s ). Ucqunlar , marxallar, meşə
yanğınları və s..
19. Zə lzə lə nə dir?
Zəlzələ - yerin təkində suxurların yerdəyişməsi sayəsində , yer qabığının müəyyən
sahələrinin titrəməsidir. Respublikamızın ərazisi zəlzələ təhlükəli (seysmik) zona
sayılır. 1989-cu ildə hazırlanmış sonuncu xəritəyə görə, ərazimizin hər yerində 8
baladək. Rayonlar, Naxçivan MR ərazisi isə, 9 baladək zəlzələ ehtimallı zona sayılır.
Zəlzələ 12 ballıq şkala ilə ölçülür.
20. Respublikamızın ə razisində ehtimal olunan texnogen mə nşə li fövqə ladə
hallar hansılardır?
Respublikamızın ərazisində texnogen xarakterli FH-lar əsasən güclü istehsalat və
nəqliyyat qəzalarıdır. Məişətdə təhlükəsizlik qaydalarını pozarkən (qaz balonları ilə,
qışda sobalarla düzqün rəftar etmədikdə, keyfiyyətsiz texniki vasitələrin istifadə
edilməsi,)sənayedə səriştəsizlik nəticəsində fövqəladə hadisələr baş verə bilər.
“Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi”
1. Kimyə vi ziyanlı maddə lə rə hansı vasitə lə r daxildir?
Onlar, kimyəvi ziyanlı (təhlükəli) maddələr olub, yaşadığımız mühitə, insanların
təbiətlə düzgün rəfdar etmədiyi zaman baş verir. Bu maddələr, təbii və antropogen
xarakterli olurlar.
2. Mə işə t mühitində istifadə edilə n bioloji aktiv maddə lə rə nə lə r daxildir?
Onlardan: sabun, yuyucu tozlar, şampun, müxtəlif bioaktif əlavələri və digərləri
mövcuddur. Müvafiq olaraq göstərdiyimiz bioloji aktiv maddələrdən ən geniş və
sərfəli istifadə olunan maddələrdən yuyucu tozları və müxtəlif növ, həmçinin
məqsəd yönlü sabunları göstərmək olar.
3. “Binar” tipli zəhərləyici maddələr hancı xassələrə malikdirlər?
Onlar qaz, yaxud qarışıq, az zəhərli, yaxud təhlükəsiz kimyəvi maddələr olub,
birləşməsi nəticəsində ən kəskin toksikoloji xarakterli zəhərləyici maddəyə
çevrilmə qabiliyətinə malikdir. Bu tipli maddələr, daşınma və anbarlarda uzun
müddət saxlanılan zaman, insanların həyat fəaliyyətinə heç bir təhlükə yaratmır.
Tətbiq edildikdə isə külli miqdarda insanları və heyvanları məhv etmə imkanına
malikdir.
4. Kimyəvi ziyanlı maddələr əsasən hansı mühitdə yayılırlar?
6
Onlar atmosfera, hidrosfera və litasferada yayılma ehtimallı olurlar. Əsasən
havanın istiləşdiyi dövrdə, ilin yaz, yay və payız fəsillərində daha kəskin təsirə
malik olub, uzun müddət soyuq mühitdə təsir göstərmə xüsusiyyətlərinə malikdir.
5. Kimyə vi tə hlükə li maddə lə rlə zə hə rlə nmiş ə razi və xə stə lik necə
adlandırılır?
Bioqeokimyəvi zəhərlənmiş ərazi, həmçinin xəstəlik spesifik olaraq havanın
tərkibinin və torpağın temperaturasının dəyişməsi əsasında baş verir. Mühitdə
havanın cərəyan etməsindən asılı olaraq, müxtəlif sürətlə və geniş miqyasda
yayılma imkanına malikdir.
6. Səs-küy nədir və onun insan orqanizminə təsiri?
Səs-küy istehsalatda akustik tezlik-titrəyişlər olub, nəhəng mexanizmlərin əmələ
gətirdikləri yüksək tezlikli dalğalar başa düşülür. Onlar öz növbəsində insanların
sinir sisteminə-səhhətinə güclü təsir göstərir.
7. Dalğ aların uzunluğ u necə baş a düş ülür?
Dalğaların titrəyişi dövründə, müəyyən zaman ərzində qət etdiyi məsafə nəzərdə
tutulur. Bu dalğalar mühitdən və təbiətin relefindən asılı olaraq dalğaların yayılma
ampilitudalarına malikdirlər.
8. Müxtə lif mühitdə sə sin yayılma surə ti nə qə də rdir?
Onun havada sürəti 330 m/san, suda 1400m/san, polad metalında isə 5 000 m/san
qəbul edilir. Bu rəqəmlər ümumi fizika qanuna əsasən qəbul edilmişdir. Yerin
akustikasından asılı olaraq mühitə səsin yayılması ehtimalı müxtəlifdir.
9. Sə s-küyün hansı göstə ricilə ri insan orqanizminə daha kə skin tibbi
fə sadlarla nə ticə lə nir?
Tibb elmi müəyyən etmişdirki, 16 qers tezlikdən az infrosəs dalğalar eşidilmədən
və görünmədən ən azı 7 nəfər insana dərin izaholunmaz qorxu və sıxıntı əmələ
gətirmə imkanına malikdir.
10. Ultrasə sin tə sir də rə cə si nə də n asılıdır?
nsanlara və mühitə ultrasəsin təsir dərəcəsi onun intensivliyindən və təsir
müddətindən asılıdır. Müvafiq olaraq səs-küy və titrəyişlərin təsiri nəticəsində
maksimal sənaye zəhərləri əmələ gətirir. nsanların iş qabiliyyətini azaldaraq,
ümumi səhhətinə pis təsir göstərir.
11. stehsalatda elektrik təhlükəsi necə başa düşülür?
stehsalatda ehtimal olunan elektrik cərəyanının təhlükəsi 100ma (ampermetr) artıq
olduqda ölümlə nəticələnə bilər. Müvafiq olaraq bu rəqəmi bilərək, hər bir ictehsal
7
müəssələrində xüsusi yüksək tezlikli elektrik cərəyanlarının yer ilə əlaqəsini
saxlamaq üçün qurğulardan istifadə olunur.
12. stehsalatda insan orqanizmi tə rə fində n hiss edilə n cə rə yanın miqdarı?
nsan orqanizminə təsir edən təhlükəsiz cərəyan 1 ma, 12-15 ma olduqda, onların
ə
zələ nahiyəsi sıxılaraq, naqillərdən qopa bilmirlər. Bu halda mütləq əlavə
köməkdən istifadə olunmalıdır.
13. stehsalatda hansı növ cə rə yanlar istifadə olunurlar?
Nəhəng istehsal müəssisələrində adətən hər iki növ dəyişən və sabit cərəyan
növlərindən istifadə olunur. Amma istifadə olunan, dəyişən cərəyan növü sabit
cərəyan növündən insanların həyat fəaliyyəti üçün daha çox təhlükəlidir. Xüsusən,
insanların həyatı üçün daha təhlükəsiz “lyuminesensiya”( gündüz işığı) hesab
edilir.
14. nsanlara elektrik cərəyanının təsiri necə xarakterizə olunur?
Elektrik cərəyanının insan orqanizminə təsir amili nəticəsində: güclü elektrik
zərbəsi, müxtəlif nahiyələrdə yanıqlar, ürək çatışmamazlığı, daxili üzvülərdə isə
kəskin qıcolmalar müşahidə olunur, həmçinin ölümlə nəticələnmə mövcuddur.
15. Elektrik zərbənin və yanıqların hansı fəsadları ola bilər?
Elektrik zərbənin güclü təsiri nəticəsində bədən əzələləri qıcıqlanaraq kəskin qıc
olmaya, tənəffüsün və ürəyin dayanmasına gətirib çıxarır. Elektrik yanıqları isə,
bədəndən cərəyan keçdikdə, əmələ gələn yüksək temperatur nəticəsində müxtəlif
dəri nahiyələrində qızartılar, yanıqlar və suluqlar, yaxud dərinin şişginliyi
müşahidə olunur.
16. Elektrik cə rə yanı nə dir?
Elektrik cərəyanı – elektrik yüklərin naqillər vasitəsilə nizamlı hərəkətidir.
Elektrik cərəyanının gücü naqillərin uclarındakı potensiallar fərqi ilə düz,
materialların müqaviməti ilə tərs mütanasibdir.
17. Elektrik cərəyanı necə təsir göstərir?
nsan elektrik naqillərinə toxunarkan, özü şəbəkə naqillərinə çevrilir. O, yer ilə
düzgün təmasda olmadıqda, yəni təcrid (izole) olunmadıqda, onun bədənindən
elektrik cərəyanı keçərək, bədən müqavimətindən asılı olaraq təsir göstərir.
18. Elektrik cərəyanının təsir dərəcəsi nədən asılıdır?
8
Elektrik cərəyanının insan orqanizminə təsir dərəcəsi, orqanizmə təsir göstərən
cərəyanın gücü, növü, təsir etmə müddəti, orqanizmdən keçmə yolları, insanın bu
anda fiziki və psixoloji vəziyyətindən asılıdır.
19. Elektrik cərəyanında mühafizə üsulları hansılardır?
Elektrik naqillərinin açıq hissələrinin təcrid edilməsi – elektrik gərginliklərin
təsirindən mühafizənin əsasını təşkil edir.
-gərginlikləri olmayan digər metal cihazlarının yerlə əlaqələndirilməsi insanların
cərəyanla təmasda olduğu zaman təhlükəsizliyin təmininə zəmanət verir.
Hər-bir təhlükə ehtimallı qurğularda xüsusi qoruyucular yerləşdirilməlidir.
20. nsan üçün təhlükəsiz gərginliklər nə qədərdir?
nsan orqanizmi üçün təhlükəsiz gərginlik 42 volt az qəbul edilir. stehsalatda
təhlükəsiz gərginlik 12 volt və 36 volt nəzərdə tutulmuşdur. Texnoloji şəbəkələrdə
127, 220 və 380 volt gərginlikli elektrik cərəyanları istifadə edilir. Onlar eyni
zamanda bir və iki fazalı gərginlik dəyişən cərəyan olurlar.
21. Müharibə xarakterli fövqəladə hallar necə baş verir?
Müharibə mənşəli fövqəladə hallar müharibə dövründə müxtəlif kütləvi qırğın
silahlarının: nüvə silahları – (atom, hidrogen, neytron);
Kimyəvi, güclü təsirə malik (zəhərləyici maddələr), bakterioloji xəstəlik törədici
mikroblar və müxtəlif müasir hücum vasitələrdən istifadə edilməklə baş verir.
22. Nüvə silahının zə də lə yici amillə ri hansılardır, onları xarakterizə edin?
a)zərbə dalğası (ölçü vahidi kq/sm2) izafi təzyiq, izafi təzyiqin sürəti, izafi təzyiqin
təsiri müddəti ilə xarakterizə edilir. nsanlarda kontuziya, əzinti və çıxıqlar yarana
bilər. Obyektlərdə müxtəlif dərəcəli dağıntılar yaradır.
b)işıq şüalanması- (ölçü vahidi kc/m2 və ya kal/sm2) xarakterizə edən parametr-
işıq impulsudır, onun təsirindən-insanlarda müxtəlif dərəcədə yanıqlar, ətraf
ə
razidə isə geniş yayılmış yanğınlar.
c)nüfuz edici radiasiya - (ölçü vahidi Rentqen, radian, qrey), onun təsirindən
insanlarda müxtəlif dərəcədə şüa xəstəliyi yaranır. Ətraf ərazidə isə şüalanma
müşahidə olunur.
d)radioaktiv zəhərlənmə - (ölçü vahidi Rentqen/saat). nsanlarda qemoqlobin
azlığına (leykemiya), sümik xərçənqi, ağ ciyər xərçənqi və .s. xəstəliklərə səbəb
olur. Ətraf ərazidə isə radioaktiv hissəciklərin təsirindən zəhərlənmə.
е
)elektromaqnit impulsu. (ölçü vahidi volt). Elektrik cihazlarına təsir edir, qısa
qapanmaya səbəb olur.
23. Kimyə vi zə hə rli maddə lə rin növlə ri, onların insan orqanizminə tə siri?
9
Kimyəvi silahın tədbiqi nəticəsində zəhərli maddələrin təsirindən insanlarda
müxtəlif zəhərlənmələr və qıcıqlanmalar yaranır, həmçinin insanların, heyvanların
məhv olması ilə nəticələnir.
-Sinir iflici təsirli ZM - zorin, zoman, V-qazlar;
-Dəridə yaraçıxaran ZM - texniki iprit, azotlu iprit, lünzit;
-Ümumzəhərləyici təsirli ZM - sianid turşusu, xlorsian;
-Boğucu təsirli ZM- fosgen, difosgen;
-Göz yaşardıcı qıcıqlandırıcı ZM - xlorasetofenon, S -ES və BZ qazları, adamsit;
24. Bioloji (bakterioloji ) silah nədir, onun əsasını nə təşkil edir?
Bioloji silahın əsasını infeksiya xəstəlikləri yaradan mikroblar və onları daşıyan
vasitələr təşkil edir. Bu silah - bakterial vasitələrə və onları tətbiq etmək üçün
işlədilən döyüş sürsatlarına, cihaz və tərtibata deyilir. Bakterioloji silahın əsasını
epidemioloji xəstəlik törədən mikroblar, viruslar, göbələklər və onlardan alınan
zəhər- toksinlər təşkil edir. Bioloji silahın təsirindən aşağıdakılar yaranır:
-Virusların yayılmasından - epidemiya, epizootiya, epifitotiya.
-Mikrobların törətdiyi yoluxucu xəstəliklər və s.
25. Müasir tə sir edici (mə hv edici) vasitə lə r hansılardır?
Müasir məhv edici vasitələrə:
yandırıcı mərmilərdən: ağ və qırmızı fosfor, napalmalar, piroqelləri gostərmək
olar. Onların partlaması nəticəsində 1200
0
-də 2700
0
-dək temperatura əmələ gəlir.
-20-40sm beton və zireh təbəqələrin dağıdılması üçün kumulyativ mərmilərdən,
-insanların kütləvi məhv edilməsi, obyektlərin geniş miqyasda dağıdılması
məqsədilə tutumlu və vakkumlu mərmilərdən,
-həmçinin yüksək dəqiqli lazer mərmilərindən və başqalarından istifadə olunur.
26. stehsalatda HFT nədir?
- nsanların, iqtisad obyektlərinin və ərazinin həmçinin mühafizəsi üsullarını
öyrədən elm.
- yaşayış mühitinin neqativ təsirinin amillərindən, insanları mühitdə mövcud olan
halların təsirlərindən, təhlükələrdən və digər ziyanlardan kənarlaşdıraraq, mühitdə
normal - konfort şərait yaratmaqdan ibarətdir.
- ziyanlı və təhlükəli faktorların mənfi nəticələrinin və təsirinin aradan
qaldırılması.
- insanlar üçün normal, komfort iş və yaşayış mühitinin yaradılması.
27. FH - larda əhalinin mühafizə üsulları hansılardır?
- Əhalinin sığınacaqlarda mühafizəsi.
- Əhalinin radiasiya əleyhinə daldalanacaqlarda və sadə sığınacaqlarda
mühafizəsi.
10
- əhaliyə tənəffüs orqanlarını mühafizə etmək üçün - əleyhqazların, respiratorların,
toza qarşı tənzif maskaların -ПTM-1 verilməsi.
- əhaliyə fərdi tibbi mühafizə vasitələrinin- AИ-2 aptekçələrin, sarğı
materiallarının, fərdi kimya paketlərinin- PP-8, PP-9 verilməsi.
- Əhalini təhlükəli ərazidən evakuasiyası və şəhərdən kənar ərazidə yerləşdirilməsi,
28. Kateqoriyaya daxil edilmiş şəhərlərdən əhalinin evakuasiyası üsulları
hansılardır?
- Evakuasiya toplanma məntəqələrinin yaradılması, insanların qeydə alınması və
təhlükəsiz ərazilərə yola salınması,
- nsanların qeydə alınması və bütün nəqliyyat vasitələrindən səmərəli istifadə
etməklə (hava, dəniz, avtomobil və s.) yola salınması,.
- Əhalinin şəhərdən kənar ərazidə müvəqqəti məskunlaşdırılması.
- Əhalinin şəhərdən kənar ərazidə yerli əhalinin evlərində, mənzillərində, mədəni –
ictimai binalarda, sanatoriyalarda, məktəblərdə və digər xarakterli müalicə -
yaşayış mərkəzlərində və istisna hallarda əhali kommunal şəraitləri olan
çadırlardan istifadə olunmaqla yerləşdirilir.
29. FH-da ə mə lə gə lə n ekstremal və ziyyə t necə baş a düş ülür?
- nsanların dərk etmə qabiliyyətindən kənarda olan vəziyyətlər başa düşülür,
- Onların cibgirlərdən mühafizə olunması.
- Onların narkomanlardan mühafizə olunması.
- Onların sərxoşlardan mühafizə olunması.
- Onların özlərinin kütlələrin içində aparmaq bacarığı.
- Onların nəqliyyat qəzaları zamanı özlərini aparmaq bacarığı.
30. Şəhərdən kənar ərazidə əhalinin təhlükəsizliyini təmin etmək üsulları
hansılardır?
Bu məqsədə nail olmaq üçün ərazidə:
- ctimai assaişin mühafizəsi qruplarının yaradılması.
- xalq nəzarətçiləri qruplarının yaradılması.
- Yanğından mühafizə qruplarının yaradılması.
- Polis postlarının təyin edilməsi.
- Təhlükəli yerlərdə müşahidə kameralarının qoyulması.
Dostları ilə paylaş: |