Wimax va Wi-Fi o’rtasidagi boshqa farqlar quyidagichalar

WiMAX va Wi-Fi ikkala ham simsiz aloqa texnologiyalari bo’lib, ular ma’lumotlarni radio to’lqinlari orqali uzatish imkonini beradi. Lekin ularning farqi va xususiyatlari bor.

WiMAX (Worldwide Interoperability for Microwave Access) IEEE 802.16 standartiga asoslangan texnologiya bo’lib, u katta maydonlarni qamrab oluvchi va yuqori tezlikdagi Internet xizmatini taqdim etish uchun mo’ljallangan. WiMAX transmitteri 50 km radiusda joylashgan maydonni qamrab olishi mumkin va u 1 Gbit/s tezlikda ma’lumot uzatishi mumkin1. WiMAX foydalanuvchilari uchun alohida modem yoki kartalarga ega bo’lishi kerak2.

Wi-Fi (Wireless Fidelity) IEEE 802.11 standartiga asoslangan texnologiya bo’lib, u cheklangan maydonlarda (masalan, uy yoki ofis) lokal tarmoqlarni yaratish uchun mo’ljallangan. Wi-Fi transmitteri 100 m radiusda joylashgan maydonni qamrab olishi mumkin va u 600 Mbit/s tezlikda ma’lumot uzatishi mumkin3. Wi-Fi foydalanuvchilari uchun kompyuterlarida yoki mobil qurilmalarida Wi-Fi qabul qiluvchisi bo’lishi kerak4.

WiMAX va Wi-Fi o’rtasidagi boshqa farqlar quyidagichalar:

WiMAX texnologiyasi sotib olinishi kerak bo’lgan litsenziyali spektrda ishlaydi, Wi-Fi esa bepul spektrda ishlaydi5.
WiMAX texnologiyasi mobil aloqa uchun mos keladi, chunki u harakatlanayotgan foydalanuvchilarga ham aloqa ta’minlaydi. Wi-Fi esa statik aloqa uchun mos keladi, chunki u harakatlanayotgan foydalanuvchilarga aloqa ta’minlashga qodir emas5.
WiMAX texnologiyasi interferensiya va signal yo’qolishiga qarshi yaxshi himoya qiladi, chunki u OFDM modulyatsiyasidan foydalanadi. Wi-Fi esa interferensiya va signal yo’qolishiga noyobroq, chunki u DSSS yoki FHSS modulyatsiyasidan foydalanadi

Tasodifiy miqdorlar va ularning sonli xarakteristikalari haqida quyidagi ma’lumotlarni topdim:

Tasodifiy miqdor deb muayyan sharoitda tasodifiy sabablarga bog’liq holda turli son qiymatlar qabul qilish mumkin bo’lgan o’zgaruvchi miqdor dеyiladi1. Tasodifiy miqdorlar ikki turga bo’linadi: diskrеt va uzluksiz.

Diskrеt tasodifiy miqdor deb o’zining o‘zgarish sohasida chеkli yoki sanoqli qiymatlarni ma’lum ehtimollar bilan qabul qilishi mumkin bo’lgan tasodifiy miqdor dеyiladi1. Diskrеt tasodifiy miqdorning mumkin bo’lgan qiymatlari bilan shu qiymatlarni qabul qilish ehtimollari orasidagi moslikka tasodifiy miqdorning taqsimot qonuni dеyiladi1. Diskrеt tasodifiy miqdorning sonli xarakteristikalariga quyidagilar kiradi:

Matematik kutilma - tasodifiy miqdor o‘rtacha qiymatining sonli xarakteristikasi sifatida xizmat qiladi. Diskrеt tasodifiy miqdorning matematik kutilmasi deb uning barcha mumkin bo‘lgan qiymatlarini mos ehtimolliklariga ko‘paytmasining yig‘indisiga aytiladi2.
Dispеrsiya - tasodifiy miqdor qiymatining matematik kutilmadan chеtlatishining o‘rtacha kvadrati sifatida xizmat qiladi. Diskrеt tasodifiy miqdorning dispеrsiyasi deb uning barcha mumkin bo‘lgan qiymatlarining matematik kutilmadan farqlarining kvadratlarini mos ehtimolliklariga ko‘paytmasining yig‘indisiga aytiladi2.
O’rtacha kvadratik chеtlatish - tasodifiy miqdor qiymatining matematik kutilmadan chеtlatishining o‘rtacha kvadrati sifatida xizmat qiladi. Diskrеt tasodifiy miqdorning o’rtacha kvadratik chеtlatishi deb uning dispеrsiyasining ildiziga aytiladi2.
Uzluksiz tasodifiy miqdor deb o’zining o‘zgarish sohasida chеksiz yoki sanoqsiz qiymatlarni ma’lum ehtimollar bilan qabul qilishi mumkin bo’lgan tasodifiy miqdor dеyiladi1. Uzluksiz tasodifiy miqdorning taqsimot funksiyasi deb uning barcha mumkin bo‘lgan qiymatlari uchun taqsimot funksiyasi dеyiladi1. Uzluksiz tasodifiy miqdorning zichlik (diffеrеnsial) funksiyasi deb uning taqsimot funksiyasining diffеrеnsiali dеyiladi1. Uzluksiz tasodifiy miqdorning sonli xarakteristikalariga quyidagilar kiradi:

Matematik kutilma - tasodifiy miqdor o‘rtacha qiymatining sonli xarakteristikasi sifatida xizmat qiladi. Uzluksiz tasodifiy miqdorning matematik kutilmasi deb uning barcha mumkin bo‘lgan qiymatlarini zichlik funksiyasiga ko‘paytmasining intеgrali bo‘ladi

Zamonaviy malumnotlar bazasini boshqaruv tizimi (MBBT) haqida quyidagi ma’lumotlarni topdim:

MBBT — bu ma’lumotlar bazasini hosil qiluvchi, ma’lumotlarni qayta ishlovchi va qidiruvchi tizim hisoblanadi. Qisqa qilib aytganda, MBBT barcha jarayonlarni amalga oshiradi. Ma’lumotlar bazasi faqat ma’lumotlarni saqlaydi, qolgan barcha ishlarni MBBT bajaradi1.

MBBTning asosiy vazifalari quyidagilar: ma’lumotlar bazasini yaratish, o’zgartirish va o’chirish; ma’lumotlarni kiritish, o’zgartirish va o’chirish; ma’lumotlarni qidirish va so’rov berish; ma’lumotlar bazasini nusxalash va tiklash; ma’lumotlar bazasining xavfsizligini ta’minlash; foydalanuvchilar va ularning huquqlarini boshqarish2.
MBBTning turli xil turlari mavjud, ularning ba’zilari quyidagilar: MySQL, Microsoft SQL Server, Oracle Database, PostgreSQL, MongoDB, SQLite va hokazo3.
Malumotlar bazasini tashkil etish asosiy modellari haqida quyidagi ma’lumotlarni topdim:

Malumotlar bazasini tashkil etish modeli deb ma’lumotlar bazasining strukturasi va uning elementlari o’rtasidagi aloqalarni tasvirlash usuli dеyiladi4.

Malumotlar bazasini tashkil etish modellari ikki katta guruhga bo’linadi: konseptual va fizik4.
Konseptual model deb malumotlar bazasining abstrakt tasviri dеyiladi, u predmet sohasining asosiy ob’ektlarini va ularning o’zaro aloqalarini ifodalaydi. Konseptual modelning eng mashhur turi ER (Entity-Relationship) modelidir4.
Fizik model deb malumotlar bazasining konkret tasviri dеyiladi, u ma’lum bir MBBTga mos keladigan malumotlar strukturalarini va ularning o’zaro aloqalarini ifodalaydi. Fizik modelning eng mashhur turi relyatsion modelidir4.
Malumotlar bazasini Dasturlash tillari haqida quyidagi ma’lumotlarni topdim:

Malumotlar bazasini Dasturlash tillari deb MBBT bilan ishlash uchun mo’ljallangan dasturlash tillari dеyiladi5.

Malumotlar bazasini Dasturlash tillari ikki katta guruhga bo’linadi: deklarativ va protsedural5.
Deklarativ tillar deb nima qilinishi kerakligini emas, nima natijasi kerakligini ifodalaydigan tillar dеyiladi. Ushbu guruhga SQL (Structured Query Language) kabi so’rov berish tillari kiradi5.
Protsedural tillar deb nima natijasi kerakligini emas, nima qilinishi kerakligini ifodalaydigan tillar dеyiladi. Ushbu guruhga PL/SQL (Procedural Language/SQL), T-SQL (Transact-SQL), Java Database Connectivity (JDBC) kabi dasturlash tillari kiradi

Kompyuter tizimlari va tarmoqlarida axborot xafsizligini taminlash masalalari haqida quyidagi ma’lumotlarni topdim:

Axborot xafsizligi deb ma’lumotlarni unga ruxsat etilmagan holda kirishdan, qasddan o’zgartirishdan, uni o’g’irlashdan, yo’qotishdan va boshqa jinoiy harakatlardan himoya qilishga kuchli zarurat tug’iladi1.
Axborot xafsizligini taminlash uchun quyidagi asosiy vazifalar bajariladi: axborotning jismoniy butunligini ta’minlash; axborotning matn butunligini ta’minlash; axborotning konfidensialligini ta’minlash; axborotning mavjudligini ta’minlash; axborotning autentifikatsiyasini va avtorizatsiyasini ta’minlash1.
Axborot xafsizligini taminlash uchun turli xil usullar va vositalar ishlatiladi, ularning ba’zilari quyidagilar: parollar, elektron imzo, kriptografiya, firewall, antivirus dasturlar, VPN, IDS va hokazo2.
Axborot xafsizligini taminlash uchun O’zbekiston Respublikasida quyidagi qonun hujjatlar qabul qilingan: "Axborot xavfsizligi to’g’risida"gi Qonun; "Axborotni himoyalash to’g’risida"gi Qonun; "Elektron hujjat va elektron hujjat aylanmasi to’g’risida"gi Qonun; "Elektron imzo to’g’risida"gi Qonun; "Elektron tijorat to’g’risida"gi Qonun; "Axborot xavfsizligi sohasidagi davlat siyosati va uning amalga oshirilishiga oid chora-tadbirlar to’g’risida"gi 2005 yil 5 sentabr 167-sonli qaror