Usullari, uning ahamiyati, shakllanish jarayoni muhokama qilinadi. Uning ijobiy va salbiy jihatlari yoritiladi. Xorijiy davlatlar tajribasi oʻrganilib tahlil qilinadi

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 2 | ISSUE 4 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor
 
 SJIF 2022: 5.947 
Advanced Sciences Index Factor 
 ASI Factor = 1.7 
168 
w
www.oriens.uz
April
2022
 
mediatsiya, hakamlik sudlari, nizolarni muzokara yoʻli bilan hal qilish usullari kiradi. 
Ushbu nizolarni hal qilishning muqobil usullari huquqiy munosabat ishtirokchilari 
oʻrtasida vujudga kelgan nizolarni suddan tashqari hal qilish imkonini berib, quyidagi 
afzalliklarga ega.
Birinchidan, nizoni qisqa muddatda hal qilish uchun barcha imkoniyatlar 
mavjud.
Ikkinchidan, taraflar nizoni hal qilish uchun uchinchi shaxs (mediator, hakamlik 
sudi sudyasi, ekspert)ni mustaqil tanlash huquqiga ega.
Uchinchidan, sud muhokamasining boʻlmasligi, taraflarning daʼvogar va 
javobgar singari maqomga ega emasliklari sababli taraflar oʻrtasida sogʻlom muhit 
saqlanib qoladi.
Toʻrtinchidan, sud muhokamasidan farqli ravishda norasmiy shaklda oʻtkazilishi 
natijasida taraflar oʻzini erkin tutishlari mumkin.
Beshinchidan, maxfiyligi, yaʼni hech qanday bayonnomalar yuritilmaydi, yopiq 
tarzda oʻtkaziladi.
Oltinchidan, taomillarning moslashuvchanligi taraflar tomonidan nizolarni hal 
qilishning muqobil usullarini erkin tanlay olishlari, oʻzgartirishlari mumkin. 
Yettinchidan, taraflar oʻrtasida oʻzaro munosabat bir-biriga raqib, nizolashuvchi 
taraf sifatida emas, balki hamkorlik va oʻrtoqlik aloqalarining rivojlanishi bilan 
belgilanadi.
Xorijiy davlatlar amalyotida nizolarni hal qilishning muqobil usullari keng 
tarqalgan. Xususan, Amerika Qoʻshma Shtatlarida nizolarni hal qilishning muqobil 
usullari qoʻllanish sabablari quyidagicha eʻtirof etilgan:
1) tomonlarning ishbilarmonlik munosabatlari uzilish xavfi ostida boʻlsa, ularni 
oʻrnatish va rivojlantirish uchun katta xarajatlar amalga oshirilganligi sababli 
nizolarni muqobil hal qilish eng maqbul yoʻldir. Chunki bu sud jarayoniga nisbatan 
kamroq qarama-qarshilik keltirib chiqaradi va munosabatlarning keskinlashuviga yoʻl 
qoʻymaydi. 
2) nizoni tez va iqtisodiy jihatdan hal etish zarur boʻlganligi, nizolarni muqobil 
hal qilish usullarini qoʻllash odatda kamroq xarajat talab qiladi va qisqaroq vaqt 
oraligʻida mos keladi. 
3) tomonlar maxfiylikni saqlab qoladi.
Amerika Qoʻshma Shtatlarida nizolarni hal qilishning muqobil usullariga 
muzokara, arbitraj, vositachilik, xalqaro arbitraj, erta neytral baholash (Early Neutral 
Evaluation), med-arb usullari kiradi. Bu jarayonlarning barchasi nizolarda ishtirok 
etayotgan tomonlarning ish boʻyicha oʻzaro kelishuvga kelishiga yordam berish 

---