Universiteti abdullayeva shaxzoda abdullayevna askarov abror davlatmirzayevich

 
ADABIYOTLAR
: 
1.
Abdullaev F.A.
 
Ta’lim sifati menejmentida axborot texnologiyalarining 
o‘rni.-Toshkent: Komron-Press, 2016.-186 b. 
2.
Kuxarev N. V. Na puti k professionalnomu sovershenstvu. – Moskva: 
Znanie, 2009. -159 s.
3.
Yuldashev M.A.
 
Ta’lim sifati menejmentiga innovatsion yondashuvlar.-
Toshkent: Moliya,2017.- 122 -bet. 
15-§. TA'LIM JARAYONINI AXBOROTLASHTIRISh. ELEKTRON 
PEDAGOGIKA. 

---

265 
REJA: 
1.
Ta'lim jarayonining sifatini oshirishda axborot-kommunikatsiya vositalaridan 
foydalanish 
2. Istiqbolli zamonaviy o‘qitish tizimlari. Axborotlashtirilgan ta'lim. 
3.Elektron pedagogikada ta'lim muammolarining hal qilinishi. 
Tayanch tushunchalar
:
ta'limni axborotlashtirish, ta'lim sifati, ta'lim jarayoni 
sub'ektlari, 
axborot-kommunikatsiya 
vositalari, 
masofaviy 
ta'lim, 
kompyuterlashtirish, elektron pedagogika
.
Ta'lim jarayonining sifatini oshirishda axborot-kommunikatsiya 
vositalaridan foydalanish
. So‘ngi yillarda mamlakatimizda ta’lim jarayonini 
tashkil etish va boshqarish mexanizmlarini takomillashtirish, demokratik 
tamoyillarga asoslangan innovatsion ta’lim boshqaruvini amalga oshirish, uzluksiz 
ta’lim tizimiga ilg‘or pedagogik texnologiyalarni qo‘llashga qaratilgan salmoqli 
ishlar amalga oshirildi. Hozirda ta’lim sifatini baholashning elektron tizimini 
takomillashtirish, xalqaro baholash dasturlarini keng joriy etish, davlat–ta’lim-
tarbiya–jamiyat shaklida boshqaruv samaradorligini oshirish, e-Governance tizimi 
institutlari o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarni boshqarishning metodologik va 
tashkiliy-pedagogik asoslarini yaratishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Bunda, 
oliy ta’lim muassasalarini boshqarishda axborot ayirboshlashning yangi shakllari 
va imkoniyatlari orqali yagona ta’limiy axborot tizimini takomillashtirish dolzarb 
ahamiyat kasb etmoqda. 
Rivojlangan mamlakatlar - AQSh, Buyuk Britaniya, Germaniya, Xitoy 
kabilarda ta’lim tizimida zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari va 
vositalarining rivoji zamirida ta’lim iste’molchilari tomonidan elektron xizmatdan 
foydalanish shakllariga bo‘lgan ehtiyoj oshib bormoqda hamda bu yo‘nalishda keng 
qamrovli tadqiqot ishlari olib borilmoqda. Shu sababli bugungi kunda ta’lim 
menejmentida maqsadli faoliyatni tashkil etish va boshqarish yo‘nalishidagi 
vazifalarni bajarish jarayonlarini o‘rganish hamda turli sharoitlarda boshqaruv 
funksiyalarini axborot ayirboshlash kontekstida oqilona amalga oshirish, axborot 

---

266 
xizmati tizimining funksional vazifalarini muvaffaqiyatini ta’minlash zarurati 
mavjud. 
Mamlakatimiz mustaqilligining ilk kunlaridanoq axborot va ommaviy 
kommunikatsiyalar sohasini boshqarish tizimini tashkil qilish, ijtimoiy-siyosiy va 
sotsial-iqtisodiy rivojlanishning muammoli masalalarini hal etishda axborot xizmati
rolini oshirish bo‘yicha sezilarli ishlar amalga oshirildi. Ta’lim menejmentini 
axborotlashtirish borasida e’tiborga molik ishlar olib borilmoqda, jumladan, 
“O‘zbekiston Respublikasining Axborotlashtirish to‘g‘risida”gi Qonuni (1993 yil), 
“Elektron hujjat aylanishi to‘g‘risida”gi Qonun (1998 yil), 2017-2021 yillarda 
O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha 
Harakatlar strategiyasining "Faol investitsiyalar va ijtimoiy rivojlanish yili"da 
amalga oshirishga oid Davlat dasturi, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining
 
2018 
yil 19 fevraldagi “Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalari sohasini yanada 
takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-5349-son Farmoni
 
mazkur sohani 
rivojlantirishning me’yoriy va huquqiy asoslari bo‘lib xizmat qilmoqda. 
2019 yil 2 fevraldagi «O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi 
huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi faoliyatini tashkil 
etish to‘g‘risida»gi PQ-4151-son hamda 2019 yil 27 iyundagi PQ-4366-son 
“Ommaviy axborot vositalari mustaqilligini ta’minlash hamda davlat organlari va 
tashkilotlari axborot xizmatlari faoliyatini rivojlantirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-
tadbirlar to‘g‘risida”gi qarorlari mamlakatimizda axborot va ommaviy 
kommunikatsiyalar sohasini boshqarish tizimini qayta tashkil qilish, ijtimoiy-siyosiy 
va sotsial-iqtisodiy rivojlanishning muammoli masalalarini hal etishga qaratildi. 
So‘nggi yillarda O‘zbekistonda Milliy “Elektron ta’limi” tizimini boshqarish, 
oliy va o‘rta maxsus ta’lim muassasalari tomonidan axborot-ta’lim resurslarini 
iste’mol qilinishini tashkil etish, Ye-learning hamda ilmiy-tadqiqot ishlarini axborot-
kommunikatsiya vositalari asosida amalga oshirish dolzarb bo‘lib, ta’lim 
menejmentida elektron metodik majmualar va boshqa ta’limiy axborot resurslariga 
yagona davlat talablarini ishlab chiqish, ta’lim muassasalarida boshqariladigan 
axborot xizmati tahlili va monitoringini o‘tkazish muhim ahamiyat kasb etmoqda. 

---

267 
Shundan kelib chiqib, pedagogika oliy ta’lim muassasalari ta’lim menejmentida 
axborot xizmati tizimi uchun maksimal darajada qulay sharoitlar yaratish, ta’lim 
iste’molchilari va oliy ta’lim muassasasi hamda mehnat bozorida ish beruvchi 
o‘rtasida sifatli dialogli muloqotni yo‘lga qo‘yish, ta’lim sub’ektlariga islohotlarning 
maqsadi, vazifalari va natijalari haqida tezkor, xolis va to‘liq axborot yetkazish, 
ta’lim boshqaruvi organlari faoliyati shaffofligini oshirish, shuningdek, ularning 
jamoatchilik bilan o‘zaro hamkorlik aloqalari va axborot xizmatlari faoliyatining 
samaradorligini tubdan yaxshilash dolzarb bo‘lib hisoblanadi.
O‘zbekiston 
Davlatining 
boshqa 
mamlakatlar 
bilan 
o‘zaro 
integratsiyalashuv jarayonlarida ishtirok etishi, bunda axborot-kommunikatsiya 
vositalaridan foydalanishga bo‘lgan ijtimoiy talabning ortishi, axborot-
kommunikatsion xizmatning mamlakat iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy sohalarda o‘zga 
mamlakatlar bilan aloqaga kirishividagi tutgan o‘rni, yuksak salohiyatli, o‘z 
kasbini puxta bilgan raqobatbardosh kadrlar va mutaxassislarga bo‘lgan talabning 
keskin o‘sishida namoyon bo‘lmoqda. 
2017 – 2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta 
ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha“Harakatlar strategiyasi”
32 
ning 4.4. –“Ta'lim va fan sohasini rivojlantirish” yo‘nalishida:uzluksiz ta'lim 
tizimini yanada takomillashtirish yo‘lini davom ettirish, sifatli ta'lim xizmatlari 
imkoniyatlarini oshirish, mehnat bozorining zamonaviy ehtiyojlariga muvofiq 
o‘qitish va ta'lim olishning zamonaviy usullarini tadbiq etgan holda yuqori 
malakali kadrlar tayyorlash masalalariga alohida o‘rin ajratilgan bo‘lib, unda davlat 
tomonidan yoshlar bilan ishlash siyosatini takomillashtirish, intellektual 
rivojlangan yosh avlodni barkamol inson qilib tarbiyalash, ta'lim muassasalarida 
ta'lim sifati va uni baholash mezonlarini xalqaro standartlarga muvofiqlashtirish, 
zamonaviy pedagogik nazariyalar, ilg‘or tajribalar, axborot-kommunikatsion 
vositalar asosida o‘z faoliyatini tashkil qila oladigan, yangi dunyoqarashdagi 
32
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar 
strategiyasi to‘g‘risida»gi PF-4947-sonli Farmoni.-Toshkent, 2017 yil 7 fevral 

---

268 
shaxsni shakllantirish, ta'lim tizimini isloh qilish bo‘yicha ustuvor vazifalar 
belgilab berildi.
XXI asrda tahsil oluvchilarning o‘quv-biluv faoliyatini axborot-
kommunikatsiya vositalari asosida rivojlantirish hayotiy zaruratga aylandi. 
Jahondagi rivojlangan mamlakatlar ta'lim tizimiga integratsiya qilish, uning 
mazmunini milliy istiqlol g‘oyasi va milliy manfaatlar asosida davom ettirish, 
demokratlashtirish, yangilash, modernizatsiya qilish va liberallashtirish, 
shuningdek ta'lim jarayonini axborot-kommunikatsiya tizimlari bilan qurollantirish 
va innovatsion pedagogik texnologiyalar bilan boyitish tushunchalari bugungi 
kunda o‘z ifodasini topdi.
Ta'lim tizimida tub islohotlar natijasida O‘zbekiston Respublikasining 
“Ta'lim to‘g‘risida”gi Qonuni, Kadrlar tayyorlash milliy Dasturi, [2,3]da 
belgilangan vazifalarni muvaffaqiyatli amalga oshirish asosida ta'lim jarayonining 
barcha bosqichlarini qamrab oluvchi, zamonaviy innovatsiya talablariga to‘la javob 
beruvchi ta'lim infrastrukturasi, ya'ni uzluksiz ta'limning yaxlit tizimi yaratildi. 
Ushbu tizim ta'lim sohasini tubdan isloh qilish, ta'limni yagona o‘quv-ilmiy ishlab 
chiqarish majmuasi sifatida kompleks rivojlantirishga xizmat qilmoqda. 
Zamonaviy bozor iqtisodining shakllanishi korxonalar orasidagi raqobat 
asosida, xalq xo‘jaligini barcha tarmoq va zvenolarning keskin rivojlanishini taqozo 
etadi. Chunki bozor iqtisodiyotini raqobatsiz tasavvur etib bo‘lmaydi. Korxonalar 
orasidagi raqobat o‘z navbatida, fan -texnika va texnologiyani, ya'ni ilmiy texnika 
taraqqiyotining (ITT) jadallashuviga olib keladi. ITT ning jadallashuvi, hayotning 
barcha sohalarida tubdan isloh qilinishi natijasida jahon hamjamiyatiga qo‘shilish 
imkoniyatini beradi. ITT ning hozirgi zamon holati ilm-fanning yuksalib 
borayotgan roli bilan belgilanadi.
XX asrda, ayniqsa uning ikkinchi yarmida ilm-fanning rivojlanish tezligi 
sur'ati oshdi. Oxirgi, har 10-15 yil ichida ilmiy faoliyatning asosiy ko‘rsatkichlari 2 
marta oshib bormoqda. XX asrning ikkinchi yarmida olingan ma'lumotlar 
insoniyatning to‘la tarixi davomida to‘plangan bilimlarini katta qismini tashkil etdi. 
Shuning uchun ilm-fan rivojining asosiy qonuni eksponensial qonun hisoblanadi. 

---

269 
Hozirgi paytda ilm-fan rivojining yuqori sur'atlari aqliy mehnatning borgan sari 
avtomatlashtirilishi tufayli amalga oshmoqda.
Ilm-fan rivojining jadallashuvi ilmiy texnikaviy axborotning jadal o‘sishiga 
va tez-tez yangilanishiga olib keladi. Ilm-fan rivojining eksponenti qonun bo‘yicha 
rivoji uning shiddatli o‘sishini anglatadi. Demak, ilmiy-texnikaviy axborot o‘sish 
ham, shiddatli jarayon hisoblanadi. Axborotning yuksalib borayotgan shiddatli 
oqimi tezligini ta'minlash maqsadida zamonaviy telekommunikatsiyali axborot 
tizimlari qo‘llanilmoqda. 
Ilm-fan axborotining hozirgi zamon o‘sish tezligi va hajmi ularning o‘tgan 
15-30 yildagi holatida keskin farq qiladi. 
Ilm-fan rivoji, bu ma'lumotli mutaxassislarning faoliyat doirasidir. Shuning 
uchun oliy ma'lumotli mutaxassislarni tayyorlash tizimi, ularning o‘ta iqtidorlilariga 
zamonaviy axborot oqimini o‘zlashtirishga, ilmiy tekshirish faoliyati individual va 
mustaqil ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga, ilmiy-texnikaviy axborot va o‘quv 
ilmiy adabiyot bilan ijodiy ishlay olishlariga imkoniyat berishi lozim.
Ta'lim 
jarayonining 
sifatini 
oshirishda 
axborot-kommunikatsiya 
vositalaridan foydalanish
 
bugungi kunda muhim ahamiyat kasb etadi. 
Bugungi kunda o‘qitishda ilg‘or pedagogik texnologiyalar, axborot-
kommunikatsiya tizimlari, elektron va multimedia darsliklarini yaratish 
vazifalarini amalga oshirish taqozo etilayotganligi yangi mazmundagi turli 
axborot-kommunikatsiyalari xizmatidan foydalana olishga asoslangan ta'lim 
jarayonini tashkil qilish, uning mazmunini takomillashtirish, pedagogik jarayonni 
innovatsiyalarga asoslanib yangicha tarzda tashkil qila olishda pedagogning o‘rni, 
uning mehnati va mehnat jarayonini tashkil qila olishi muhim ahamiyat kasb etadi. 
Xorij va mamlakatimiz olimlari tomonidan AKT imkoniyatlaridan foydalanish 
sohasida katta tajriba to‘plangan. Bu ta'lim jarayonida axborot-kommunikatsiya 
xizmatlaridan foydalanish zaruratining nechog‘li muhimligini ko‘rsatuvchi 
dalildir.

---

270 
Tahsil oluvchilarning o‘quv-biluv faoliyatini tashkil qilishda hamda pedagogik 
jamoaning faoliyatini optimal holatda tuzishda axborot-kommunikatsiya 
xizmatlarining ahamiyati salmoqlidir. 
Ta'lim muassasalarida axborot-kommunikatsiya xizmatlaridan foydalanish 
orqali tizimlashtirilgan ma'lumotlarni yig‘ish, saqlash, ularni tahlil qilish, 
qiyoslash, ma'lum qarorlarni qabul qilishga keng imkoniyatlar ochiladi. Shu bilan 
birga qisqa muddat ichida katta sig‘imdagi, turli tipdagi axborotlarga ega bo‘lish, 
ularga ishlov berish imkoniyati kengayadi. Shu ma'noda mamlakatimiz uzluksiz 
ta'limning barcha bosqichlarida o‘qitish jarayoni sifatini oshirishda axborot –
kommunikatsiya 
vositalaridan 
foydalanish, 
axborot 
xizmati 
tizimini 
modellashtirish, o‘quv-tarbiya jarayonining innovatsion faoliyatini oqilona tashkil 
qilish, uning istiqbol strategiyasini aniqlash, pedagogikadagi dolzarb masalalar 
sirasiga kiradi.
Ta'lim sifatini oshirish muammolari bilan bog‘liq bo‘lgan qator metodologik 
yondashuvlar (V.G.Afanasev, V.P.Bespalko, V.P.Kuzmin, A.I. Prigojiy, 
V.A.Rozanova, V.P.Simonov, B.C.Lazarev, M.M.Potashnik, V.P.Simonov, 
P.I.Tretyakov, T.I. Shamova) mavjud: tizimli, ya'ni boshqariluvchi tizim tarkibiga 
kiruvchi ob'ekt va sub'ektlarning o‘zaro bog‘liqligi va bir butunligini ta'minlovchi; 
vaziyatli, ya'ni muassasa maqsadlariga samarali erishishga yo‘naltirilgan muayyan 
usullarning birikmasi sifatida; jarayonli, ta'lim sifatini oshirish funksiyalarining 
uzluksiz zanjiri sifatida tushunishga asoslangan didaktik yondashuvlar. 
Ushbu yondashuvlar ta'lim sifatini oshirishning nazariy-metodologik asosini 
tizimli, funksional, sinergetik, faoliyatli, vaziyatli, refleksiv, milliy-hududiy va 
natijaga asoslangan holatda tadqiq qilishga qaratilgan. Ta'kidlash joizki, ta'lim 
jarayonini axborotlashtirish alohida yondashuvlar qamrovida o‘rganilmasdan, 
ularning turli kombinatsiyalari asosida tadqiq etiladi, chunki mazkur 
yondashuvlarning har biri ta'lim tizimidagi jarayonlar mohiyatini tushunib yetishda 
alohida ahamiyatga ega bo‘lib, ularning muayyan bir jihatlarini yoritishga yordam 
beradi. 

---

271 
Mamlakatimizda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini yanada 
rivojlantirishga oid chora-tadbirlar belgilangan bo‘lib, ular ta'lim tizimidagi 
innovatsion o‘zgarishlarni amalga oshirishga zamin hozirladi. Ta'lim tizimidagi tub 
islohotlarning muhim yo‘nalishlaridan biri ta'lim sifatini oqilona boshqarish, bunda 
axborot-kommunikatsiya xizmatlaridan keng foydalanish, mazkur jarayonga
innovatsion shakl, vosita va usullarni joriy etish, buning uchun maxsus 
tayyorgarligi mavjud bo‘lgan pedagogik kadrlarni yetishtirishdan iboratdir. Ta'lim 
jarayonida ilg‘or pedagogik uslub va texnologiyalar, axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalari, elektron ta'lim resurslari va multimedia taqdimotlaridan 
foydalanish asosida ta'lim jarayonini yangi mazmunda tashkil qilishga keng 
imkoniyatlar ochildi.