Urganch davlat universitetining tabiiy fanlar fakulteti «ekologiya va hayot faolyati xavfsizligi» kafedrasi

Yerning cho'qqilari
Birlashgan Millatlar Tashkilotining Atrof-muhit va uni rivojlantirish bo'yicha tashkiloti konferentsiyalariga shunday nom berilgan. Ushbu tadbirlar atrof-muhit, rivojlanish, iqlim o'zgarishi va bioxilma-xillik bilan bog'liq masalalarni ko'rib chiqadi.
Hozirga qadar beshta sammit bo'lib o'tdi, birinchisi 1972 yilda Stokgolmda (Shvetsiya). Ushbu xalqaro uchrashuvlar barqaror rivojlanishning umumiy asoslariga hissa qo'shdi va bu borada jamiyatni boshqarish uchun chora-tadbirlar to'g'risida kelishib oldi. 1992 yilda Rio-de-Janeyroda (Braziliya) bo'lib o'tgan sammit atrof-muhit va rivojlanish bo'yicha Rio deklaratsiyasini taklif qildi. Ushbu hujjatda barqaror rivojlanish allaqachon maqsad sifatida taklif qilingan.
Barqaror rivojlanish bo'yicha 2030 yilgi kun tartibi 2015 yil davomida BMTga a'zo bo'lgan barcha davlatlar tomonidan ma'qullangan. Unda tengsizlik, qashshoqlikka barham berish va iqlim o'zgarishi muammolariga duch keladigan 17 ta maqsad mavjud.
To'rtinchi ustun
Butunjahon shaharlar tashkiloti (UCLG) 2010 yilda deklaratsiyani tasdiqladi Madaniyat barqaror rivojlanishning to'rtinchi ustunidir. Bu UCLG Uchinchi Jahon Kongressida, Mexiko shahrida bo'lib o'tgan Butunjahon mahalliy va mintaqaviy rahbarlarning sammitida bo'ldi.
Ushbu taklif madaniyatni barqaror rivojlanishning asosiy ustunlaridan biri sifatida kiritishni taklif qiladi va mintaqaviy hamda mahalliy institutlar mustahkam madaniy siyosatni ilgari surishini taklif qiladi. Bundan tashqari, barcha davlat siyosatlariga madaniy o'lchovni kiritish zarurati tug'diradi.
3 Markaziy Osiyo davlatlarida barqaror taraqqiyotning rivojlanishi
Yaqin Sharq, Janubiy va Sharqiy Osiyoni bogʻlaydigan oʻziga xos koʻprik vazifasini oʻtab kelgani, bu yerda ulkan energiya va mineral resurslar toʻplangan, boy madaniy-tarixiy merosga va, eng muhimi, katta inson salohiyatiga ega ekanligi, shu bilan birga, mintaqada yetakchi global kuchlarning raqobatdosh manfaatlari kesishishi taʼkidlandi. Tadbirda Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati Raisining birinchi oʻrinbosari Sodiq Safoyev, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Strategik va mintaqalararo tadqiqotlar instituti direktori Eldor Aripov, AQSHning Jon Xopkins universiteti qoshidagi Markaziy Osiyo va Kavkaz instituti rahbari Frederik Starr, Rossiya TIV Moskva davlat xalqaro aloqalar institutining Xalqaro tadqiqotlar markazi direktori Ivan Safranchuk (Rossiya), Qozogʻiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Strategik va mintaqalararo tadqiqotlar instituti direktori Sanat Kushkumbayev va boshqa yetakchi xorijiy va milliy “aql markazlari”, akademik hamjamiyat, vazirlik va idoralar hamda ommaviy axborot vositalari vakillari ishtirok etdi. Mutaxassislarning fikriga koʻra, soʻnggi vaqtlarda Markaziy Osiyo ijobiy rivojlanish dinamikasini namoyon etmoqda. Mintaqaviy hamkorlik barcha sohalarda mustahkamlanib bormoqda. Xavfsizlik, davlat chegaralari va suvdan foydalanishning mintaqalararo eng dolzarb muammolari muntazam ravishda hal qilinmoqda. Oʻtgan vaqt davomida Markaziy Osiyo davlatlari rahbarlarining ikkita maslahat uchrashuvlari boʻlib oʻtdi. Mintaqa davlatlarining hukumat rahbarlari va tashqi ishlar idoralari rahbarlarining uchrashuvlari muntazam oʻtkazilmoqda. Markaziy Osiyoda ham mintaqani, ham oʻz hududini global boshqarishga qiziqish bor, — deydi rossiyalik mutaxassis Ivan Safranchuk. — Markaziy Osiyo davlatlari asosiy savdo yoʻllaridan uzoqda, Yevroosiyoning tubida qamalib qolishdan manfaatdor emas. Ammo ularga toʻlaqonli ochiqlik ham kerak emas. Mutlaq maʼnoda butun mintaqa, global iqtisodiy tizim nuqtayi nazaridan juda kichikdir. Toʻsiqlarning toʻliq olib tashlanishi davlatlarga iqtisodiy suverenitetni yoʻqotish xavfini tugʻdiradi, quruqlik tranziti yagona maydonga aylanadi va eng avvalo, elita ixtiyoriga tushadigan, daromad keltiradigan baʼzi yirik infratuzilma va energetika loyihalari ijaraga olib kelinadi. Mintaqada uzoq muddatli ijtimoiy barqarorlikni qoʻllab-quvvatlash uchun ish oʻrinlarini tashkil qilishda qayta sanoatlashtirish, keng iqtisodiy rivojlanish zarur. Obyektiv ravishda bunga globallashuv ham, mintaqalashtirish ham yordam berishi mumkin. Asosiysi, xavfsiz muvozanatni aniqlash.
“Hamkorlikka institutsional ifoda bergan holda tomonlar yagona platforma yaratishi mumkin. Buning yagona yoʻli – sohalarni qamrab oluvchi muntazam mintaqaviy uchrashuvlarni tashkil qilishdir”, — deya taʼkidladi Starr. Soʻnggi yillarda yuz bergan muhim oʻzgarishlar qatoriga Afgʻonistonning Markaziy Osiyodagi siyosiy muloqotlarga, koʻp tomonlama tadbirlar va loyihalarga jalb etilishi kiradi. Mamlakat mintaqaviy jarayonlarning organik qismi sifatida qabul qilinmoqda, bu Afgʻonistonda tinchlik jarayonini rivojlantirish uchun yangi imkoniyatlarni ochadi. Chegara va suv-energetika muammosi kabi nozik masalalarni hal qilishda misli koʻrilmagan natijalarga erishildi, — deydi Eldor Aripov. — Qozogʻiston bilan Oʻzbekiston demarkatsiya bosqichiga oʻtdi. Qirgʻiziston bilan chegara hududlarining deyarli 100 foizi kelishilgan. Tojikiston bilan ham chegaralarning avval ajratilmagan qismlarining 99 foizi kelishilgan. Markaziy Osiyoda yagona energetik halqaning toʻliq ishlashini boshlash uchun amaliy choralar koʻrilmoqda. Bugun bizda mavjud vaziyatni oʻzgartirish, nafaqat mintaqa ichida, balki uning tashqarisida ham rivojlanish tendensiyalarini aniqlash uchun noyob imkoniyatlar mavjud. Shu bois joriy yilda Toshkentda Markaziy va Janubiy Osiyoning oʻzaro bogʻliqligiga bagʻishlangan xalqaro konferensiya oʻtkazilishi rejalashtirilgan. Oʻzbekistonning Markaziy Osiyo mintaqasidagi barcha mamlakatlar bilan hamkorligi aslida strategik sheriklik xususiyatiga ega ekanligi, savdo-iqtisodiy aloqalar ancha faollashgani taʼkidlandi. Mintaqadagi barcha mamlakatlar hamkorlikning oʻsib borayotgan surʼatlaridan haqiqatan foyda koʻrmoqda. Mintaqaviy oʻzaro taʼsirni kuchaytirish obyektiv, barqaror va ortga qaytarib boʻlmaydigan tendensiyadir. U mintaqadagi barcha mamlakatlarning kuchli siyosiy irodasiga asoslangan va chuqur tarixiy zaruratlarga ega. Mintaqa mamlakatlari transport infratuzilmasini modernizatsiya qilish boʻyicha oʻzlarining Davlat dasturlarini amalga oshirib, transport xarajatlarini kamaytirish va oʻz hududlari orqali tranzit oqimlarni jalb qilishda, odatda, oʻxshash manfaatlarga ega. Shu bilan birga, ular asosan, Xitoydan keladigan transport yoʻnalishlarini diversifikatsiya qilishga intilmoqda. Sanat Kushkumbayevning soʻzlariga koʻra, muqobil transport koridorlarini topish va rivojlantirish boʻyicha koʻrilayotgan chora-tadbirlar transport xarajatlarining past boʻlishiga intilish koʻrsatkichidir. Modernizatsiyalashgan transport tizimi Markaziy Osiyo mamlakatlarining oʻziga xos raqobatbardosh ustunliklariga ega boʻlishiga imkon beradi. Munozara yakunida ishtirokchilar soʻnggi yillarda Markaziy Osiyoda ishonch, oʻzaro taʼsir va hamkorlikni mustahkamlash boʻyicha ijobiy tendensiya rivojlanib bormoqda, degan yakdil fikrga kelishdi. Umuman olganda, vaziyat 2016-yilgacha boʻlgan vaziyatdan ancha yaxshilangani eʼtirof etildi.
— Bu ulkan umumiy muvaffaqiyat, bu barcha mamlakatlarning hissasi, — deya qayd etdi Toshkent xalqaro munozaralar klubi raisi Sodiq Safoyev. — Va biz kelajakka nekbinlik bilan qarashimiz mumkin. Bu soʻnggi yillarda barcha davlatlarimiz tashqi siyosatining asosiy va ulkan ijobiy natijasidir. Mazkur qadamlar Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbuslari bilan tashlandi. Shu bilan birga, muammolarning faqat birinchi sirt qatlami yechilishiga erishilganiga hamma rozi. Koʻplab savollar hali ham yechimini kutmoqda. Sodiq Safoyevning fikriga koʻra, bugungi kunda oʻzaro hamkorlik aloqalari uchun huquqiy, kelajakda esa institutsional, shu jumladan tadqiqot tuzilmalari orqali baza yaratish zarur. Markaziy Osiyoda maqbul muhitni ortga qaytarib boʻlmaydigan qilishning asosiy omili ishonchni mustahkamlash choralarini kuchaytirishdir. Bu deklaratsiya yoki umumiy murojaatlarga taalluqli emas. Bunda nafaqat davlat va nodavlat tuzilmalarini, balki biznes tuzilmalarini ham oʻz ichiga olgan ishonchni mustahkamlash choralariga teranlik kiritish uchun prinsiplarni, konseptual asoslarni shakllantirish muhimdir. Mutaxassislar fikricha, Markaziy Osiyo mintaqa taqdiri uchun jamoaviy javobgarlik tizimi haqida oʻylaydigan vaqt keldi. Suv resurslarini boshqarish, ekologik muammolar kabi masalalar nafaqat davlatlarning huquqlarini, balki vazifalarini ham shakllantirishni talab qiladi. Chunki biz mintaqaning barqaror rivojlanishi, nafaqat hozirgi, balki kelajak avlodlar taqdiri uchun ham javobgarmiz. Toshkent xalqaro munozara klubining ushbu navbatdagi sessiyasi “Yuksalish” umummilliy harakati tomonidan Konrad Adenauer nomidagi jamgʻarmaning Markaziy Osiyo boʻyicha vakolatxonasi bilan hamkorlikda tashkil etildi. deb xabar beradi “Yuksalish” umummilliy harakati matbuot xizmati.
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev oʻz murojaatlarida Markaziy Osiyo Oʻzbekiston Respublikasining tashqi siyosatining ustuvor yoʻnalishi ekanligini alohida taʼkidlab oʻtdilar. Markaziy Osiyoda mintaqaviy hamkorlikni rivojlantirish masalalari doimiy ravishda davlatimiz rahbarining diqqat markazida, buni biz Prezidentimizning nufuzli mintaqaviy va xalqaro tashkilotlarning yuqori minbarlaridan turib mintaqa masalalari boʻyicha ilgari surgan taklif va tashabbuslarida ham koʻrishimiz mumkin.
Prezidentimizning Oliy Majlisga murojaatlarida Markaziy Osiyoni tashqi siyosatimizning ustuvor yoʻnalishi ekanligiga yana bir bor urgʻu berishlarining qoʻyidagi muhim jihatlarini alohida taʼkidlab oʻtish lozim.
Birinchidan, Oʻzbekiston Markaziy Osiyo mintaqasining uzviy va chambarchas bogʻliq qismi hisoblanadi. Oʻzbekiston Markaziy Osiyoning barcha davlatlari bilan chegaradosh mintaqadagi yagona davlat, yaʼni mintaqadagi u yoki bu davlatdagi har qanday siyosiy, iqtisodiy va madaniy sohadagi oʻzgarishlar bevosita Oʻzbekistonga taʼsir qiladi. Qolaversa, transport, iqtisodiyot, energetika va suv sohasidagi yirik loyihalarni amalga oshirish mintaqa davlatlarining hamkorlik darajasiga bogʻliq. Shu munosabat bilan Markaziy Osiyoning barqaror rivojlanishi va gullab-yashnashi Oʻzbekiston Respublikasining bosh maqsadi hisoblanadi.
Ikkinchidan, barchamizga maʼlum Markaziy Osiyo geostrategik mintaqa hisoblanadi. Bunga bir tomondan mintaqaning qulay geografik hududda, yaʼni muhim mintaqaviy va xalqaro transport yoʻlaklari kesishmasida joylashganligi, boy tabiiy resurslarga ega ekanligi sabab boʻlsa, ikkinchi tomondan Markaziy Osiyoning xalqaro munosabatlar tizimida muhim oʻrin tutadigan Yaqin Sharq, MDH va Osiyo davlatlari bilan chegaradoshligidir. Boshqacha qilib aytganda, Markaziy Osiyo dunyoning yetakchi davlatlarning manfaatlari kesishgan hudud hisoblanadi.
Yuqoridagi omillar mintaqada xavfsizlik va barqarorlikni taʼminlashga faqatgina oʻzaro tushunish va manfaatlarga asoslangan hamkorlik orqali erishish mumkinligini yana bir bor tasdiqlaydi. Bu esa oʻz navbatida Oʻzbekistonning bugungi kundagi ochiqlik, yaxshi qoʻshnichilik, strategik sherikchilik, oʻzaro ishonch va mavjud muammolarni oqilona murosa yoʻli bilan hal etish tamoyillariga asoslangan mutlaqo yangi mintaqaviy siyosati Markaziy Osiyoda barqarorlik va izchil rivojlanishni taʼminlashda, mintaqaning hamkorlik makoniga aylanishida muhim garov sifatida xizmat qilishidan dalolat beradi.
Uchinchidan, Parlamentga Murojaatnomada Prezidentimiz tomonidan Markaziy Osiyo davlatlari bilan koʻp asrlik doʻstona munosabatlarni yana-da mustahkamlash masalasining koʻtarilganligi, Oʻzbekistonning mintaqaviy hamkorlikning barqaror rivojlanishiga qatʼiyligini va qoʻshni davlatlar bilan oʻzaro manfaat va ishonchga asoslangan hamkorlikning uzoq muddatli xarakterga ega ekanligini yana bir karra isbotlaydi.
Davlatimiz rahbari Shavkat Mirziyoyev prezident sifatida saylanganlaridan keyin ilk bor Markaziy Osiyo davlatlari bilan hamkorlikni rivojlantirish tashqi siyosatimizning ustuvor yoʻnalishi ekanligi toʻgʻrisida 2016-yil 14-dekabrda Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti lavozimiga kirishish tantanali marosimiga bagʻishlangan Oliy Majlis palatalarining qoʻshma majlisidagi nutqida aytgan edilar.
Oʻtgan davr mobaynida erishilgan yutuq va natijalarni tahlil qilsak, butun dunyoda koʻp tomonlama hamkorlik inqirozga uchragan va oʻzaro ishonch kamayib ketayotgan bir vaqtda Markaziy Osiyo davlatlari oʻrtasidagi hamkorlikning yangi bosqichga chiqayotganligini koʻrishimiz mumkin.
Tarixan qisqa vaqt ichida Markaziy Osiyo davlatlari oʻrtasidagi munosabatlarda misli koʻrilmagan yutuqlarga erishildi. Eng asosiysi, avval mintaqaviy hamkorlikni rivojlanishida toʻsiq hisoblangan chegara va suv resurslaridan foydalanish boʻyicha muhim va oʻzaro manfaatli kelishuvlarga erishildi. Prezidentimizning tashabbuslari bilan hamkorlikning yangi mexanizmlari tashkil etildi. Bunga misol sifatida Markaziy Osiyo davlat rahbarlarining Maslahatlashuv uchrashuvlarini, parlamentlararo guruhlar, chegaraoldi hududlar hamkorligi kengashi, vazirlik va idoralararo komissiyalar, investitsiya fondlarining tashkil etilganligini aytish mumkin.
Oʻzbekistonning yangi mintaqaviy siyosati natijasida Markaziy Osiyoda shakllangan siyosiy muhit bugun mintaqa davlatlarining ulkan iqtisodiy salohiyatini ochishga muhim hissa qoʻshmoqda. Yuqoridagi gaplarning tasdigʻi sifatida Markaziy Osiyo davlatlarida tashqi savdo aylanmasi va investitsiya hajmining, turistlar sonining oshganligi misolida koʻrishimiz mumkin.
Xususan, 2019-yil mintaqa davlatlarining tashqi savdo aylanmasi hajmi 2016-yilga nisbatan 56 foizga oshib 168,2 milliardni tashkil etdi. Mintaqa davlatlariga jalb qilingan investitsiyalar hajmi esa 2019-yil 2016-yilga nisbatan 40%ga oshib 37,6 milliardni tashkil etdi. Markaziy Osiyo davlatlariga tashrif buyuruvchi turistlarning soni ham yildan yilga ortib bormoqda. Misol tariqasida mintaqa davlatlariga 2019-yil kelgan turistlar soni 2016-yilga nisbatan 93%ga oshib 18,4 million kishini tashkil qildi.
Mintaqaviy hamkorligining davlatlar xavfsizligi va barqarorligini taʼminlashda nechogʻlik muhim ahamiyat kasb etishini biz koronavirus pandemiyasi davrida koʻrishga muvaffaq boʻldik. Markaziy Osiyo davlatlari soʻnggi yillarda mintaqadagi yangi siyosiy muhit natijasida qisqa vaqt ichida pandemiyaga qarshi muvofiqlashtirilgan siyosat olib borishga muvaffaq boʻlishdi.
Natijada pandemiya davrida koronavirusga qarshi kurashda tibbiyot sohasida axborot va tajriba almashinuvi, oʻzaro gumanitar yordam koʻrsatish, chegaralarda yuklarning uzluksiz harakatlanishini yoʻlga qoʻyishga erishildi. Bu esa mintaqada dunyoning boshqa davlatlariga nisbatan koronavirus bilan kasallanish va uning natijasidagi oʻlim sonining kamligini taʼminlashga imkon berdi. Xususan, 29-dekabr holatiga koʻra Markaziy Osiyoda koronavirus bilan kasallanganlar soni 375 ming kishini, yaʼni dunyodagi jami kasallanganlarning 0,5 foizini tashkil etdi. Oʻlim holati koronavirus bilan kasallanganlarning 1,7 foizidan iborat boʻlgan boʻlsa, dunyoda bu koʻrsatkich 2,1 foizni tashkil etdi. Bir soʻz bilan aytganda, mintaqaviy hamkorlik zamonaviy tahdidlarni bartaraf etishning muhim kafolati ekanligini yana bir bor tasdiqladi.
Shu nuqtayi nazardan bugun Prezidentimizning tashabbusi va saʼy-harakatlari asosida rivojlanayotgan mintaqaviy hamkorlik Markaziy Osiyo davlatlari munosabatlarida yangi sahifani ochdi desak mubolagʻa boʻlmaydi. Prezidentimiz tomonidan Oliy Majlisga qilingan murojaatnomada Markaziy Osiyoning tashqi siyosatimizning ustuvor yoʻnalishi ekanligini yana bir bor taʼkidlanishi, Oʻzbekistonning mintaqa davlatlari bilan hamkorlikni yana-da mustahkamlashga oʻzining barcha imkoniyatlari va salohiyatini safarbar qilishidan dalolat beradi.


Xulosa

Xulosa qilib aytganda ushbu mahalla Buenos-Ayres shahrining janubida joylashgan, 1984 yilda o'rnatilgan xavfli shaharlardan biri bo'lgan. Shahar hokimligi Buenos-Ayres korporatsiyasida "Pro Sur Hábitat" dasturi doirasida shahar atrofini yaxshilash dasturini ilgari surishga harakat qilmoqda. Saut-Ayres.

U ijtimoiy va ekologik jihatlarni o'z ichiga olgan yashash joylarini yaxshilash bo'yicha kompleks loyihadan iborat. Barqaror rivojlanish mezoni bilan erga egalik qilish tartiblashtirildi, infratuzilma va asosiy xizmatlar yaxshilandi.
Ijtimoiy uylarda energiya samaradorligi va qayta tiklanadigan energiya
Bu 2015 yilda tasdiqlangan Amerikaaro Taraqqiyot Banki (ITB) tomonidan moliyalashtiriladigan loyihadir.Argentina son jihatidan ham, sifat jihatidan ham uy-joy etishmasligi muammosiga duch kelmoqda, shuning uchun norasmiy uy-joylar va yomon rejalashtirilgan shaharlarning rivojlanishi ko'paymoqda.
Shaharsozlik va uy-joy qurish vazirligining Federal ijtimoiy uy-joy dasturi ushbu muammoni eng kambag'al sektorlarga ustuvor ahamiyat berish orqali hal qiladi. Ushbu loyiha past uglerodli ijtimoiy uylarni loyihalashtirish va qurish bo'yicha me'yoriy-texnik ko'rsatmalarni ishlab chiqishga qaratilgan.