Va innovatsiyalar vazirligi angren universiteti mustaqil ish
Yüklə 0,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2. Sug’urta biznesi iqtisodiy infratuzilmaning ajralmas qismi sifatida bir tomondan ijtimoiy kafolatni ta‘minlasa, ikkinchi tomondan, shartnomaviy majburiyat va tariflar mexanizmi orqali turli sug’urta risklaridan ogoh etish negizida iqtisodiyot sub‘ektlari manfaatlarining himoyasini ham o’z zimmasiga oladi. Sug’urta biznes muhitini avtomatlashtirish juda murakkab jarayon bo’lib, bu holat jarayon ishtirokchilarining ko’pligi, shuningdek sug’urta mahsulotlarining xilma-xilligi va biznes yuritishning korporativ standartlari bilan bog’liq. Sug’urta jarayoni ishtirokchilarning o’nlab toifalarini o’z ichiga oladi - sug’urtalovchilar, sug’urtalanuvchilar, sotuvchilar (agentlar, brokerlar, boshqa vositachilar), anderrayterlar, qayta sug’urtalovchilar, sug’urta da‘volarini qondiruvchilar, buxgalterlar, rejalashtiruvchilar, menejerlar. Ushbu toifalarning har biri o’z ierarxik tuzilishiga ham ega bo’lishi mumkin. Barcha ishtirokchilar bir-birlari bilan ko’pincha kompaniyaning korporativ standartlariga bog’liq bo’lgan biznes- jarayonlarda birlashadilar. Bunda sug’urtalovchi va sug’urta qildiruvchi o’rtasidagi munosabatlar sug’urta mahsulotlari orqali aniqlanadi, ularning har biri o’z navbatida sug’urta ob‘ektlari, xatarlari, qoidalari va atributlari to’plamidan iborat bo’ladi. Hozirgi raqobat bosqichida har qanday tashkilotning biznes jarayonlarini optimallashtirish vositalaridan biri bu ularning raqamlashtirilishi hisoblanadi. Raqamlashtirish biznes jarayonlarini tubdan o’zgartiradi va optimallashtiradi. Bu kompaniya samaradorligi ortishiga va mijozlar tajribasining yanada mukammallashishiga olib keladi. Sug’urta kompaniyasining biznes jarayonlari asosiy va ta‘minlanadigan jarayonlarga bo’linadi. Sug’urta kompaniyasining asosiy biznes jarayonlari bo’lib marketing, sug’urta mahsulotlarini ishlab chiqish, sug’urta mahsulotlarini sotish, anderrayting, sug’urta xizmatlari, sug’urta da‘volarini qondirish hisoblanadi. Sug’urta biznesi mustaqil iqtisodiy kategoriya sifatida iqtisodiy munosabatlar tizimida muhim o’rin tutadi. U moliya, kredit kabi iqtisodiy kategoriyalar bilan chambarchas bog’liqdir. Moliya yalpi ichki mahsulotni taqsimlash va qayta taqsimlash natijasida vujudga keladigan maqsadli pul fondlarining shakllanishi va undan foydalanish bilan bog’liq pul munosabatlarini ifodalasa, kredit – aholi, korxona va tashkilotlar ixtiyoridagi vaqtincha bo’sh turgan mablag’larni jalb etish va undan foydalanish bilan bog’liq iqtisodiy munosabatlar yig’indisidir. Sug’urta oldindan ko’rib bo’lmaydigan tabiiy, stixiyali hodisalar ro’y berishi natijasida ko’riladigan zararlarni qoplash bilan bog’liq maqsadli pul fondlarini shakllanishi va undan foydalanish bilan bog’liq iqtisodiy munosabatlar yig’indisidir. Ma‘lumki, sug’urta biznesida sug’urta kompaniyasi belgilangan to’lov (sug’urta mukofoti) evaziga o’z mijozining risklarini qabul qiladi. Sug’urta kompaniyasi mijoz o’zida saqlab tura olmaydigan risklarni sug’urtaga qabul qiladi, chunki u risklarni umumlashtirish tamoyilidan foydalanadi. Misol tariqasida, bir yil muddatga vafot etishdan sug’urtalashni olib qaraydigan bo’lsak, sug’urta kompaniyasi biladiki, sug’urtalanganlar soni qanchalik ko’p bo’lsa, ularga nisbatan sug’urta davri mobaynida vafot etadiganlar soni kam bo’ladi. Bunday natijani har qanday ehtimollar nazariyasi qonuniyati ham tasdiqlaydi. Bu sug’urtalanuvchidan kam miqdordagi sug’urta mukofotini olish bilan katta javobgarlikni zimmaga olish imkoniyatini beradi. Xususan, sug’urta kompaniyalari o’z zimmasiga olayotgan barcha majburiyatlar ularning moliyaviy asosiga, ya‘ni to’lov qobiliyatiga muvofiq kelishi lozim. Sug’urtalovchilarning to’lov qobiliyatini esa aynan ular uchun belgilangan minimal ustav kapitali miqdorlari belgilaydi. Ma‘lumki, kompaniyalarga belgilangan ustav kapitalining minimal miqdorlari muntazam ravishda oshirib boriladi, bu esa sug’urtalash ko’lamining kengayishini ta‘minlaydi 3. AKT yordamida faoliyatni amalga oshirishda kompaniyaning axborot xavfsizligini ta‘minlash zarur, ushbu faoliyat muayyan tartibda amalga oshirilishi mumkin. Kompaniya axborot xavfsizligi siyosatiga ega bo’lishi va ushbu siyosat bilan barcha xodimlar tanish bo’lishi zarur, ushbu siyosat himoya qilinishi zarur bo’lgan ma‘lumotlar, jarayonlar va himoya qilish vositalari, vakolat darajalari hamda himoya qilish tartiblari haqidagi batafsil tavsifni o’z ichiga olishi shart. Axborot tizimi xavfsizligini amalga oshirishda uning quyidagi yo’nalishlar bo’yicha himoyasini amalga oshirish zarur: axborot tizimi ob‘ektlari himoyasi, ularni qayta ishlash jarayonlari, amallari va dasturlari himoyasi; aloqa kanallari (akustik, kabelli, radiokanalli va boshqalar) himoyasi; himoya tizimi boshqaruvi himoyasi. Har bir yo’nalish himoyasini amalga oshirish uchun quyidagilarni bajarish lozim: himoya qilinishi zarur bo’lgan axborot resurslarni va axborot oqimi ehtimoli mavjud bo’lgan kanallarni aniqlash; mavjud bo’lishi mumkin bo’lgan axborot oqimi xavflarini baholash; himoya tizimiga bo’lgan talablarni o’rganish va shakllantirish; axborot himoyasi vositalarini tanlash; himoya tizimi butunligini va boshqaruvini nazorat qilishni ta‘minlash. Kompaniya axborot xavfsizligi nazorati quyidagilarni o’z ichiga olishi zarur: axborotlarni ehtiyotlash, ya‘ni ulardan foydalanuvchi xodimlar doirasini qisqartirish; litsenziyali antivirusdan foydalanishni ta‘minlash; elektron pochta xavfsizligini ta‘minlash, korxona elektron pochtadan foydalanish tartiblarini o’rnatish; parollardan foydalanish siyosatini yo’lga qo’yish va server xavfsizligini ta‘minlash; korxona axborot bazalari va tizimlari xavfsizligini ta‘minlash; axborot xavfsizligi siyosatini yaratish. Sug’urta kompaniyalari faoliyatida axborot xavfsizligini ta‘minlashda quyidagi jihatlarga jiddiy e‘tibor qaratish lozim: Kompaniya axborot xavfsizligi strategiyasini ishlab chiqish lozim. Ushbu siyosat bilan har bir xodimni tanishtirish, unda o’yinlar o’ynash, fleshka va disklardan foydalanish, ijtimoiy tarmoqlarda shaxsiy maqsadda foydalanishni ta‘qiqlash maqsadga muvofiq. Kompaniyada axborot xavfsizligi tizimini joriy etish va bunda ishonchli mutaxassislar xizmatidan foydalanish lozim. Maxfiy hujjatlar foydalanuvchilari rasmiy holatda belgilanadi va ushbu hujjatlar bilan ishlovchi xodimlar bilan tushuntirish ishlari olib boriladi. Antivirus dasturlari kompyuterni virusdan himoyalaydi va shuning uchun uning tezligini biroz kamaytiradi. Ba‘zilar shu sababli antivirus dasturlaridan foydalanmaydilar. Bu juda ham katta xatodir, chunki bu holda kompyuterdagi ma‘lumotlarni yo’qotish yoki zararlanish holatiga duch kelish mumkin. Shuning uchun antivirus dasturidan ehtiyotkorlik va xavfsizlikni ta‘minlash uchun foydalanish maqsadga muvofiqdir. Antivirus dasturlari korxonaning barcha kompyuterlariga o’rnatilishi zarur, antivirus dasturlarining bir necha kompyuterlarga o’rnatiluvchi turlari ham mavjud bo’lib, ularni muntazam ravishda yangilash zarur. Odatda dasturning yangi shakli yangi imkoniyatlarga ega bo’ladi va kamchiliklarni hisobga oladi, ya‘ni dastur doimo rivojlanish jarayonida bo’ladi. Shuning uchun dasturlarning yangi shakllari haqidagi yangiliklardan xabardor bo’lmoq zarur. Boshqa ofis yoki jamoa joylaridagi kompyuterda elektron pochta yoki boshqa xizmatlardan foydalanmaslik zarur, foydalanilgan taqdirda ham maxfiy ma‘lumotlar xavfsizligini ta‘minlashga alohida e‘tibor qaratmoq lozim. Bunda ―soxranit parol‖ maydonini tekshirish va mavjud belgini o’chirishni unutmaslik lozim. Aks holda, begonalar kompaniya maxfiy ma‘lumotlaridan foydalanib, korxona nomidan xaridorlarga hujjatlar yoki zararli xatlar yuborishi, muloqot qilishi, buyurtmalar yoki talabnomalar yo’llashi mumkin. Muntazam ravishda kompaniya axboroti xavfsizligini tekshirib borish lozim. Ayrim hollarda ushbu xizmatlar provayderlarga yoki mutaxassislarga shartnoma asosida yuklanadi. Bunda kompaniya ularga ma‘lumotlarni tekshirish, uning axborot tizimiga kirishga ruxsat berishi zarur bo’ladi. Bunda axborotlarning xavfsizligi, tizim xavfsizligi va xodimlarning faoliyati nazorat qilinadi. Kompaniyaning barcha xodimlari mas‘uliyatni his etgan holda axborot xavfsizligi qoidalariga rioya etishi zarur hamda ushbu qoidalarga amal qilishini tekshirishga mas‘ul xodim belgilash shart. Muntazam ravishda internetning yangi imkoniyatlari bo’yicha forumlar olib borish va unda barcha xodimlarning ishtirok etishini ta‘minlash zarur. Internet imkoniyatlaridan foydalanish va axborot xavfsizligi xususida xodimlar uchun muntazam ravishda treninglar tashkil etish sug’urta xizmatlarining keng qamrovini ta‘minlaydi. Yüklə 0,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|