UŞaqlarin hüquqlari və jurnaliSTİka praktikasi hüquqlara əsaslanan perspektiV

52

Beynəlxalq hüquqa əsasən, uşaqların işgəncəyə 

verilməmək, amansız surətdə rəftar edilməmək, özba-

şına və ya qeyri-qanuni şəkildə həsb olunmamaq və 

məhkəmə qarşısında ədalətli tərzdə dindirilmək hüqu-

qu vardır. Əgər onlar həbs olunsalar, bu, son instansi-

ya tədbiri kimi və mümkün qədər ən qısa müddət üzrə 

nəzərdə tutulmalıdır. Onlar yaşlılardan ayrı yerlərdə 

saxlanılmaq, öz ailələrini görmək və hüquqi yardım al-

maq hüququna malikdirlər. Lakin minlərlə uşaq üçün 

bu fakt səciyyəvi deyildir. Bəzi ölkələrdə küçə uşaqları 

kimi zəif qruplar cinayət əməlinə cəlb olunur və qayğı 

göstərməkdən daha çox həbsxanaya salınırlar. 

2006-cı ildə Böyük Britaniyada Birləşmiş Krallığın 

Uşaqların Xilası təşkilatı Dövlət Büdcəsi Komitəsinin 

hesabatında narahatlığını ifadə etmişdir ki, bu da im-

miqrasiya nəzarəti məqsədləri baxımından həbsin 

getdikcə artan dərəcədə istifadəsini tövsiyə etmiş-

dir. Uşaqların Xilası təşkilatının direktoru Kolet Mar-

şal demişdir: «Bizim tədqiqatımız müəyyən etmişdir 

ki, uşaqların həbs olunması onlara xələl gətirir – on-

lar tez-tez depressiyaya düçar olur, narahat tərzdə ya-

tır, xəstəlikdən əziyyət çəkir və kifayət qədər qidalan-

mırlar. Hər il təxminən 2000 uşaq öz ailəsi ilə birlikdə 

həbs olunur. Onlar əvvəlcədən heç bir xəbərdarlıq 

edilmədən çox vaxt sübh tezdən öz evlərindən çıxa-

rılırlar. [Daxili İşlər Naziri] Çarlz Klark uşaqların rifahı-

nı nəzərə almaqla həbs edilməyin müqabilində sübut 

olunmuş alternativlərə diqqət yetirməlidir.»  

Təcrid olunmuş uşaqların heç vaxt həbs edilmədiyi 

barədə hökumət bəyanatlarının əksinə olaraq, 

nəticə etibarilə 18 yaşından aşağı yaş qrupu kimi 

müəyyən edilməsinə baxmayaraq yaşlı olduğu fərz 

edilənlər getdikcə artan sayda tutulub saxlanılır-

lar. Uşaqların əksəriyyəti bir aydan çox müddətdə 

həbsdə saxlanılırlar və bəzi hallarda doqquz aya ya-

xın müddətdə həbsxana şəraitində qalırlar. Hüquq 

müdafiəçiliyindən və ya valideynləri ilə ünsiyyət sax-

lamaqdan tez-tez məhrum edilmiş uşaqlar yaşlı 

cinayətkarlar ilə birlikdə lazımi qida və sanitariya qov-

şaqlarının olmadığı həbsxana kameralarına salınır-

lar və bəzən birnəfərlik kamerada saxlanılırlar. Ara-

bir onlar görünmürlər ki, bu da onların təhlükəsizliyinə 

cavabdeh olan şəxslər polis məmurları və həbsxana 

gözətçiləri tərəfindən asanlıqla aldadılmasına gətirib 

çıxarır. Bir çox yerlərdə zorakılıq, seksual zorlan-

ma və hətta yeniyetmələrə işgəncə verilməsi ümu-

mi xarakter daşıyır. [BBC-nin Ümumdünya Gündəliyi, 

«Ədalətə Müraciət Et» http://www.bbc.co.uk/worl-

dservice/specials/1156_wag_gen _next/page4.shtml] 

Pakistanda qanuna zidd olan uşaqlar üçün işlərin 

təkmilləşdirilməsinə səy göstərmək məqsədilə son bir 

neçə il ərzində qanunvericilik tətbiq edilmişdir. Lakin 

praktikada əksər uşaqlar üçün çox şey dəyişməmişdir. 

Pakistanda yeddi yaşında olan uşaqlar cinayət 

törətməkdə ittiham oluna bilər. «Nə qədər zəif ol-

san, ədliyyə sistemindən o qədər az istifadə edirsən. 

Uşaqlar öz fikirlərini ifadə etmirlər, beləliklə heç kim 

onlara diqqət yetirmir» 

Kenyada yoxsul və əmək qabiliyyəti olmayan 

ailələri təmsil edən çoxsaylı uşaqların şəhərə axışma-

sına, narahat şəkildə yatmasına, alkoqoldan istifadə 

etməsinə və yaşamaq üçün oğurluq etməsinə son 

qoyulur. Bu küçə uşaqları polis məmurları və şəhər 

rəsmiləri tərəfindən tutularaq saxlanılır və sonradan 

ədliyyə sisteminə təhvil verilirlər. ABŞ-da BMT-nin 

Uşaq Hüquqları haqqında Konvensiyasını ratifikasi-

ya etməyən məhz iki ölkədən birində yuvenal ədliyyə 

sistemi son bir neçə onilliklər ərzində keçmişə doğ-

ru mühüm addımlar atılmışdır. 1980 və 1990-cı illərdə 

yeniyetmə zorakılığına qarşı kütləvi etiraz aksiyaları 

ölkənin hər yerində cinayətkarlıqla sərt mübarizə apa-

rılması üçün siyasətçilərə təzyiq göstərmişdir. Qırx 

ştat yeniyetmələrin yaşlılar kimi mühakimə olunması-

na imkan verən və hətta daha sərt rejimlərin tətbiqini 

stimullaşdıran qanunvericiliyi qəbul etmişdir. 

Uşağın islah edilməsindən daha çox onun 

cəzalandırılması normal hala çevrilmişdir və 

yeniyetmələr azadlığa çıxmadan ömürlük həbs 

cəzasına getdikcə daha çox məhkum edilirlər. 

Kriminal ədliyyə sistemində tələf olan əksər uşaq-

lar xüsusən məhrumiyyətlə üzləşən icmalar və ailələri, 

çox vaxt ayrı-seçkiliyə məruz qalan azlıqları təmsil 

edirlər. 

Alternativlərin axtarılması əvəzinə uşaqların 

həbsxanaya salınması onları qanun pozucusu kimi bi-

abır edir, onları iş və təqaüd imkanlarından məhrum 

edir və onları daha ağır cinayətlər törətmiş digər 

şəxslərə göstərirlər. Bu, həmçinin uşaqların qanunu 

yenidən pozmaq ehtimalını artırır. 

Həbs olunmanın müqabilində alternativlər möv-

cuddurmu? BMT Uşaq Fondu bir sıra tədbirləri, 

o cümlədən aşağıdakıları tövsiyə etməklə bunu 

təsdiqləyir: 

•

   sadəcə yaşamağa çalışan uşaqları həbs etməyin  

•

  kiçik cinayətlər törətmiş uşaqları kriminal ədliyyə 

sistemindən kənarlaşdırın

•

  həbsdən yalnız son instansiya tədbiri kimi istifadə 

edin 

•

  uşaqlar həbsxanaya salındıqda onlar yaşlı 

məhbuslardan ayrı saxlanılmalıdır  

•

 hökumətlər nə qədər uşağın həbsxanada ol-

duğu və onların orada nə vaxtdan etibarən saxlanıl-

dığı barədə minimum məlumatlara malik olmaqla, 

vəziyyətə yaxından nəharət etməlidirlər.  

ГЯЗЕТ МАТЕРИАЛЫ 

ББЪ ХЯБЯРЛЯРИ: Бирляшмиш Краллыг «як-

 ХЯБЯРЛЯРИ: Бирляшмиш Краллыг «як-

ХЯБЯРЛЯРИ: Бирляшмиш Краллыг «як-

: Бирляшмиш Краллыг «як-

Бирляшмиш Краллыг «як-

 Краллыг «як-

Краллыг «як-

 «як-

як-

сяр диэяр инкишаф етмиш юлкяляря» нисбя-

 диэяр инкишаф етмиш юлкяляря» нисбя-

диэяр инкишаф етмиш юлкяляря» нисбя-

 инкишаф етмиш юлкяляря» нисбя-

инкишаф етмиш юлкяляря» нисбя-

 етмиш юлкяляря» нисбя-

етмиш юлкяляря» нисбя-

 юлкяляря» нисбя-

юлкяляря» нисбя-

» нисбя-

нисбя-

тян даща чох ушаьы щябсхана щяйатына 

мящкум едир.http://news.bbc.co.uk/1/hi/

uk/4051079.stm-йя бах.

BÖLMƏ 2: uşaqların hüquqları və peşəkar jurnalistika praktikası

Uşaqların Hüquqları və Jurnalistika Praktikası – Tələbənin İstiqamətləndirilməsi

53

Jurnalistlər üçün suallar

•

  Məhkəmə prosedurundan əvvəl uşaqların həbs 

olunmasına dair strategiya nədən ibarətdir? 

•

  Cinayətin təqsirkarı olmayan uşaqlar həbsxanada 

saxlanılırmı? 

•

  Uşaq qaçqınları və sığınacaq axtaran köçkünlər 

həbsxanada saxlanılırmı? 

BMT-nin Uşaq Hüquqları haqqında Konven-

siyasının iki maddəsi qanuna zidd olan uşaqla-

rın vəziyyətinə şamil edilir: İşgəncə və Azadlığın 

Məhrum Edilməsinə dair Maddə 37 və Yuvenal 

Ədliyyənin Tətbiqinə dair Maddə 40. 

Maddə 37 ifadə edir ki, heç bir uşaq işgəncəyə, 

qəddar rəftara və ya cəzalanmaya, qeyri-qanuni 

həbsə və ya azadlıq məhrumiyyətinə məruz qalma-

malıdır. Ölüm cəzası və azadlığa çıxmaq imkanı ol-

madan ömürlük həbsə məhkumluq 18 yaşından 

aşağı şəxslər tərəfindən törədilən cinayətlər üzrə 

qadağan olunur. Azadlıqdan məhrum edilmiş hər 

hansı uşağın ən yaxşı maraqlarına xidmət edəcəyi 

nəzərdən keçirilənə qədər o, yaşlılardan ayrı saxla-

nılmalıdır. Həbsxanada saxlanılan uşaq hüquqi və 

digər yardım vasitələrinə, habelə ailəsi ilə əlaqə ya-

ratmaq imkanına malik olmalıdır. 

Maddə 40 ifadə edir ki, qanuna zidd olan uşa-

ğın şərəf və ləyaqət hissini gücləndirən, uşağın ya-

şını nəzərə alan və onun cəmiyyətə yenidən in-

teqrasiya etməsinə yönələn davranış növündən 

faydalanmaq hüququ vardır. Uşaq ilkin zəmanət, 

həmçinin öz müdafiəsi üçün hüquqi və digər yar-

dım vasitələrindən istifadə etmək hüququnu 

özündə saxlayır. Mümkün olduqca, məhkəmə pro-

sedurlarına və institusional yerdəyişmələrə yol 

verilməməlidir.  

Uşaq Hüquqları Komitəsi 1995-ci ilin may ayın-

da özünün doqquzuncu sessiyasında Yuvenal 

Ədliyyənin Tətbiqi üzrə Ümumi Müzakirə Gününü 

keçirdi. Bu, tövsiyə etmişdir ki, dövlətlər «əsas hü-

quqların və azadlıqların mövzusu kimi uşağı tanı-

yan və başlıca diqqət kimi uşağın ən yaxşı maraq-

ları ilə istiqamətləndirilməklə uşaqlara dair bütün 

tədbirlərin zərurətini vurğulayan uşaqyönümlü siste-

mi qəbul etməlidirlər». 

Uşaq hüquqları sahəsində çalışan təşkilatların 

uşaqlara toxunan qərarlar barədə onların 

özünəməxsus fikirlərinin əhəmiyyətinə diqqət 

yetirməsinə baxmayaraq, qanuna zidd olan uşaq-

ların ifadələri nadir hallarda dinlənilir. Bu, BMT-nin 

Uşaq Hüquqları haqqında Konvensiyasının 12-ci 

Maddəsini, yəni uşağın fikirlərinin dinlənilməsi hü-

ququnu pozur. Uşaq Hüquqları Komitəsi Konven-

siyanın 12-ci Maddəsini uşaqlar üçün şikayət pro-

sedurlarının təminatını zəruriləşdirən müddəa kimi 

şərh etmişdir və azadlığı məhdudlaşdırılan uşaqla-

rın şikayət prosedurlarının xüsusi vacibliyini vurğu-

lamışdır.

 Komitənin Yuvenal Ədliyyənin Tətbiqi üzrə 

Ümumi Müzakirə Gününün hesabatında qeyd edi-

lir ki, yuvenal ədliyyə sisteminə cəlb olunan uşaq-

ların «əsas hüquqları pozulduqda, o cümlədən ko-

bud rəftar və seksual zorlanma hallarında on-

lar iddia qaldırmaq hüququndan çox vaxt məhrum 

edilirlər...»  

Cinayət məsuliyyətinə görə 

yaş həddi 

Uşaq Hüquqları haqqında Konvensiya dövlətləri 

«uşaqların cinayət hüququnu pozmaq qabiliyyətinə 

malik olmadığı fərz edilən» minimum yaş qrupu-

nu müəyyənləşdirməyə sövq edir. Lakin Konvensi-

ya spesifik yaş qrupunu müəyyən etmir və bu, geniş 

şəkildə dəyişir. 

Beynəlxalq standartlar, o cümlədən Pekin Yu-

venal Ədliyyə Qaydaları tövsiyə edir ki, cinayət 

məsuliyyətinə görə yaş həddi emosional, əqli və in-

tellektual yetkinliyə əsaslanmalı və həddindən aşağı 

yaş qrupuna aid edilməməlidir. 

Ölkələr tərəfindən Konvensiyanın icrası-

na nəzarət edən Uşaq Hüquqları Komitəsi 

yaş qrupunun uşağın ən yaxşı maraqları ilə 

istiqamətləndirilməsini tövsiyə etmişdir. 

ABŞ-da cinayət məsuliyyətinə görə yaş həddi 

ştat qanunu ilə təyin olunur. Yalnız 13 ştat 6-12 yaş 

arasında dəyişən minimum yaş qruplarını müəyyən 

etmişdir. 

HUMAN RIGHTS WATCH ТЯШКИЛАТЫНЫН ТЮВСИЙЯЛЯРИ  

Human Rights Watch тяшкилаты тювсийя едир ки, бцтцн юлкяляр гануна зидд олан ушагларын инсан 

щцгугларыны горумаг ашаьыдакы минимум тядбирляри йериня йетирирляр (Бу тювсийяляр мцзакиря 

цзря мараглы сцжет хятти щесаб едилир). 

ЙУВЕНАЛ ЯДЛИЙЙЯ

Йувенал ядлиййянин тятбиги БМТ-нин инсан 

щцгуглары сащясиндя фяалиййят эюстярян 

тяшкилатлары цчцн наращатлыг доьурур. 

Ушагларын Щцгуглары цзря Информасийа 

Шябякяси йувенал ядлиййяйя даир алт груп 

йаратмышдыр. Ресурслар вя механизмляр бу 

мянбядян ялдя олуна биляр: http://www.crin.

org/resources/infodetail.asp?id=9711

54

Əksər ştatlar uşaqların məsuliyyət daşıması-

nı fərz edə bilməyən, lakin məsuliyyətli ola bilən    

7-14 yaş qrupunu əhatə edən ümumi huquqa 

əsaslanır.  

Yaponiyada 20 yaşından aşağı cinayətkarlar 

cinayət məhkəmə sistemindən daha çox ailə 

məhkəməsində mühakimə edilirlər. Bütün Skandi-

naviya ölkələrində cinayət məsuliyyətinə görə yaş 

həddi 15-dir və 18 yaşından aşağı yeniyetmələr 

son instansiya tədbiri kimi həbsxanaya salınmaq-

la, əsasən sosial xidmətlərə doğru yönələn ədliyyə 

sisteminə aid edilirlər. 1997-ci ilin aprel ayından 

etibarən İsveçdə yalnız 15 yeniyetmə cəzasını 

çəkib qurtarmışdır. 

Çində 14-18 yaş arasında uşaqlar yuvenal 

ədliyyə sistemi əsasında cinayət məsuliyyətinə cəlb 

olunurlar və xüsusilə ağır cinayətlər üzrə ömürlük 

həbs cəzasına məhkum edilə bilərlər. 

Latın Amerikasının əksər ölkələrində yuvenal 

ədliyyə qanunvericiliyi sahəsində islahatlar işlənib 

hazırlanır. Nəticə etibarilə, Braziliyada, Kolumbiya-

da və Peruda böyüklərin cinayət məsuliyyətinə görə 

yaş həddi 18-ə qədər artırılmışdır. 12-18 yaş ara-

sında uşaqlar yuvenal ədliyyə sistemi çərçivəsində 

məsuliyyətə cəlb olunurlar. 

Avropanın əksər ölkələrində böyüklərin cinayət 

məsuliyyətinə görə yaş həddi 13-16 arasında 

dəyişir. İrlandiyada isə bu hədd 12-dir. 

ГЯЗЕТ МАТЕРИАЛЫ 

Эцндялик Почт (Лондон), 22 сентйабр, 2006 

Булгерин анасы ъинайят мясулиййятиня эюря йаш щяддинин 14-я гядяр артырылмасы тялябиня 

щиддятлянмишдир. Йениъя йеримяйя башламыш вя гятля йетирилмиш Ъеймз Булгерин АНАСЫ ютян 

эеъя ъинайят мясулиййятиня эюря йаш щяддинин 10-дан 14-я гядяр артырылмасы тяклфлярини тящгир 

етмишдир. Эянълярин ъинайяткарлыьынын гаршысынын алынмасы сащясиндя чалышан апарыъы щюкумят 

рясмиси минлярля йенийетмя ъинайяткарын щябсханасыз кечинмяли олдуьуну иддиа етмиш вя 

бунун явязиндя онлара нясищят верилмясини тяклиф етмишдир. 

Лакин ики йашлы оьлу оьурланмыш вя 10 йашлы 2 няфяр тяряфиндян гятля йетирилмиш Ъеймз Булгерин 

анасы Денис Фергус бу планы «фялакят» адландырмышдыр.

Щазырда Ъинайят вя Ядлиййя Арашдырмалары Мяркязи тяряфиндян няшр олунан тядгигатда 

йенийетмя ъинайяткарлыьына гаршы щяссас йанашма методу мцяййян едилмишдир. Бу, дюрд 

Дахили Ишляр Назириня експерт мяслящяти вермиш Эянълярин Ядлиййя Шурасынын цзвц Роб Аллен 

тяряфиндян тяртиб олунмушдур. 

Ъянаб Аллен иддиа едир ки, Бюйцк Британийада яксяр диэяр Гярб юлкяляриня нисбятян ъинайят 

мясулиййятиня эюря йаш щядди даща ашаьыдыр вя ънайят тюрятмякдя тягсирляндирилян 10-14 йашлы 

ушаглар маэистрат вя андлылар мящкямяляринин явязиня аиля мящкямяляри тяряфиндян мцщакимя 

едилмялидирляр. 

Схем Британийанын ачыг мящкямя просессиндян вя узун-мцддятли азадлыгдан мящруметмя 

щюкмляриндян йайынан ян гаты ъинайяткарларынын бязилярини нязярдя тутур. Ъон Венаблс вя 

Роберт Томпсон 1993-ъц илдя Мерсисайдда Ъеймзи юлдцрдцйцня эюря 8 иллик щябс ъязасыны 

баша вурмушлар. Щазырда ъинайят ямялиня эюря иттищам едилмяси цчцн Алманийа, Йапонийа вя 

Русийадакы 14 йаш щядди вя Италийадакы 15 йаш щядди иля мцгайисядя Инэилтярядя вя Уелсдя 

ушаглар 10 йаш щяддиндя вя йа Шотландийада 8 йаш щяддиндя олмалыдырлар. 

Ъянаб Алленин «Ъязаландырмадан Проблемин Щяллиня Доьру» адлы щесабаты иътимаиййяти 

ъинайятин архасында дайанан саьламлыг, тящсил вя аиля проблемляринин щялли истигамятиндя 

«полисляр, мящкямяляр вя ислащ-ямяк дцшярэяляриндян» ибарят мцщитдян узаглашмаьа чаьырыр. 

Щяр щалда ханым Фергус демишдир: «Жеймзи юлдцрян шейтан ъцтлцйц ня етдиклярини дягиг 

билирдиляр вя буна эюря онлар ъязаландырылмайа лайигдирляр. Ъинайят мясулиййятиня эюря йаш 

щяддинин артырылмасы даща чох бядниййятли ушагларын ъинайят щцгугу гайдаларыны кобуд 

сурятдя позмасы цчцн нязярдя тутула биляр.» Ютян эеъя Дахили Ишляр Назирлийи билдирмишдир ки, 

щябсханайа салынма эянъ ъинайяткарлар цчцн щямишя «сон инстансийа тядбири» кими щесаб 

едилмяли олса да, щазырда ъинайят мясулиййятиня эюря йаш щяддинин нязярдян кечирилмяси цзря 

щеч бир план мювъуд дейилдир. 

BÖLMƏ 2: uşaqların hüquqları və peşəkar jurnalistika praktikası

Uşaqların Hüquqları və Jurnalistika Praktikası – Tələbənin İstiqamətləndirilməsi

55

Cinayət məsuliyyətinə görə yaş həddində geniş-

miqyaslı dəyişmələr beynəlxalq konsensusun olma-

masını əks etdirir. Aşağı yaş həddinə şamil olunan 

ölkələrin sayı onu göstərir ki, əksər yuvenal ədliyyə 

sistemləri uşağın ən yaxşı maraqlarını adekvat 

surətdə nəzərə almır.  

Cinayət məsuliyyətinə görə yaş həddi 

yeniyetmələrin ədliyyə sistemlərində necə is-

lah edildiyinə təsir göstərən məhz bir aspekt-

li dəyişmə hesab olunur. Digər dəyişmələr uşaq hü-

quqları əsasında ayrıca yuvenal qanunun tətbiq 

edilib-edilməməsini; gənclərin cəza tədbirlərinə 

və ya sosial-maarifləndirmə tədbirlərinə məruz 

qalıb-qalmamasını və ölkənin gənclər üçün ayrı-

ca məhkəmə sistemlərinə və həbsxanalara malik 

olub-olmamasını ehtiva edir. Yuvenal ədliyyə sis-

temi islahetmə üzrə hüquqi müdafiə vasitələrini və 

obyektiv meyarı təmin etməlidir. 

Mövcud olmadıqda, gənclər yaşlı üzrə kriminal 

ədliyyə sistemi ilə nəzarət edilə və yaxud hüquqi 

müdafiə vasitələrinin tətbiq olunmadığı «təminatlı» 

həbsxanada saxlanıla və özbaşınalıq və ya kobud 

rəftarlar ilə üzləşə bilərlər. 

Media və qanuna zidd olan 

uşaqlar: şəxsiyyətin qorunması 

Böyük Britaniyada 1999-cu ilin Gənclərin 

Ədalət Məhkəməsi və Cinayətkar Əməli adlı 

sənədi vaxtilə polislərin cinayət törətməsi ehti-

mal edilməklə 18 yaşından aşağı istənilən şəxsin 

müəyyənləşdirilməsinə gətirib çıxaran hər hansı 

məlumatın dərc edilməsi üçün istintaqa başlama-

sı ilə bunu cinayət kimi qələmə vermişdir. Əgər jur-

nalist bu məlumatlara dair xəbərlərin verilməsinin 

ictimaiyyətin maraqlarına uyğun olduğu barədə 

məhkəmə üzvlərini inandıra bilərsə, sözü gedən 

məhdudiyyətin aradan qaldırılması mümkündür. 

Müttəhim 18 yaşına çatdıqda bu məhdudiyyətlər 

aradan qaldırılır. 

Fərdi tədqiqat 1: 

Birləşmiş Krallıq: Meri Bel 

1968-ci ilin dekabr ayında Meri Bel iki oğlanın, 

Martin Braun (dörd yaşlı) və Brayan Hounun (üç 

yaşlı) qətlində təqsirli hesab edildi. Meri Bellin «yal-

nız qətl ləzzəti və ehtirası xatirinə» oğlanları boğdu-

ğu bildirilir. 

Bel qətl hadisələrini törədərkən 10 yaşında idi. 

O, ittiham olunmasından sonrakı vaxtadək Britani-

ya mətbuatının, eləcə də Almaniyanın Stern jurnalı-

nın xüsusi diqqət mərkəzində olmuşdur. Onun ana-

sı mətbuata dəfələrlə qızı haqqında əhvalatlar da-

nışmış və Meriyə mənsub olduğu iddia edilən ya-

zılı dəlilləri tez-tez müxbirlərə göstərmişdir. Bell 

1979-cu ilin sentyabr ayında Mur məhkəməsinin 

açıq həbsxanasından tezliklə qeyri-qanuni şəkildə 

yayınarkən, bu hadisə qəzet sərlövhələrində 

göstərilmişdir. 

Bell 1980-ci ildə həbsxanadan azad edildi və 

1984-cü ildə doğulmuş qızı ilə birlikdə (başqa ad al-

tında) yeni həyata başlaması üçün onun anonimliyi 

təmin edildi. Bellin yaşadığı yer müxbirlər tərəfindən 

aşkar edilməyənə qədər onun qızı anasının keçmişi 

barədə heç nə bilmirdi və o, anası ilə bərabər yataq 

mələfəsini başlarının üzərində tutaraq evlərini tərk 

etməli oldular. Qızının anonimliyi onun 18 yaşına 

çatmasınadək əvvəlcədən qorunub saxlanıldı. Lakin 

21 may 2003-cü il tarixində Bel özünün və qızının 

anonimliyinin müddətinin ömürlük şəkildə uzadılma-

sı üçün Ali Məhkəmə prosesində qələbə qazandı. 

УШАГЛАРЫН ШЯХСИЙЙЯТИНИН МЦЯЙЙЯНЛЯШДИРИЛМЯСИ ЦЗРЯ 

ББЪ-НИН РЕДАКСИЙА ТЯЛИМАТЛАРЫ 

Иътимаиййятин мянафейиня зидд вя йа ъинайяткар ямяля ъялб едилян ушагларын 

мцяййянляшдирилмясинин вя йа анонимлийинин сахланылмасынын онларын ян йахшы давамлы 

мараьында олуб-олмамасыны биз нязярдян кечиряркян, мцряккяб етик мясяляляр ортайа чыхыр. 

Айдын редаксийа ясасландырылмасы иряли сцрцлмяйяня гядяр фяалиййяти тясвир етмяк цчцн бу ъцр 

ямяли сяъиййяляндиряркян, биз ушаглары нормал тярздя мцяййянляшдирмямялийик. 

Валидейнляри иътимаиййятин мянафейиня зидд вя йа ъинайяткар ямял иля мяшьул олан ушагларын 

ъялб едилмяси, сяъиййяляндирилмяси вя йа мцяййянляшдирилмяси щагда гярар йалныз о щалда 

верилмялидир ки, ушаьын рифащына зяряр дяймясин вя айдын редаксийа нюгтейи нязяриндян 

ясасландырылсын. Мясялян, сярхош валидейнля бирликдя йашамасы вя йа гейри-гануни наркотик 

маддялярин дашыйыъысы кими ишлямяйя мяъбур едилмяси сябябиндян ушаглар риск алтында 

олдугда, бу, хцсуси ящямиййят кясб едир.

56

Fərdi tədqiqat 2: Birləşmiş Krallıq: 

Ceymz Bulqerin qatilləri 

Ceymz «Ceymi» Bulqer İngiltərənin Mersisayd 

ərazisində iki 10 yaşlı oğlan, Con Venabls və Ro-

bert Tompson tərəfindən oğurlanmış və qətlə yetiril-

miş iki yaşlı körpə idi. İki uşaq tərəfindən körpənin 

qətli xüsusən Liverpulda ictimaiyyət arasında 

hədsiz dərəcədə sarsıntı, əsəb pozuntusu və kədər 

hisslərinin yayılmasına səbəb olmuşdur. Məhkəmə 

hakimi hökm çıxartdı ki, iki oğlan «qarşıdan gələn 

çoxlu illər üzrə» həbs olunmalıdır. 

Məhkəmədən sonra qısa bir vaxtda Lord-Baş 

Hakim Lord Qosforz Teylor belə bir qətnamə 

qəbul etmişdir ki, sözü gedən iki oğlanın 2003-cü 

ildə azadlığa çıxmasına hüquq verməklə onlar 

dəmir barmaqlıqlar arxasında minimum 10 il cəza 

müddətini çəkməlidir. Lakin populyar mətbuat orqan-

ları və ictimaiyyətin bəzi təbəqələri hesab edirdilər 

ki, hökm olduqca yumşaq xarakterlidir və The Sun 

qəzetinin redaktorları həbsxanada olan hər iki oğ-

lanın cəza müddətinin artırılması iddiası əsasında 

300000 imza ilə o vaxtkı Daxili İşlər Naziri Maykl Ho-

vorda şikayət ərizəsini təqdim etdilər. 1995-ci ildə iki 

oğlanın minimum cəzaçəkmə müddəti 15 ilədək ar-

tırıldı, qəbul edilən qətnaməyə əsasən, onların işi 

26 yaşı tamam olana qədər, 2008-ci ilədək azad 

edilməsi üzrə nəzərdən keçirilə bilməzdi. 

1999-cu ildə Venablsı və Tompsonu müdafiə 

edən vəkillər oğlanların yaşlı məhkəməsi qarşısın-

da mühakimə edilə və məhkəmə icraatı işlərini dərk 

edə bilmək üçün həddindən artıq gənc olmalarına 

görə oğlanların məhkəmə prosesinin ədalətli tərzdə 

keçirilmədiyini əsas gətirərək Avropa İnsan Hüquq-

ları Məhkəməsinə müraciət etmişlər. Onlar həmçinin 

iddia edirdilər ki, Hovordun müdaxiləsi ədalətli 

məhkəməni qeyri-mümkün edərək təqsirkar mühitə 

gətirib çıxarmışdır. Məhkəmə işi oğlanların xeyrinə 

təmin etdi.   

Mançester Axşam Xəbərləri 2001-ci ilin əvvəl-

lərində bərqərar olan mətbuatın açıqlamasına qar-

şı məhkəmə qadağasının mümkün şəkildə pozula-

raq cütlüyün saxlanıldığı qapalı tipli müəssisələrin 

adının hallandırılması ilə mübahisə və ziddiyyətə 

səbəb olmuşdur. Həmin ilin dekabr ayında qəzet 

məhkəməyə hörmətsizlik etməkdə təqsirli bilinmiş-

dir, 30000 funt sterlinqlə cərimələnmişdir və 120000 

funt sterlinq məbləğində xərclərin ödənilməsi tələb 

edilmişdir.

Oğlanların yaşayış yerləri barədə mətbuatın 

xəbər verməsinə qarşı məhkəmə qadağası yal-

nız İngiltərədə və Uelsdə tətbiq olunur və Şot-

landiyada və ya digər ölkələrdə qəzetlər bu cür 

məlumatları qanuni surətdə nəşr edə bilər. İnternetə 

görə beynəlxalq kommunikasiyaların asanlaşdırıl-

ması ilə əksəriyyəti tez vaxtda öz şəxsiyyətlərinin və 

yaşayış yerlərinin ictimaiyyət arasında yayılmasını 

gözləmişdir. 

2007-ci ilin aprel ayında verilmiş məlumata 

əsasən, Daxili İşlər Nazirliyi qeyri-BK jurna-

lı tərəfindən Ceymz Bulqerin qatillərinin yeni 

şəxsiyyətlərinin aşkar edilməsinin qarşısını alan qa-

dağa üzrə 13000 funt sterlinq vəsait sərf etmişdir. 

Belə fərz edilmişdir ki, qatillərin yeni 

şəxsiyyətlərinin yaradılması və onların hər hansı 

əyani təhlükədən qorunması və beynəlxalq media 

rəylərinin nəzərdən keçirilməsi təxminən 1,5 milyon 

funt sterlinq məbləğində xərc təşkil edir.