Up with down
Yüklə 4,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Quruculuq fəaliyyəti • Üst-üstə qoymaqla qurma
- • Nümunə əsasında qurma
- • Hissələrdən tamın qurulması
- Hesablamanın öyrədilməsi • “Bir”, “iki” anlayışları
- • “1”, “2” rəqəmlərinin öyrənilməsi
- Oyun fəaliyyəti • Sərbəst şəkildə ayrı-ayrı süjetli-oyun fəaliyyətinin yerinə yetirilməsi. Valideynin rəhbərliyi altında ardıcıl bir neçə oyun
- Blok 3. İki anlayışı eyni zamanda məşq etdirmək bacarığına əsaslanan çalışmalar Bölmə Bölmənin məzmunu
- Diqqət və yaddaş • İki hissədən və ya iki mənalı sözdən ibarət tapşırığın yerinə yetirilməsi
- • Diqqəti saxlama müddətinin artırılması
- Məntiqi təfəkkür • Assosiativ əlaqəli cütlüklərin seçilməsi
- Ölçü, forma, rəng. Təsnifat • “Orta” anlayışının formalaşdırılması. Ölçünün sərbəst şəkildə deyilməsi
- • Sərbəst şəkildə həndəsi formaların adlarını demək
- • Sərbəst şəkildə rənglərin adlarını demək
- • İki əlamətinə görə əşyanın seçilməsi
|
• Forma Materiallar: müxtəlif rəngli, lakin eyni ölçüdə üçbucaq, dairə və kvadratdan ibarət həndəsi fiqurlar dəsti. İki qutu, dairə və kvadrat dəstini (və ya digər həndəsi fiqurları) götürün. Hər bir qutuya nümunə üçün bir fiqur qoyun. Uşağa iki fiqurdan birini seçməyi təklif edin: “Kvadratı götür” və ya “Dairəni götür”. Əgər uşaq düzgün seçim edərsə, onu təsdiqləyin: “Düzdür, bu kvadratdır” və onu kvadrat olan qutuya qoymağı tapşırın. Uşaq səhv etdikdə nümunəni ona göstərmək (“kvadrat belədir”) və tapşırığı yenidən təkrar etmək olar. Uşaqdan cəmi on-on iki fiquru seçib qutulara yığmaq istənilir. Uşaq adı çəkilən fiqurları əminliklə seçməyi öyrəndikdə ona əvvəlcə üç fiqur arasından seçmək (bu zaman nümunə lazım olmur), sonra isə çoxsaylı fiqurlar arasından lazım olanını tapmaq (məsələn, tikintidən sonra fiqurların yerinə yığılması) təklif oluna bilər.
22 • Rəng Materiallar: Dörd əsas rəngdən (qırmızı, göy, yaşıl və sarı) ibarət böyük mozaika dəsti və iki qutu. Bu çalışma üçün həmçinin karandaşdan, plastilindən, konstruksiya kubiklərindən və s. istifadə etmək olar. Bu təlim mərhələsində dörd əsas rəngdən istifadə edilir: qırmızı, sarı, yaşıl və göy. İki qutu götürün və hər birinin içərisinə nümunə üçün məsələn, qımızı və sarı mozaika parçası qoyun. Uşağa iki mozaika hissəsini (məsələn, biri qutudakı kimi qırmızı, digəri isə göy) seçməyi tapşırın: “Qırmızını götür” Uşaq səhv edərsə, qırmızı nümunəni ona göstərin. Uşaq düzgün seçim edərsə, onu təsdiqləyin: “Düzdür, bur qırmızıdır” və mozaika hissəsini digər qırımızı hissələr olan qutuya qoymağı tapşırın. Cəmi 10-15 mozaika hissəsini seçib qutulara yığmaq lazımdır. Bu vərdiş aşılandıqdan sonra uşağa nümunədəki rəngdə iki mozaika hissəsindən adı çəkilmiş rəngi seçməyi tapşırmaq olar. Sonra isə müxtəlif rəngli üç və daha çox sayda mozaika hissəsi arasından seçim etməli(bu za- man nümunəyə ehtiyac yoxdur). Mozaika oyunu oynayarkən qutudan lazımi rəngli hissəni tapıb sizə verməsini təklif etməklə siz özünüz ondan hər hansı təsvir yarada bilərsiniz. Rəng, forma və ölçü kimi anlayışların məşq etdirilməsi çoxsaylı təkrar və bu anlayışların fəal şəkildə gündəlik həyata daxil edilməsini tələb edir. Məişət həyatında rəng adlarını və “böyük”, “kiçik” anlayışlarını tez-tez istifadə etməyə çalışın. Sizin uşağa göy corab, qırmızı fincan, xırda qaşıq və s. gətirməyi buyura bilərsiniz. Satışda həndəsi fiqur formasında peçenyelər vardır. Yemək zamanı uşağa istənilən formadakı peçenyeni tapmağı tapşırmaq olar. Uşaqla rəsm çəkərkən lazımi rəngli karandaş və flomasteri tapmağı buyura bilərsiniz. Rəngləri və ölçüləri oyunda da istifadə etmək olar. Məsələn: “Böyük kukla hardadır? O, çox acdır. Ona qırmızı boşqab ver. Bəs böyük qaşıq hardadır. Kuklanı yedizdir” və s.
kvadrat, düzbucaq, trapesiya və rombdan ibarət həndəsi fiqurlar dəsti və bu həndəsi fiqurların üstünə qoyula biləcəyi, təbii ölçüdə təsvir edilmiş 2-3 detaldan ibarət sxem. Belə sxemləri sizin özünüz də çəkə bilərsiniz: həndəsi fiqurları vərəqin üzərinə qoyun və onların yerini qalın flomasterlə qeyd edin. (Sxemlərin nümunəsi əlavə 3-də verilir.) Bu çalışma blok 1-də təklif edilən Seqen lövhəsinin çətinləşdirilmiş variantıdır. Çünki, fiquru sxemə qoyarkən oyuq detalı düzgün yerləşdirməyə imkan vermir. Uşağın sxemlə işləyərkən inkişaf edən təhlil etmə qabiliyyəti, hissələrdən tamın yığılması qabiliyyəti gələcəkdə oxuma və yazma zamanı lazım olacaq.
23 Uşağın qabağına iki detaldan ibarət sxem qoyun və bu fiqurlardan birini sxemin üzərinə qoymaqla bunun necə edildiyini ona göstərin. Sonra ikinci fiquru uşağa verib onu qalan hissəyə yerləşdirməyi tapşırın. Uşaq fiquru tam dəqiqliklə qoymazsa, soruşun: “Belə çəkilibmi?” Sxemdə çəkilənlə dəqiq üst-üstə düşməyi üçün fiquru döndərməyi və tərpətməyi tapşırın. Sonra, iki detaldan ibarət sxemi və orada göstərilmiş fiqurları ona verin və bu fiqurları sxemdə yerləşdirməyi tapşırın. Uşaq çətinlik çəkərsə, işarət barmağını sxemdə detalın cizgiləri üzərində gəzdirərək ona kömək etmək olar. Uşaq iki fiquru asanlıqla sxemə qoymağı öyrəndikdə üç detaldan ibarət sxemə keçmək olar. Növbəti mərhələdə həmin sxemi ona verib beş- yeddi fiqur arasından bu sxemə lazım olanlarını götürməyi tapşırmaq olar. Flomasterlə maqnit lövhə üzərində sxemlər çəkib onların üzərinə maqnitli həndəsi fiqurları yapışdırmaq da olar.
Müxtəlif müstəvilərdə yerləşən iki kərpicdən ibarət nümunə hazırlayın. Məsələn, divan, stul, gəmi, təyyarə, beşik və başqa konstruksi- yalar (Konstruksiya nümunələri əlavə 2-də verilir). Sonra uşağa nümunəyə baxaraq eynisini, məsələn divan düzəltməyi tapşırın. O, bunu sərbəst şəkildə edə bilməzsə, kərpicləri necə qoymağı ona göstərin. Bu, kifayət etməzsə, onu əlini hərəkət etdirməklə nümunəni düzəltməkdə ona kömək etmək olar. Sonra isə qurulanları dağıdıb təmir etməyi uşağa tapşırın. Kərpicdən qurma metodunu süjetli oyunda istifadə etmək yaxşıdır. Məsələn, uşaq sizin düzəltdiyiniz nümunə əsasında üç kiçik oyuncaq üçün kərpicdən stul, valideyn isə onları yedizdirmək üçün arxasında oturda biləcəkləri stol düzəldir. Adətən uşaqlar qurulmuş şeyləri uçurtmağı xoşlayırlar. Uçurtmaq xatirinə yenidən qurmağa hazırdırlar. Məsələn, kukla stulun üstündə hoppandı və onu sındırdı. İki kərpicdən ibarət “T” hərfi heç də davamlı deyil. Onun yıxılması üçün üstdən azacıq basmaq kifayətdir.
istiqamətlərdə kəsilməlidir. Bunu çəkilmiş sadə süjetli bir neçə parlaq şəkli qalın karton kağızının üzərinə yapışdırmaqla və onları üç hissəyə kəsməklə özünüz də hazırlaya bilərsiniz. Onlar əyri xətlərlə elə kəsilməlidir ki, şəkilin hissələrini bir-biri ilə tutuşdurmaq ehtiyacı yaransın. Tanıdığı şəkli quraşdırmaq uşaq üçün daha asandır. Ona görə də əvvəlki məşqlərdə öyrəndiyi iki hissəli şəklə bir kəsik də əlavə edə, sonra isə ona üç hissədən ibarət yeni şəkillər hazırlaya bilərsiniz. Yığılmış şəkli uşağa göstərərək oradakı təsvirləri onunla müzakirə
24 edin və müxtəlif detalları göstərməyi ondan istəyin. Məsələn: “Bu, kuk- ladir. Kuklanın başı hardadır? Bəs, əlləri? Paltar hardadır? Gəl, kuklaya toxunaq. Kukla canlıdır”. Sonra şəklin hissələrini ayırıb qarışdırın və onu yenidən qurmağı uşağa tapşırın. Diqqəti süjetə və şəkilin hissələrinin düzgün tutuşdurulmasına yönəltməklə uşağa kömək etmək olar. Məsələn: “Bir bax. Burada dovşancıq (hissə) var. Orada da dovşancıq (hissə) var. Bu dovşancığı bütöv elə”. Hesablamanın öyrədilməsi • “Bir”, “iki” anlayışları Materiallar: “Meyvə və tərəvəz” mövzusunda hesablama materialı dəsti, üç xırda oyuncaq və onların hər birinə uyğun boşqablar. Bütün oyuncaqlara boşqab verməyini uşağa tapşırın. Sonra hesab- lama dəstindən üç-dörd alma götürüb uşağın qabağına düzün. Birinci oyuncağın adından istəyin: “Mənə iki alma ver”, eyni zamanda isə “iki” jestini göstərin. Uşaqların əksəriyyəti təkrar saymadan iki əşyanı götürsələr də hesablama prinsipini mənimsəmələri üçün nəticəni “yoxlamağı” on- lara təklif etmək lazımdır. Təkrar sayma zamanı əşyaları götürüb kənara qoyarkən müvafiq rəqəmi “bir, iki” deməlidir. Uşaq iki almanı boşqaba qoyduqdan sonra oradakı almaları ona göstərin və soruşun: “orada neçə alma var?” Uşaq “iki” cavabını verməli və ya “iki” jestini göstərməlidir. Hər biri ilə bir almaya işarə edərək iki barmaq ilə “iki” jestini etməklə əlavə olaraq jest və əşyaların sayını tutuşdurmaqda ona kömək etmək olar. Sonra bu qaydada digər oyuncaqlara bir və ya iki “meyvə” təklif edin. Yemək paylandıqdan sonra onları yedizdirmək olar. Uşağa əşyaların içərisindən bir və ya ikisini götürməyi tapşırın. Bu sayları həm gündəlik həyatda, həm də oyun zamanı təkrar etmək və hər dəfə müvafiq jestlərdən istifadə etmək lazımdır: “Bir konfet götür”, “Mənə iki peçenye ver”, “Kuklaya iki çəngəl gətir”. Uşaq lazımi sayda əşya götürdükdən sonra mütləq soruşun ki, onda neçəsi qalıb. Baxmayaraq ki, o, düzgün sayıb. Çünki, uşaq başa düşmür ki, yenidən hesablama zamanı sonuncu rəqəm ümumi kəmiyyətdir. • “1”, “2” rəqəmlərinin öyrənilməsi Materiallar: kartlar dəsti və ya maqnitli rəqəmlər. Bu mərhələdə uşağa rəqəmi kəmiyyətlə uyğunlaşdırmadan qrafik simvol kimi tanımağı öyrətmək olar. Uşağın qabağına “1”, “2” rəqəmləri yazılmış iki kart qoyun, onların adını deyin, sonra isə müvafiq jestlərdən istifadə edərək ona adı çəkilən lazımi rəqəmi seçməyi tapşırın: “1-i ver”, “2-ni ver”. 25 Oyun fəaliyyəti • Sərbəst şəkildə ayrı-ayrı süjetli-oyun fəaliyyətinin yerinə yetirilməsi. Valideynin rəhbərliyi altında ardıcıl bir neçə oyun hərəkətlərindən ibarət süjetli oyun Materiallar: kukla (və ya ayı, meymun və s.), oyuncaq mebel, qab- qacaq, yük maşını, kubiklər (kukla və maşınlar həm oğlanlara, həm də qızlara lazımdır). Uşaqla ardıcıl oyun hərəkətlərindən (sıyıq bişirin, kuklanı yedizdi- rin, onu yatızdırın) ibarət süjetli oyun oynayın. Növbəti mərhələyə keçid valideynin köməyi ilə baş verir. Valideyn uşağın gündəlik həyatda qarşılaşdığı vəziyyətləri oyuna daxil etməklə süjeti zənginləşdirə bilər: uşaq bağçasında olma, poliklinikaya, bərbərxanaya getmə, mağazaya getmə. Belə oyun hərəkətlərin bir hissəsinin valideyn tərəfindən, digər hissəsinin isə uşaq tərəfindən yerinə yetirilən kiçik tamaşaya bənzəyir. Valideyn növbəti addımı bildirməklə və ya göstərməklə hərəkətlər zənciri qurmaqda uşağa kömək edir. Məsələn: “kuklanın səhəri” oyunu. Uşaq kuklanı çarpayıdan götürür. Valideyn deyir ki, kuklanı geyindirmək lazımdır. Bu zaman paltarı geyindirməkdə ona kömək edir. Sonra valideyn kuklanı yumağı və saçını daramağı, səhər yeməyi hazırlamağı və onu yedizdirməyi tapşırır. Hər dəfə sonrakı hərəkəti bildirir. Beləliklə, uşaq tədricən yeni oyun hərəkətlərini mənimsəyir və onu ardıcıllıqla əlaqələndirməyi öyrənir. Süjetli oyuna uşağın didaktik məşğələlərdə məşq etdiyi vərdişləri də daxil etmək olar. “Şalğam”, “Köşk”, “Kökə” nağılları üzrə kiçik kukla tamaşaları təşkil etmək faydalı olur. Valideynlər nağılı əvvəlcə uşağa bir neçə dəfə danışır və kukla tamaşası kimi göstərir, sonra isə tədricən onu uşaqla birgə oyuna çevirir. Quruluş üçün adi xovlu oyuncaqlardan istifadə etmək olar və oyundan sonra sərbəst şəkildə oynaması üçün uşaqda saxlaya bilər.
Diqqət və yaddaş İki hissədən və ya iki mənalı sözdən ibarət tapşırığın yerinə yetirilməsi Bu tipli tapşırıqları yadda saxlamaq və yerinə yetirmək: “Matryoşkaya xi- yar və pomidor ver”, “Çəngəli götür, ayıcığı yedizdir” (müvafiq əşyalar olduqda)
Məntiqi təfəkkür
Assosiativ cütlərin seçilməsi Assosiativ əlaqəyə malik əşyaların şəkilləri olan kart cütlüklərini seçib ayırmaq (ayaq-corab, dovşan-kök)
26 Ölçü,
forma, rəng.
Təsnifat “orta” anlayışının formalaşdırılması Böyük, orta və kiçik ölçülü əşyaların seçilməsi Bir əlamətin sərbəst deyilməsi (rəng, forma və ya ölçü) İki əlamətinə görə əşyanın seçilməsi Əşyanın iki əlamətinə görə seçilməsi (forma-ölçü və) Növlər üzrə təsnifat Bir-birinə zidd iki növə məxsus əşyaların təsvirləri olan kartlar, onları iki qrupa bölmək (paltar – qab-qacaq və s.) Quruculuq fəaliyyəti Üst-üstə qoymaqla qurma Fiqurun 4-5 hissədən ibarət sxemin üzərinə qoymaqla qurmaq, çoxlu sayda detallar arasından seçmək Nümunə əsasında qurma Nümunənin surətində 3-5 kərpicdən kreslo, çarpayı və qurmaq, nümunə əsasında çubuqlardan üçbucaq,kvadrat, ev, insan qurmaq və s. Hissələrdən tamın quraşdırılması Süjeti təhlil edərək 4-5 hissədən ibarət şəklin quraşdırılması Saymağın öyrədilməsi Üçə qədər saymaq bacarığı 2-də qədər ardıcıllığı bilmək. Nömrə və əşyanı uyğunlaşdırmaq Ümumi sayı demək (cəmi) 1-dən 3-ə qədər rəqəmləri bilmək Oyun
fəaliyyəti Ardıcıl bir neçə oyun hərəkətlərindən ibarət süjetli oyun Sərbəst şəkildə ardıcıl bir neçə oyun hərəkətlərinin yerinə yetirilməsi (mağazaya getmək, nahar hazırlamaq, kuklanı yedizdirmək və s.) Valideynin rəhbərliyi altında süjetli-rol oyunları Valideynin rəhbərliyi altında mağaza, poliklinika, uşaq bağçası oyunu və s. Rollardan birini uşaq ifa edir. Diqqət və yaddaş • İki hissədən və ya iki mənalı sözdən ibarət tapşırığın yerinə yetirilməsi Materiallar: böyük və kiçik matryoşka, böyük və kiçik boşqab, “meyvə və tərəvəz” mövzusunda hesablama materialı dəsti. Bir neçə mənası olan sözdən və ya hissədən ibarət tapşırıqların yerinə yetirilməsinin uşağa öyrədilməsi nitqi qavrama və koqnitiv inkişafla bağlıdır. Uşağın tapşırığı tam şəkildə yerinə yetirməsi üçün hər bir sözü ayrılıqda yaxşı başa düşməsi lazımdır. Uşağın qabağına matryoşka qoyun, onlara uyğun ölçüdə boşqablar
27 verin və stola, məsələn, iki xiyar, iki pomidor və iki limon qoyun. Təklif edilən tapşırıqlar: “Bu matryoşkaya xiyar və pomidor ver”, “Böyük matryoşkaya pomidor ver”, “Xiyarı kiçik boşqaba qoy” və s. Bütün tapşırığı deyin və əgər uşaq çətinlik hiss edərsə, onu hissələrə bölmədən təkrarən bütövlükdə deyin. Bu tipli tapşırıqlardan bu blokda verilmiş müxtəlif bölmələrdən olan çalışmaların yerinə yetirilməsi zamanı istifadə edilir. Uzun tapşırıqlar gündəlik həyatın adi hissələrinə çevrilməlidir. Siz uşağa iki ardıcıl mərhələdən ibarət “uzun” tapşırıqla, iki əşyanı eyni vaxtda gətirmək və ya lazımi əşyanın əlamətlərini demək xahişi ilə müraciət edə bilərsiniz. Uşağın tapşırığı yadda saxlayacağına və yerinə yetirəcəyinə, adi qaydada və ya şəraitə uyğun hərəkət etməyəcəyinə əmin olmaq üçün ona paradoksal (“dələduz”) tapşırıqlar verə bilərsiniz. Əksi olacağına baxmayaraq uşağa bildirin ki, oyun şən keçəcək. Məsələn: “Kubikləri gətir və tavaya qoy”, “Fincanı və corabı gətir”. Uşaq çətinlik çəkərsə, hissələrə bölmədən tapşırığı bütünlüklə təkrar edin. Bu kömək etməsə, uşağın ayrı-ayrı sözləri doğrudan da başa düşdüyünə əmin olmaq lazımdır. Nitq vərdişləri imkan versə, uşağa tapşırığı yerinə yetirməzdən əvvəl onu təkrar etməsini tapşırmaq olar. Bu da daxili nitqi inkişaf etdirir. • Diqqəti saxlama müddətinin artırılması Uşaq sizdən nəsə xahiş etdikdə hərdən bu xahişi dərhal yerinə yetirməmək olar: “Meyvə şirəsi verim? Bir az gözlə, süfrəni yığışdırım və verim”. Belə gözləmələr uşağa diqqəti bir müddət saxlamağı öyrədir. Gözləmə müddəti körpə uşaqlar üçün kifayət qədər qısa, bir neçə dəqiqəyə qədər olmalıdır. Tədricən bu müddət artırılır və böyüyən uşaq hətta əgər veriliş bir saat geciksə də yaddan çıxarmır ki, o, cizgi filminə baxmaq istəyir.
• İzahlı rəsm Siz özünüz də uşağınıza tanış olan hər hansı hadisəni əks etdirən çox sadə (simvolik) rəsmlər toplusu çəkə bilərsiniz. Məsələn, “Mənim bir günüm” və ya “Biz gəzirik” adlı kitabçalar hazırlamaq olar. Uşaqdan onun bu şəkillərdə nə etdiyi soruşun, ondan ətraflı məlumatlar almaq üçün ona çoxlu suallar verin. Uşaqla bir çox personajı və ya onların replikalarını təkrar etməsi və yadda saxlaması üçün nağıl-tamaşa oynamağa davam edin: “Şalğam”, “Köşk”, “Kökə”. Səhnələşdirmə zamanı xovlu oyuncaqlardan və ya karton kağızından kəsilmiş personajlardan istifadə etmək olar. Çalışın ki, uşaq tədricən tamaşanı özü (azacıq köməklə) məsələn, nənəyə, qonaqlara və ya başqa uşaqlara göstərsin. 28 Məntiqi təfəkkür • Assosiativ əlaqəli cütlüklərin seçilməsi Materiallar: assosiativ əlaqəyə malik cüt əşyaların təsvir edildiyi və növbəti mövzular üzrə kartlar: “Kim nə yeyir?” (it – sümük, dələ – qoz, ayı – bal, dovşan – kök); “Kim harda yaşayır?” (it – it damında, quş – yuvada (ağacdakı qutuda), siçan – oyuq yuvada, tutuquşu qəfəsdə, balıq akvari- umda); “Harda nə var?” (vazada – gül, səbətdə – göbələk); “Nəyi nə ilə edirlər?” (tiri – mişarla, mismarı – çəkiclə, şərfi – mil və yumaqla, naxışı – iynə və sapla); “Kim nə geyinir?” (qız – don, oğlan – şort, kral – tac). Satışda assosiativ əlaqəli əşyalar cütünün seçilməsi üçün müxtəlif şəkil dəstləri (onların bəziləri tapmaca formasında yerinə yetirilir) vardır. Ona mövzu verin: məsələn, “Kim nə yeyir?” Uşağın qabağına it, dovşan, dələ və ayı şəkilləri olan kartları qoyun və bir-bir göstərdikcə onların adını deməsini istəyin və ya onları özünüz deyin. Sonra kök təsviri olan kartı ona göstərib soruşun: “Kim kök yeyir?” Uşaq dovşanı tapmalı və kökü ona verməlidir. Çalışmanın düzgün yerinə yetirildiyini təsdiqləyin: “Doğrudur. Dovşan kök yeyir”. Sonra qalan kartları bir-bir göstərin və uşaqdan onların cütünü tapmasını istəyin. Ölçü, forma, rəng. Təsnifat • “Orta” anlayışının formalaşdırılması. Ölçünün sərbəst şəkildə deyilməsi Materiallar: müxtəlif ölçüdə üç matryoşka və üç kasa, “meyvə və tərəvəz” mövzusunda hesablama materialı dəsti. Uşağın qabağına boy sırası ilə üç matryoşka qoyun və ondan əvvəlcə böyük, sonra isə kiçik matryoşkanı göstərməsini istəyin. Yerdə qalan matryoşkanı ona göstərin və izah edin ki, bu, orta ölçülü matryoşkadır. Bunları kasalar ilə də təkrar edin. Sonra uşaqdan böyük kasanı böyük matryoşkaya, uyğun ölçüdəki kasaları yerdə qalan matryoşkalar verməsini istəyin. Bundan sonra ona matryoşkalara meyvə və tərəvəz yedizdirməyi təklif edin. Bu çalışma hesablama çalışması və ya “uzun” tapşırıqların yerinə yetirildiyi çalışmalarla da birləşdirilə bilər. Matryoşkaları yedizdirdikdən sonra qabları yığarkən uşaqdan lazımi ölçülü kasanı götürməyi və ya kasanın ölçüsünü deməsini istəmək olar. Sonra uşaq hər bir matryoşkaya “hələlik” deyir və sərbəst şəkildə özü və ya sizin köməyinizlə onun ölçüsünü deyir, məsələn: “Hələlik, böyük matryoşka!” “Orta” anlayışının məşq etdirilməsi üçün “Üç ay” nağılından istifadə etmək olar. Üç ölçüdə ayı, boşqab, fincan, qaşıq və çarpayı (ayaqqabı qutu- sundan da istifadə etmək olar) götürün. Səhnələşmənin gedişində uşaqdan uyğun ölçülü əşyaları ayılara verməsini, eləcə də sərbəst şəkildə ayıların və əşyaların ölçülərini deməsini istəyin.
29 • Sərbəst şəkildə həndəsi formaların adlarını demək Materiallar: müxtəlif rəngli üçbucaq, dairə, kvadratlardan ibarət həndəsi fiqurlar dəsti. Uşağın fiqurların adlarını asanlıqla yadda saxlaması üçün ona iki fiqur göstərin və deyin: “Kvadratı götür”. O, düzgün seçim etdikdən sonra fiqurun adını özünün təkrar etməsi ondan soruşun: “Bu nədir?” Uşaq bunu etməyi öyrəndikdən sonra həndəsi fiqurları qutuya yığarkən onların adını ondan soruşun. Həmçinin, fiqurun adını uşaqdan soruşarkən “həndəsi” formalı peçenyelərdən istifadə etmək və müvafiq peçenyeni hədiyyə kimi ona vermək olar.
böyük mozaika dəsti və uşağın mozaikanı əziyyət çəkmədən yığa biləcəyi lövhə. Bu çalışmada həmçinin karandaşdan, plastilindən, konstruksiya kubikindən istifadə etmək olar və s. Sərbəst şəkildə rənglərin adlarının deyilməsi çətinlik törədir və dəfələrlə təkrarlamağı tələb edir. Uşaq rəngi seçə bilir, lakin, onun adını səhv etməklə deyirsə onunla mozaika oyunu oynamaq olar. Uşağa qutudan lazımi rəngləri seçib sizə verməyi , məsələn, “qırmızını ver” tapşıraraq özünüz də şəkli qura bilərsiniz. O, mozaika hissələrini düzgün seçə bildikdə rəngin adını özünün deməsi üçün ondan soruşun: “Bu, nə rəngdir?” Uşaq səhv edərsə, rəngin adını təkrar edin ki, o da sizdən sonra təkrar edə bilsin. Uşağın gözünə dəyən nə varsa, məsələn, paltar, fincan, yarpaq, meyvə, maşın və s. rəngini soruşun. Uşaq rənglərin adlarını səhv etmədən deməyi öyrəndikdən sonra onlardan fəal şəkildə istifadə etməyi öyrədin. Məsələn: şəkil konturlarını boyayarkən rəngləri düzgün seçmək. Bir rəngin boyanması lazım olan böyük və aydın şəkilli kontur götürün. Uşağa uyğun gələn rəngi seçməyi tapşırın. Məsələn: “Bu – banandır. Hansı karandaşı götürmək lazımdır?” və ya “Yarpaqları hansı karandaşla rəngləmək lazımdır?” Uşaq cavab verə bilmədikdə iki karandaş götürüb ona, məsələn, “Göy yoxsa yaşıl karandaş lazımdır?” kimi yönəldici sual verməklə kömək etmək olar. Kontur çərçivəsində boyamanın özü də alınmaya bilər. Tapşırığı asanlaşdırmaq üçün uşaqdan o biri əlinin barmağını konturun hədlərinə elə qoymasını istəyin ki, boyama zamanı karandaş bu barmağı keçməsin və rəsmin sərhədləri aydın və hiss edilən olsun.
və kiçik) üçbucaq, dairə, kvadrat və düzbucaqlardan ibarət olan, eləcə də qalınlığına (“qalın” və ya “nazik”) görə fərqlənən “Dyeneş məntiqi
30 blokları” dəsti. Çalışmanın yerinə yetirilməsi üçün eyni qalınlıqda üç rəngli böyük və kiçik ölçülü üçbucaq, dairə və kvadratlardan istifadə edilir. Belə fiqurları rəngli kağızları üzərinə yapışdırmaqla karton kağızından siz özünüz də hazırlaya bilərsiniz. Beş-altı fiqur götürün və uşağa onlardan qüllə hazırlamağı tapşırın və üçə kimi sayaraq onu dağıdın və ya fiqurları sxemin üzərinə qoymağı tapşırın. İndi isə fiqurları yığışdırmaq olar. Bunun üçün sizə hansı fiqurların (iki əlamət) lazım olduğunu deyin. Məsələn: “Qırmızı kvadratı mənə ver, indi isə balaca üçbucağı” və s. Uşaq lazımi fiqurları tapmaqda çətinlik çəkərsə, əlinizlə fiqurların bir hissəsinin üstünü əlinizlə örtərək axtarış sahəsini azaltmaqla çalışmanı müəyyən qədər asanlaşdıra bilərsiniz.
Yüklə 4,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|