Uslub – tilning inson faoliyatining muayyan sohasi bilan bog`liq vazifalarga ko`ra ajralishi.
Kishilar faoliyatining barcha sohalarida aloqa qilish jarayonida tildagi leksik, frazeologik, Grammatik va fonetik vositalarini tanlash va ishlashda bir-birlaridan ma’lum darajada farq qiladilar.
Nutqiy uslub tilning vazifasi bilan bevosita bog`liuq bo`ladi. Shuning uchun ham ular vazifaviy(funksional) uslublar deb yuritiladi.
Vazifaviy uslub deganda, tildan farq qiladigan qandaydir aloxida narsa tushunilmaydi, balki aniq bir adabiy til tarkibi ichida qaraladigan, o’ziga xos xususiyatlari, xizmat qilish doirasi bilan o’zaro farq qilib turadigan yordamchi tizim tushuniladi.
Vazifaviy uslub deganda, tildan farq qiladigan qandaydir aloxida narsa tushunilmaydi, balki aniq bir adabiy til tarkibi ichida qaraladigan, o’ziga xos xususiyatlari, xizmat qilish doirasi bilan o’zaro farq qilib turadigan yordamchi tizim tushuniladi.
Vazifaviy uslub nutq ko’rinishlarining asosiy vazifalariga, ya’ni aloqa, xabar berish, ta’sir etish vositasi bo’lishiga ko’ra turli qismlarga bo’linadi.
Adabiy tilning quyidagi vazifaviy uslublari mavjud:
Adabiy tilning quyidagi vazifaviy uslublari mavjud:
1) so’zlashuv uslub;
2) rasmiy uslub;
3) ilmiy uslub;
4) publitsistik uslub;
5) badiiy uslub.
Vazifaviy uslubni nomlash va atash ham ularning qanday aloqa doirasida ishlatilganligiga qarab belgilanadi.
So`zlashuv uslubi
So’zlashuv uslubi — kishilarning kundalik norasmiy , erkin muomalalari doirasida til birliklarining o’ziga xos amal qilishidir .
Vazifaviy uslubning bu turi o’ziga xos ish ko’rsatish sharoiti, ya’ni fikr olishuvning bevositaligi, til vositalarini saylab ishlatilmasligi bilan, shuningdek, ohang vositalari, mimika, imo-ishora kabilardan keng foydalanish, oddiy leksik va frazeologik birliklarning, ekspressivemotsional vositalarning keng ishlatilishi bilan ajralib turadi.
Masalan, farzand — jujuq, dunyodan o’tmoq — jon bermoq, imtihondan o’ta olmaslik — imtihondan yiqilmoq kabi juftliklarning ikkinchisi asosan so’zlashuv uslubiga xos. So’zlashuv uslubi fonetik, leksik, morfologik va sintaktik o’ziga xosliklarga ega.
