Jaroxatlanish va kasb kasalliklarini urganish usullari. Baxtsiz xodisalar sababini o‘rgnish va taxlil qilishda statistik, topografik, monografik, erganomik, iqtisodiy va boshqa usullar qo‘llaniladi.
Statistik usuli N-1 shakildagi dalolatnomadagi baxtsiz xodisalarni tavsiflovchi ma’lumotlarga asoslangan Bu usul orqali jarohatlanishning quyidagi asosiy nisbiy ko‘rsatgichlar: tez-tez -takrorlanish koeffisenti Kt va og‘irlik koeffisenti K ish vaqtini yo‘qotish, o‘lim sonini ko‘rsatish koeffisenti Kp va jarohatlanish darajasini aniqlash Ku.
Jarohatlanishning tez-tez takrorlanish koeffisenti
Kt=1000 T1/R bu yerda: T1- tekshirilayotgan davr ichida jarohatlanganlar soni: R-shu davr oraligida ishlagan ishchilarning o‘rtacha soni.
Jarohatlanishning og‘irlik koeffisenti Kog xisobot davridagi ishga yaroqsiz kunlar sonini tekshirilayotgan davr ichida jarohatlanganlar soniga nisbati bilan aniqlanadi. Kog=Dya/t1 bu yerda Dya –hisobot davridagi ishga yaroqsiz kunlar soni.
Ish vaqtini yo‘qotish koeffisenti Ky 1000 kishi hisobiga hisob kitob qilinadi va quyidagicha aniqlanadi:
Ka =1000DYa/R O‘lim miqdorini ko‘rsatuvchi koeffisent Ku o‘zicha o‘lim bilan tugagan xodisalarning Iu sonini 10 darajasi 4 ga ko‘paytmasini o‘rtacha ishchilar soniga nisbatidir:
Ku=10Iu/R Topografik usulda baxtsiz xodisa sodir bo‘lgan joy aniqlaniladi. Buning korxona bosh rejasida baxtsiz xodisa bo‘lgan joy shartli belgi bilan belgilaniladi. Bunda baxtsiz xodisalar tez-tez takrorlanadigan joylar yaqqol ko‘rinadi, bu esa ularning sodir bo‘lish sabablarini yo‘qatishga doir shoshilinch choralar ko‘rishga imkon beradi.
Monografik usulda anik ish joyi texnik jarayonda yuzga kelgan zararli yoki xavfli omillar taxlil kilinadi Bu usuldan foydalangan xolda,baxtsiz xodis sodir bo‘lagan barcha xolatlarni chuqur o‘rganiladi.
Ergonomik usulda mexnat turlarining o‘ziga xos tomonlari ergonomik omillarning mexnat xavfsizligiga ta’sir darajasi baxolanadi.
Iqtisodiy usullarida ishlab chiqarishdagi jarohatlanishdan keltirilgan iqtisodiy zarar, shuningdek mexnat xavfsizligiga sarflangan mablag‘ning to‘g‘ri taqsimlanishi baxtsiz voqeani oldini olishga ketgan xarajatlarni samaradorligini aniqlaniladi. Bu usul qo‘shimcha usul bqlib xisoblaniladi chunki u baxtsiz xodisalarni aniqlashga imkon bermaydi.
