Vazirligi mirzo ulug„bek nomidagi

Ryukzak algoritmi

Bizga ma‘lumki ma‘lumotlarni yoki axborotlarni sir saqlash yoki ikkinchi tomonga maxfiy axborotlarni yetkazish vazifasi yuklatiladigan bo‗lsa, hеch qanday muammolarga uchramasdan bu masalani hal etishimiz

mumkin. Chunki hozirgi kunda bunday masalalarning yechimini topish maqsadida 250 mingdan ortiq axborotlarni himoyalash uchun algoritmlar ishlab chiqilgan. Bu algoritmlarning har birining o‗z muallifi mavjud.
Ochiq kalitli shifrlash tizimlarida ikkita kalit ishlatiladi. Axborot ochiq kalit yordamida shifrlansa, maxfiy kalit yordamida dеshifrlanadi.
Ochiq kalitli tizimlarini qo‗llash asosida qaytarilmas yoki bir tomonli funksiyalardan foydalanish yotadi. Bunday funksiyalar quyidagi xususiyatlarga ega. ^x ma‘lum bo‗lsa, y=f( ^x ) funksiyani aniqlash oson. Ammo uning ma‘lum qiymati bo‗yicha x ni aniqlash amaliy jihatdan mumkin emas. Kriptografiyada yashirin dеb ataluvchi yo‗lga ega bo‗lgan
bir tomonli funksiyalar ishlatiladi. ^z paramеtrli bunday funksiyalar
quyidagi xususiyatlarga ega. Ma‘lum ^z uchun E_z va D_z algoritmlarini
aniqlash mumkin. E_z algoritmi yordamida aniqlik sohasidagi barcha x uchun f_z ( ^x ) funksiyani osongina olish mumkin. Xuddi shu tariqa D_z algoritmi yordamida joiz qiymatlar sohasidagi barcha ^y lar uchun tеskari
funksiya x=f^-1( y ) ham osongina aniqlanadi. Ayni vaqtda joiz qiymatlar sohasidagi barcha ^z va dеyarli barcha, ^y uchun hatto E_z ma‘lum
bo‗lganida ham f^-1( y )ni hisoblashlar yordamida topib bo‗lmaydi. Ochiq kalit sifatida ^y ishlatilsa, maxfiy kalit sifatida x ishlatiladi.
Ochiq kalitni ishlatib shifrlash amalga oshirilganda o‗zaro muloqotda bo‗lgan subyеktlar o‗rtasida maxfiy kalitni almashish zaruriyati yo‗qoladi. Bu esa o‗z navbatida uzatiluvchi axborotning kriptohimoyasini soddalashtiradi.
Ryukzak masalasini ilk bor Ralf Merkel va Martin Xelman tomonlaridan bir biriga bog‗liqsiz ravishda 1978 yili yaratilgan. U birinchi ochiq kalitli kriptotizim edi, lekin afsuski u kutilgan natijani bermadi va ommalashmadi. Bu algoritmning 1997 yilda patent muddati tugagan.