Vazirligi toshkent axborot

MBBT tillari haqida ma’lumot.

SQL - kompyuter berilganlar bazasida saqlanuvchi ma’lumotlarni qayta ishlash va o‘qish uchun muljallangan instrumentdir. SQL – bu strukturlashgan so‘rovlar tilining (Structured Query Language) qisqartirilgan nomlanishidir. SQL abbreviaturasi odatda “sikvel” deb o‘qiladi. Ba’zi xollarda, “ESKYUEL” talaffuzi xam SQL abbreviaturasini o‘qishda ishlatiladi. Nomlanishidan ko‘rinib turibdiki, SQL foydalanuvchining berilganlar bazasi bilan o‘zaro aloqasini tashkil etish uchun qo‘llaniluvchi dasturlashtirish tilidir. Xaqiqatda esa SQL faqat relyasion deb nomlanuvchi bir turdagi berilganlar bazasi bilan ishlaydi.
Hozirda bu til MBBT foydalanuvchilariga taqdim etayotgan barcha funksional imkoniyatlari qo‘llanilmoqda. Bu imkoniyatlar quyidagilardir:

1. 
   Ma’lumotlar strukturasini tuzish. SQL foydalanuvchilarga ma’lumotlar strukturasini tuzish, o‘zgartirish xamda berilganlar bazasi elementlari o‘rtasida aloqalarni o‘rnatish imkoniyatini beradi.
   
2. 
   Ma’lumotlarni o‘qish. SQL foydalanuvchi yoki dasturga berilganlar bazasida saqlanuvchi ma’lumotlarni o‘qish va ulardan foydalanish imkonini beradi.
   
3. 
   Ma’lumotlarni qayta ishlash. SQL foydalanuvchiga yoki dasturga berilganlar bazasini o‘zgartirish, ya’ni unga yangi ma’lumotlar qo‘shish, mavjud ma’lumotlarni o‘zgartirish va o‘chirish imkonini beradi.
   
4. 
   Berilganlar bazasini ximoyalash. SQL yordamida ma’lumotlar bazasi foydalanuvchilarini undagi ma’lumotlarni o‘qish va o‘zgartirish imkoniyatlarini chegaralab qo‘yish mumkin. Bu orqali ruxsat berilmagan foydalanuvchilardan axborotlar ximoyalanadi.
   
5. 
   Ma’lumotlardan birgalikda foydalanish. SQL ma’lumotlardan birgalikda foydalanishni koordinatsiya qiladi, bu esa paralel ishlayotgan foydalanuvchilar bir- birlariga xalaqit bermasdan berilganlar bazasidagi ma’lumotlardan foydalanishlari imkonini beradi.
   
6. 
   Ma’lumotlar yaxlitligini ta’minlash. SQL berilganlar bazasini yaxlitligini ta’minlashga imkon beradi va unda noo‘rin o‘zgartirishlar qilishni oldini oladi.
   

MySQL ni faqat mSQL kamchiliklariga javob sifatida qarash noto‘g‘ridir. Uning ixtirochisi Maykl Videnius (+ yana Monty sifatida ma’lum) shved kompaniyasi TsX xodimi ma’lumotlar bazasi bilan 1979 yildan beri ishlaydi. Yaqin paytgacha Videnius TsX da faqat dasturchi edi. 1979 yilda firma ichida foydalanish uchun UNIREG nomli ma’lumotlar bazasini boshqarish vositasini yaratdi. 1979 yildan so‘ng UNIREG bir necha tillarda yozildi va katta ma’lumotlar bazalarini qo‘llash uchun kengaytirildi. Bitta dastur bajarilayotgan har bir jarayon bu dastur nusxasi deyiladi, chunki xuddi o‘zgaruvchi nusxasi kabi xotiradan joy oladi. 1994 yilda TsX WWW uchun Amaliy dasturlar yarata boshladi va bu loyihani qo‘llashda UNIREG dan foydalandi. Baxtga qarshi, UNIREG katta harajatlar talab qilgani uchun, undan veb-sahifalarni dinamik generatsiya qilish uchun muvaffaqiyatli foydalanib bo‘lmadi. Va TsX shundan so‘ng SQL va mSQL ga murojaat qildi Lekin o‘sha paytda mSQL faqat 1.x relizlari shaklida mavjud edi. Yuqorida aytganimizdek mSQL 1.x versiyalari hech qanday indekslarni qo‘llamas edi va shuning uchun UNIREG dan unumdorligi past edi. Videnius mSQL avtori s Xyuz bilan bog‘landi va mSQL ni UNIREG dagi V+ ISAM qayta ishlovchisiga ulash fikri Bilan qiziqtirmoqchi bo‘ldi. Lekin Xyuz shu paytga keldib mSQL 2 yaratish yo‘lida anchaga ketgan va indekslar Bilan ishlash vositalarini yaratgan edi. TsX o‘z talablariga ko‘proq mos keluvchi ma’lumotlar bazalari serverini yaratishga qaror qildi. TsX xodimlari Yangidan velosiped ixtiro qilib o‘tirmadilar. Ular UNIREG ni asos qilib oldilar va soni oshib borayotgan o‘zga dasturchilar utilitalaridan foydalandilar. O‘z tizimlari uchun boshida mSQL uchun yaratilgan API bilan deyarli ustma-ust tushuvchi API yaratdilar. Natijada Yangi kengroq imkoniyatga ega TsX ma’lumotlar bazasiga o‘tmoqchi bo‘lgan mSQL foydalanuvchisi o‘z kodiga juda kam o‘zgartirish kiritishi talab qilinardi. Shu bilan birga Yangi ma’lumotlar bazasi kodi to‘la original edi. 1995 yil may
oyiga kelib TsX kompaniya ichki talablarini qanoatlantiruvchi ma’lumotlar bazasi,
- MySQL 1.0 ga ega edi. Firma biznes-partneri Detron HB dan David Aksmark (David Axmark) TsX ga o‘z serverini Internetda ko‘rsatishni taklif qildi. Serverni Internetda ko‘rsatishdan maqsad - birinchi bo‘lib Aladdin Peter Deych (Aladdin Peter Deutsch) qo‘llagan biznes modelldan foydalanishdir. Natijada MySQLni mSQL ga nisbatan «tekinroq» qiluvchi o‘ta moslashuvchan avtorlik huquqlari olindi. Nomiga kelganda Videnius bu haqida shunday deydi: «Xozirgacha noma’lum MySQL nomi qaerdan kelib chiqqani. TsX da asosiy kattalog, hamda bibliotekalar va utilitalar ko‘p qismi bir necha o‘n yildan beri «mu» prefiksiga ega. Shu bilan birga mening qizim (bir necha yilga kichik) ismi ham May (My). Shuning uchun haligacha sir, bu ikki manbaning qaysi biri MySQL nomini bergan».
MySQL ni Internetda e’lon qilingandan beri u ko‘pgina UNIX-tizimlarga, Win32 i OS/2 ga ko‘chirildi. TsX fikricha, MySQL ni 500 000 ga yaqin serverlar ishlatadi.