3.9. Un va yormaning sorbtsion xossalari.
Un va yorma suv buglari, shuningdek boshqa bug va gazlarni sorbtsiya va
desorbtsiya qilish xususiyatiga ega. birok un va yormaning sorbtsion sigimi don
massasinikiga nisbatan kichik. Bu holat don strukturasining buzilishi va bushliklik
harakterining o`zgarishi bilan tushuntiriladi.
Maydalash jarayonida don kobigining sidirilishi yoki ajralishi natijasida un va
yorma tarkibidagi kapillyar namlikning miqdori don tarkibidagi miqdorga nisbatan
keskin kamayadi. SHu sababli un, ko`pincha esa yorma aktiv yuzaga nisbatan bug
molekulalari tashki diffuziya tezligining oshishi evaziga tashki xavodan namlikni tez
yutadi (1 - unning boshlangich namligi 12,2 %, harorati 37o S; 2 - W=16,5 %,
t=25oC; 3 - W=14,7 %, t=25oC; 4 - W=12,2 %, t=25oC.
Tajribalar shuni ko`rsatadiki, kam ulchanmali unda xuddi shunday ulchanmali
don massasiga nisbatan sorbtsiya va desorbtsiya jarayonlari tez ketadi. SHuning
uchun unning katta sorbtsion sigimi, va ayniksa uning katta gigroskopligi xakidagi
tasavvur kelib chikkan. Birok bu tasavvur noto`g`ridir.
Massa birligiga nisbatan un aktiv yuzasining umumiy kattaligi donnikiga
nisbatan katta. SHu sababli un don massasiga nisbatan xavodan suv bugini tezrok
yutib, tez muvozanatdagi namlikka erishadi. Birok unning muvozanatdagi namligi
donnikiga nisbatan har doim kichik, chunki unda kapillyar kondensatsiya holati kam
darajada yuzaga keladi.
Muvozanatdagi namlik kattaligiga unning chikimi har ta`sir ko`rsatadi.
Aniklanishicha, yuqori gigroskoplik 96 % chikimli unga tegishli ekan.
Ishlab chiqarish va laboratoriya sharoitlarida saqlanayotgan yorma namligining
dinamikasini kuzatish shuni ko`rsatadiki, yormaning gigroskopligi don massasi
gigroskopligi darajasida yoki undan kamrok bular ekan. Govak strukturali gul va
23
meva kobikli dondan olingan yormalar ushbu donlar (sholi, arpa va bugdoy) ning
gigroskopligiga nisbatan kichik gigroskoplikka ega bo`ladi.
YOrma uchun har sorbtsion gisterezis holati xos bo`lgan xususiyatdir.
Dostları ilə paylaş: |