Urganch davlat universiteti ­­­­­­­­­­­­­­­­iqtisodiyot fakulteti 213- iqtisodiyot guruh talabasi

Inson axborotni qanday eslab qoladi?
Axborotning:
10 % ini adabiyot o’qish orqali;
20 % ini eshitish orqali;
30 % ini ko’rish orqali;
50 % ini kompleks axborot tarzida (ko’rish va eshitish);
70 % ini ma’lumotni muhokama qilish yordamida;
90 % ini biror ish qilayotib, amalga oshirilgan ishning mazmunini muhokama qilish va erishilgan natijalarni baholash yordamida eslab qolamiz.
Hozirgi davrda milliy iqtisodiyotning turli bo’linmalari faoliyatini boshqarish, eng avvalo tegishli boshqaruv qarorlarini qabul qilish turli-tuman axborotlarga bog’liq. Axborotlarning xilma-xilligi har bir boshqaruv ob’yekti faoliyatining ko’p tomonlamaligi bilan, boshqaruv sohalari ham turli-tumanligi bilan belgilanadi. Bular esa pirovard natijada ishlab chiqarish jarayonlari miqyosining kattaligi, o’ta murakkabligi va davom etish sur’atlarining yuqoriligi bilan bog’liqdir.
Boshqaruv axborotlari turli-tuman bo’lganligi tufayli mazkur boshqarish qarorlarini ishlab chiqish uchun o’ta zarur va yetarli axborotni tanlab olish ancha qiyin. Barcha axborotlarni o’ziga xos belgilariga qarab tur va guruhlarga ajratish, ya’ni tasniflash, bu qiyinchiliklarni bartaraf etish yoki biroz yengillashtirishga ma’lum darajada yordam beradi.


2. Kommunikatsion jarayon va boshqaruv samaradorligi.
Kommunikatsiya – bu kishilar o`rtasidagi o`zaro axborot almashuvidir.Rahbarlar qilayotgan hamma ishlar axborotlarning samarali almashishini talab qiladi. Yaxshi yo`lga quyilgan kommunikatsiya ish muvaffaqiyatini ta`minlaydi.
Axborot va maqsadlarga erishish to`g’ridan-to`g’ri bog’liq. Bu degani, tashkilot muvaffaqiyati uchun samarali kommunikatsiya zarur.
Samarali rahbar – bu kommunikatsiyada samarali bo`lgan kishilardir. Ular kommunikatsiya jarayonining mohiyatini ko`rsatadilar, shuning uchun rivojlangan og’zaki va yozma muloqot mahoratiga ega bo`lishlari shart.
Olib borilgan so`rovlar natijasidan ma`lumki, 73 foiz amerikalik, 85 foiz yapon, 63 foiz angliyalik rahbarlar, kommunikatsiya qo`yilgan maqsadga erishish yo`lidagi bosh to`siq deb hisoblaydilar.
Umuman, har bir rahbar 50 dan 90 foizgacha vaqtini kommunikatsiyaga sarflaydi¹. Shu sababli, menejer faoliyatining samaradorligi eng avvalo kommunikatsiya samaradorligiga, ya`ni: kishilar bilan yakkama-yakka suhbat olib borish qobiliyati; telefonda so`zlashuv qobiliyati; rasmiy hujjatlarni tuzish va o`qiy olish qobiliyati; majlislarda qatnashish madaniyati kabilarga bog’liq.
Korxona (tashkilot) kommunikatsiyasi – bu o`ta murakkab, ko`p bosqichli tizim bo`lib, o`z tarkibiga nafaqat tashkilot ichidagi va tashqarisidagi axborot almashuvini ham oladi
Tashkilot va muhit o`rtasidagi kommunikatsiya. Tashkilot faoliyatiga ta`sir ko`rsatadigan omillarga tashkilotning kommunikatsion ehtiyojlari bog’liq. Tashkilotlar tashqi muhit bilan kommunikatsiya uchun turli vositalardan foydalanadilar. Iste`molchilar bilan reklama orqali munosabatda, davlat boshqarmalari bilan hisobot yordamida muloqotda bo`lishadi. Lobbistlardan foydalanib, qonunlarga ta`sir ko`rsatadilar. Tashqaridan keladigan axborotlar, jumladan yuqori boshqaruv organlari, hokimiyat, vazirlik, qo’mitalar, Vazirlar mahkamasi, president devoni axborotlari bunga misol bo’ladi.
Komunikatsiya jarayonining asosiy maqsadi – almashuv ob’yekti bo`lgan axborotni tushunishni ta`minlash. Bu jarayonda to`rtta bazaviy unsur qatnashadi:

• 
  axborotni jo`natuvchi;
  
• 
  axborotning o`zi (xabar);
  
• 
  aloqa kanali, ya`ni axborotni uzatish vositasi;
  
• 
  axborotni qabul qiluvchi (1.2.1-chizmaga qarang).
  

Ana shu to`rt unsur bir-biri bilan hamohang ishlagandagina, axborot o`z vazifasini bajaradi. Axborotlarni almashuv jarayonida har ikala tomon faol rol o`ynashi kerak.
Shaxslararo to`g’ri axborot almashinuvi mavjud. Kommunikatsiya to`siqlari: anglab olishdagi to`siqlar; semantika bilan bog’liq bo`lgan to`siqlar, noverbal (afti-angorini o`zgartirish, tasdiqlovchi yoki rad etuvchi qarash va hokazo) to`siqlar, yomon teskari aloqa va quloq solishni bilmaslik.
Axborotni uzatishda bu to`siqlarga e`tibor berib, o`z g’oyangizni uzatishdan oldin rivojlantirib oling, semantika (ikki ma`noli so`zlar yoki tasdiqlar) muammolariga e`tibor bering, o`z turishingiz, intonatsiyangiz va qo`l harakatingizga e`tibor bering, empatiya (boshqa kishilar sezgisiga e`tibor berish, ichiga kira bilish) va ochiqlikni namoyon eting, teskari aloqa o`rnatishga erishing.
Shaxslararo axborot almashuv jarayonida ayrim muammolar tug’ilishi mumkin:

• 
  Idrok qilishdagi ruhiy farq.
  
• 
  Ma`naviy (semantik) to`siq.
  
• 
  Noverbal imo-ishoralar.
  
• 
  Fil’trlash.
  
• 
  Aloqa kanallarining haddan tashqari ko`payib ketishi.
  
• 
  Nomaqbul tashkiliy struktura.
  

Kishilar bir xil ma`lumotni o`zlarining bilim darajalari, hayotiy tajribalari, qiziqish doiralari, ehtiyojlari, hissiy tuyg’ularining turlichaligidan o`zlaricha talqin qiladilar va qabul qiladilar. Bu o`rinda rahbar bilan bo`ysunuvchi o`rtasidagi munosabat ham muhim rol o`ynaydi. Bir-biriga ishonch va o`zaro bir-birini anglash bor joyda axborot ko`lami kengayadi, ularning aniqligi oshadi, javobgarlik ham bir xil bo`ladi.
Axborotni uzatish paytida qo`yiladigan asosiy talab – bu uning oshkoraligidir.
Ma`naviy (semantik) to`siquzatilayotgan axborotni kodlashtirishda qo`llaniladigan belgi (simvol)larning axborotni qabul qiluvchilar didiga (lavozimlari, mavqelari, mintalitet, milliy urf-odatlari nuqtai-nazaridan) mos tushmaganligida namoyon bo`ladi.