Unec sabah
Şəkil 2.2. Riskin müəyyən edilməsi
Yüklə 0,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Şəkil 2.2. Riskin müəyyən edilməsi
2011 kitabının məlumatları əsasında müəllif tərəfindən hazırlanmışdır. Bank risklərinin idarə edilməsi sahəsində diqqət yetirilməli olan əsas anlayışlardan biri də pul-kredit siyasəti ilə əlaqədardır. Pul-kredit siyasəti dedikdə, pul təklifinin həcmində elə dəyişikliklər nəzərdə tutulur ki, bu dəyişikliklər istehsalın həcmini, məşğulluğu və qiymətlərin səviyyəsini sabit saxlayır. Pul-kredit siyasəti inflyasiyanın aşağı həddə olduğu dövrlərdə artan xərclərin qarşısının alınması məqsədilə istehsala əlavə pul kütləsinin cəlb olunması kimi xarakterizə olunur. Ona görə inflyasiyanın az olduğu dövrdə tətbiq olunur ki, inflyasiya zamanı 29
tədavülə tələb olunandan daha artıq pul kütləsinin cəlb olunması inflyasiyanın daha da sürətlənməsinə şərait yaradacaqdır. Pul-kredit siyasətinin əsas hədəfi iqtisadiyyatda işsizliyin aradan qaldırılmasını təmin etməklə tam məşğulluq yaratmağa nail olmaq və inflyasiyanı minimum həddə çatdırmaqdır. Pul-kredit siyasətində dövlətin əsas məqsədi iqtisadiyyatın mövcud vəziyyətindən asılı olaraq deyə bilərik ki ya kreditin stimullaşdırılmasına, ya da kreditin verilməsinin məhdudlaşdırılmasına xidmət edəcək tədbirlər planının hazırlanmasını təmin etməkdir. İqtisadi böhran dövründə Mərkəzi Bank veriləcək kreditlərin həcmini artırmalı və faiz dərəcələrini azaltmaqla bazar konyukturasının canlandırmağa çalışır. İqtisadi yüksəliş və canlanma dövrlərində isə bunun əksinə olaraq Mərkəzi bank qiymətlərin artması və iqtisadi disproporsiyaların yaranması səbəbindən kredit verilməsində məhdudiyyət yaratmaqla ciddi addımlar atır. Pul-kredit siyasətinin aşağıdakı növləri var:
Daraldıcı siyasət
Genişləndirici siyasət
Yumşaq pul siyasəti Neytral pul siyasəti Sərt pul siyasəti Daraldıcı siyasət dedikdə, Mərkəzi Bankın pul təklifini azaltması və az artırması, həmçinin də faiz dərəcələrinin artırılması başa düşülür. Bu, adətən iqtisadiyyatda inflyasiyanın hökm sürdüyü dövrə aiddir. Tələbatdan artıq pulun tədavülə buraxılması inflyasiyanın sürətlənməsi ilə nəticələnər. Genişləndirici siyasət isə, iqtisadiyyatda makroiqtisadi stabillik dövrlərində Mərkəzi Bankın pul təklifini kəskin artırması və ya faiz dərəcələrini artırmasıdır. 30
Yumşaq pul siyasəti dedikdə, Mərkəzi Bankın faiz dərəcələrini azaltması və iqtisadi artıma təkan verməsi başa düşülür. Neytral pul siyasətində isə adından göründüyü kimi Mərkəzi Bank neytral mövqe tutur. Faiz dərəcəsində heç bir dəyişiklik etmir (nə artırmır, nə də azaltmır). Nəticə olaraq nə iqtisadi artım təşviq edilir, nə də ki inflyasiya nəzərə alınır. Sərt pul siyasətində isə Mərkəzi Bank sərt addımlar ataraq faiz dərəcələrini kəskin şəkildə artırır. Bu, adətən inflyasiyanın yüksək olduğu dövrdə tətbiq edilir. Belə ki, faiz dərəcələrinin kəskin artırılması istehsalçıların kredit götürmələrini məhdudlaşdırır. Nəticədə tədavülə artıq pul daxil olmur və inflyasiya azalmış olur. Pul-kredit siyasətinin metodları iki qrupa bölünür:
Ümumi Selektiv Pul-kredit siyasətinin ümumi metodu dedikdə, borc kapitalları bazarına bütövlükdə təsir göstərən metod başa düşülür. Selektiv metod isə kreditin konkret formalarını və ayrı-ayrı sahələrini, iri firmaların və s. kreditləşməsini tənzimləyən metoddur. Mərkəzi Bank
pul-kredit siyasətinin ümumi metodunu sərəncamında olan alətlər vasitəsilə həyata keçirir. Bu alətlərə aiddir: Rəsmi ehtiyat tələblərinin tənzimlənməsi
Açıq bazarda əməliyyatlar
Faizin uçot dərəcəsi ilə manipulyasiya edilməsi (diskont siyasət) Kommersiya banklarının normasının təyin edilməsi, bir tərəfdən, bank vəsaitlərinin likvidliyini yəni ilk tələbdən geri qaytarıla bilməsi imkanını yaxşılaşdırır. Digər tərəfdən, bu normalar investisiyaların birbaşa məhdudlaşdırıcı rolunda çıxış edirlər. Zəruri ehtiyatlar
31
normasının dəyişdirilməsi bank ehtiyatlarının kəmiyyətinə birbaşa təsir edir. Uçot (diskont) siyasəti kredit tənzimlənməsinin ən yaxşı metodlarından biridir. Bu metodun yaranması Mərkəzi Bankın kommersiya banklarının kreditoruna çevrilməsi ilə əlaqədar olmuşdur. Kommersiya bankları xüsusi borc öhdəlikləri əsasında Mərkəzi Bankdan kredit alırlar. Kreditlər üzrə faiz dərəcəsini artıraraq Mərkəzi Bank digər kredit idarələrinin aldıqları borcların miqdarını azaltmağa sövq edir. Bu isə bank ehtiyatlarının artırılmasını çətinləşdirir, faiz normasının çoxalmasına və son nəticədə, kredit əməliyyatlarının azaldılmasına gətirib çıxarır.
Yüklə 0,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|