Wılliam Butler Yeats (1865-1939)

---

KELT 
ŞAFAGI 
William Butler Yeats 
DOST 

---

KELT 
ŞAFAGI 
Wılliam Butler Yeats 
(1865-1939) 
İrlandalı  şair ve oyun yazarı. 
1923 
Nobcl Edebiyat 
Ödülü'nün sahibi.  Katolik ve  Protestan inanışının hükmü 
altındaki İrlanda'da pagan döneminin kültür  geleneğine 
sahip çıktı. 
J. 
M.  Synge ve  l.ady  Gregory  gibi çağdaşlarıyla 
Abbey Tiyatrosu'nun kurulmasında önemli  rol oynadı. 
Burada sahnelenen kimi oyunları yüzünden dinsizlikle 
suçlandı. Wınd 
Among 
the Reeds 
(1889), 
11ıe Wılde Swans at 
Coole 
(1917), 
Michael Robartes and the Dancer 
(1921) 
gibi 
şiirlere ve On Baile's Strand 
( 1904) 
ve 
A
t The Hawk's 
Well 
(1916) 
gibi  unutulmaz oyunlara imza attı. Fransa' da 
öldükten sonra mezarı çok sevdiği Sligo'ya taşındı. Tek aşkı 
Maud Gonne'un ihanetini hiçbir zaman unutmadı. 
D 

---

I SBN 
975-8457-39-X 
11ıe Celtic Twilight 
WILLIAM BUTLER YEAT S 
© 
Michael  B. Yeats 
Bu kitabın Türkçe yayın hakları 
Kesim Ajans aracılığıyla 
Dost Kitabevi Yayınları'na aittir. 
Birinci Baskı, Ağustos 
2000, 
Ankara 
İngilizceden çeviren, Ali 
Karabayram 
1ehıik hazırlık,  Mehmet Dirican - Dost 
İTB 
Baskı ve cilt,  Pelin Ofset 
·Dost Kitabevi Yayınları 
Karanfil Sokak, 
29/4, 
Kızılay 
06650, 
Ankara 
Tel: 
(0312) 418 87 
72  Fax: 
(0312) 419 93 97 
[e-mail] 
Dost Dağıtım 
Tel: 
(0312) 432 48 68 
Fax: 
(0312) 435 75 96 
Bu 
kitabın tüm yayın hakları saklıdır. Türkçede telıf !iahibmin önceden yazılı izni olmadan 
kısmen  ya da tamamen yeniden basılamaz, herhangi bir kayıt  sısteminde !>aklanamaz, 
hiçbir  şekilde elektronik. mekanik, fotokopi ya da başka türlü bir araçla çoğaltılıp  iletilemez. 

---

l 
Wılliam Butler )eats 
KELTŞAFAGI 
\ 

---

---

İ Çİ ND E Kİ LE R  
DÜŞLERDEKİ  BATAKLIK IŞIGI 
SIDHE'NİN  ORDUSU 
BU KİTAP 
BİR  MASAL  ANLATICISI 
İNANÇ  VE  İNANÇSIZLIK 
FANİ  YARDIM 
HAYALCİ 
KÖY  HAYALETLERİ 
'TOZ  BÜRÜMÜŞTÜ HELEN'İN GÖZÜNÜ' 
KOYUNLARIN  ŞÖVALYESİ 
DİREŞKEN  BİR  YÜREK 
BÜYÜCÜLER 
ŞEYTAN 
MUTLU  VE MUTSUZ  TANRIBİLİMCİLER 
SON  HALK OZANI 
REGINA,  REGINA  PIGMEORUM,  VENi 
'VE 
ZARİF,  ATEŞLİ KADINLAR' 
BÜYÜLÜ  ORMANLAR 
MUCİZEVİ  YARATIKLAR 
KİTAPLARDAKİ  ARİSTOTELES 
TANRILARIN DOMUZU 
BİR SES 
FİDYECİLER 
YORULMAYANLAR 
YERYÜZÜ, ATEŞ VE SU 
ESKİ KASABA 
ADAM  VE 
BOTLARI 
KORKAK 
ÜÇ O'BYRNE  VE  ŞEYTAN  PERİLER 
DRUMCLIFF  VE  ROSSES 
TALİHLİNİN KALIN  KAFATASI 
.. 
9 
13 
15 
17 
19 
21 
23 
Zl 
33 
41 
44 
47 
51 
52 
57 
58 
67 
70 
74 
76 
Ti 
78 
79 
85 
88 
89 
91 
92 
93 
95 
102 

---

BİR  DENİZCİNİN  DİNİ 
104 
CENNET,  YERYÜZÜ 
VE 
ARAF'IN 
11. 
YAKINLIGI  HAKKINDA 
105 
.ı 
DEGERLİ  TAŞ  YİYİCİLERİ 
106 
TEPELERİN  MERYEMİ 
107 
AL TIN ÇAG 
110 
HAYALET 
VE 
PERİLERİNİN  HUYLARINI 
BOZDUKLARI  İÇİN  İSKOÇLARDAN  YAKINMADIR 
112 
SAVAŞ 
116 
KRALİÇE 
VE 
SOYTARI 
118 
PERİ  HALKININ  DOSTLARI 
123 
HİSSESİZ  KISSALAR 
129 
YOL  KENARINDA 
140 
ALACAKARANLIGA  DOGRU 
142 

---

D Ü Ş LERDEKİ  BATAKLIK  I Ş I G I  
"Bilim,  öznelliğin  bir  benzerini 
yaratmaktan  ba�ka  hi§bir i�e yaramaz." 
Maurice  Merleau-Ponty,  Le  Visible  et L'lnvisible 
Bir ulusun geçmişindeki uzak ve yabanıl yaşam tasarı­
mı, kendi suretini ayrıştıran bir inanç ya da kopuş vurgu­
suyla katmanlanıyor.  Kelt belleği,  tarihin kara deliklerin­
de, sezgi ye kavrama gücünün doğaüstü yansısıyla dönüyor 
kendine. Bunu bir kültürel yazın geleneğine taşıyan mağ­
rur  tanıklık ise,  hem kanla  beslenen kitle gururuna hem 
de kutlu adanmışlığa sözle direnen bir zaman-mekan dü.�­
lemi  olup  çıkıyor.  Bu  yalnız  İrlandalı,  söylencenin  ıssız 
adasında,  kuzeyli  sagalardan malt ve kaçak buğday  yüklü 
ran  geleneğine  kadar  tüm  hayalet-ozanların  sesini  yan­
kılıyor.  Öksijz  bir  cinin  acısından  aldatılmış  bir  perinin 
aşkintikamına uzanan ruh yolculuğunda Yeats'inesini ken­
disiyle  yarışıyor:  "Halk sanatı,  düşünce  aristokrasilerinin 
en eskisidir." 
Kelt Şafağı,* insanın ürkü ve bağnazlıkla  çevrelenmiş 
evriminde,  düşün  yeraltı  kalelerini  tutar.  Yeats'in  Kelt 
cehennemi,  kendi  deyişiyle,  yaratısının  sözel  ve başına 
buyruk odunu göğün ışığından devşirir. Ruh, içine çekilmiş 
bir  varoluş  deneyimini  ötedünyanın  erimindeki  hayalet-
* 
Kitabın özgün adı 
Celtic Tıvilight 
'Kelt Alacakaranlığı'  şeklinde  de 
karşılanabilirdi. Ne var 
ki, W. 
B. Yeats, bu karaltının canlı tuttuğu bir düş 
ve yaşam vaadini aşkın bir tasarımın izinde adım adım  çoğalttığını kendisi 
de söyler  Bu, kuşkusuz, ışığa doğru bir yolculuk.  (Ç.N.) 
9 

---

ııı: 
sınırla paylaşırken,  tüm bunlar, Kelt sözcesinin utkusuyla 
yanıp sönen bir bataklık alevine dolar. Sonuçta, ele geçiri­
len her beden,  eklendiği ruhun cevherine bilincin sırrını 
yayar  ve  bu  Kelt  söylcninde  biriken  çağların  devinimi, 
Yeats'in  çocukluğunda saklı imgelerin zincirini  çözer. 
Kelt Şafağı,  hep korunan düşsel bir farkındalığı barın­
dırır. Yeats'in mucizevi izleği, Ben Bulben'in yamacından 
Rosses sahillerine kadar, perilerin ve hayaletlerin belleğin­
deki işaretlerden okunur. Kendi ölümlü benliğine dışarı­
dan bakan bir göz, umarsız varlığındaki acıyı dindiren bir 
güçle donanırken Kraliçe Victoria ve İrlandalı bağımsızlık 
yanlıları  gibi  gerçek  figürler  de  bu  düş evreninin  içinde 
eksik  değildir. Yeats'iıi  topladığı  tanıklıklar,  bu  düşsel 
biraradalığın tılsımıyla, zamana ve verili gerçeğin dayatım­
larına karşı  koyuyor.  İflah  olmaz  düşçüler,  şeytan  çıkar­
maya uğraşan modem toplumun karabasanı olmayı sürdü-
rüyor.  Zevkle. 
· 
10 
Ali  Karabayram 
Ankara,  Temmuz 
2000 

---

Zaman yok olup gider 
Sönmüş bir  mum gibi, 
Ve  dağlar  ile ormanlar 
Doldurur  vadesini,  doldurur  vadesini; 
Ama ateş cevheri  ruhların 
Eski  tatlı  bozgunu, 
Sen  bir  yere  gidemezsin. 

---

S IDHE' N İ N   ORD U S U  
At sürüyor  ordu  Knocknarea'dan  beri, 
Ve  Clooth-na-bare  gömütünün  ötesinden; 
Caolte  alevli saçını  savururken, 
Niamh  sesleniyor,  "Buraya,  gelin buraya; 
Ölümlü düşünden arıtın yüreğinizi. 
Rüzgarlar  uyanır,  yapraklar  savrulur, 
Yanaklarımız  solgun,  saçlarımız  dağınık, 
Göğüslerimiz  kabarıyor,  gözlerimiz  parıltılı, 
Kollarımız  savruluyor,  dudaklarımız  ayrık; 
Ve  biri kötü gözle  bakacak olsa  akıncı alayımıza, 
Ayırırız  bedeninden  avcundaki  ukdeyi, 
Ayırırız  bedeninden  yüreğindeki  umudu." 
Ordu akın ediyor gece gündüz; 
Umut ya  da lekesiz  ukde nerede ya? 
Caolte alevli saçını savururken, 
Ve  Niamh sesleniyor,  "Buraya,  gelin buraya." 

---

B U  KİTAP 
I .  
Her sanatçı gibi bu uyumsuz ve hantal dünyadan güzel, 
hoş  ve  anlamlı şeyler  yaratmak ve hep  gösterdiğim  yöne 
bakan  halkımdan  birilerine  İrlanda'ya  has  bir  şeyleri  bir 
düşlem içinde  anlatmak  istedim.  Bu yüzden sadece kur­
guladıklarımı değil, duyduğum ve gördüğüm birçok şeyi, 
bazen yorum katmak dışında, doğruluk ve  açık yürekli­
likle yazdım. Buna karşın kendi inançlarımı köylülerinkin­
den ayırmakta hiç güçlük çekmedim, ama yine de insanla­
rımı,  gulyabanileri  ve  perileri  incitmeden  ya  da  bana  ait 
bir  savla  savunarak kendi  hallerine  bıraktım.  Bir  insanın 
duyduğu ya da gördüğü şeyler yaşamın iplikleridir, ve on­
ları belleğin örekesinden dikkatle çekebilirse, onların hak­
kını  veren  inanç  giyitlerini  dokuyacaktır.  Diğerleri  gibi 
ben  de  kendi  giyitimi  dokudum,  onun  içinde  ısınmaya 
çalışacağım  ve  üzerime  olmamazlık  etmezse  mutlu  ola­
cağım. 
Umut ve  Belleğin bir kız  çocuğu vardır ve  onun  adı 
Sanat'tır, ve insanların giyitlerini savaş sancağı olarak çatallı 
dallara  astığı  umutsuz  düzlüklerden  uzakta  kurmuştur 
yurtluğunu.  Ey  sevgili  kızı  Umut  ve  Belleğin,  biraz be­
nimle kal. 
1893 
II. 
Öncekilerin tarzında birkaç bölüm daha ekledim, baş­
kalarını da eklerdim, ama insan yaşlandıkça düşlerinin par-
15 

---

1 
'111 
,ı 
I· 
,1 
il' 
,, 
1 
.ı 
··ıı 
•ılı  ' 
i. 
1 
l 
·ii't 
;:ı.ı 
1 
'fjıl, 
,·  1 
ıı 
1 
1 
1 
· , 
1 
ı, 
'1 
laklığından  bir şeyler yitiriyor; yaşama  iki elle tunmmaya 
başlıyor  ve  mahsule  tohumdan  daha fazla  önem veriyor; 
büyük  bir  kayıp  değildir  belki  de.  Bu  yeni  bölümlerde, 
öncekilerde olduğu gibi, zavallı bir masal anlatıcısının şey­
tan ve melekleriyle ilişikisini canlı tutacak ya da onun kom­
şuları arasında tanınmasını önleyecek bir iki aldatıcı cümle 
ve yorumlarım dışında hiçbir şey yaratmadım. Kısa zaman 
içinde  peri  yurdunun zenginliğiyle  ilgili  büyük bir kitap 
yayımlayıp  onun  dizgesel  ve  bu  avuç  dolusu  düşten  af 
dileyecek kadar  derinlikli olmasına  çalışacağım. 
'  1 6  
1902 
W. 
B. Yeats 

---

B İR  MA SAL A N LATICIS I  
B u  J9taptaki  masalların birçoğu bana Paddy  Flynn is­
minde,  tüm  County  Sligo'daki  'en  kibar  yer'  olduğ.tınu 
her fırsatta söylediği Ballisodare köyündeki -peri yurdunu 
kastediyor- damı akan tek göz bir kulübede yaşayan, göz­
leri hafif ışıltılı ihtiyar bir adam tarafından anlatıldı. Diğer 
insanlar da  Ballisodare'yi sever,  ama  Drumcliff ve Dru­
mahair'i ona tercih ederler. Onu ilk kez gördüğümde ken­
disine mantar pişiriyordu; bir sonraki defa bir çitin altında 
uyuyor ve  uykusunda  gülümsüyordu.  Aslında  hep neşe­
liydi, yine de gözlerinde  (kırış kırış göz çukurlarının için­
den dışarıya bakarken bir tavşan gibi atikti) neşesinin ölçü­
lü  bir  parçası  olan  bir  melankoli  gördüğümü  sanırdım; 
tüm  sezgisel  yaradılışların  ve  bütün  hayvanların  düşsel 
melankolisi. 
Yine de yaşamında onu ezen birçok şey vardı; ihtiyar­
lık, gariplik ve sağırlığın katmerli yalnızlığında nereye gitse 
çocuklar  tarafından  rahatsız  ediliyordu.  Belki  de sırf bu 
yüzden daima sevinci ve umut etmeyi salık verirdi. Örne­
ğin Collumcille'nin annesini nasıl neşelendirdiğini anlat­
maya  pek meraklıydı.  "Bugün  nasılsın anne?"  diye sorar 
aziz.  "Daha kötü," diye yanıtlar  annesi.  "Yarın daha kötü 
olacaksın  öyleyse," der  aziz.  Ertesi  gün Collumcille yine 
gelir ve aralarında tıpkı aynı konuşma geçer, ama üçüncü 
gün  "Daha  iyiyim,  Tanrı'ya  şükür,''  der  annesi.  Ve  aziz 
karşılık verir, "Yarın daha iyi olacaksın öyleyse." Yüce Yar­
gılayıcı'nın en son gün  hem ödüllendirdiği  hem de sön­
meyen  alevlerde  yitip  gitmeye  mahkum  ettiği  insanlara 
ayrımsızca  nasıl  gülümsediğini  anlatmaya  da  meraklıydı. 
17 

---

Kendisini neşelendirmek ya da hüzünlendirmek için bir­
çok  tuhaf yetisi  vardı.  Ona  perileri  görüp  görmediğini 
sordum  ve  "Can  sıkıcı  olmaz  mıydı?"  karşılığını  aldım. 
Banshee'yi  görüp  görmediğini  de  sordum.  "Gördüm," 
dedi,  "orada,  suyun  başında, elleriyle nehre vururken." 
Paddy Flynn'in bu betimini,  onu  tanıdıktan kısa süre 
sonra  masalları ve deyişleriyle hemen hemen  doldurdu­
ğum bir defterden birkaç değişiklikle aynen aldırn.  Şimdi 
o deftere hüzünle  bakıyorum, çünkü boş sayfalar bir daha 
asla doldurulmayacak. Paddy Flynn öldü; bir dostum ona 
koca bir şişe viski verdi, ve çoğu kez vakur bir adam olma­
sına karşın içkinin etkisi onu büyük bir erinçle doldurdu, 
sonra  birkaç  gün  daha  yaşadı  ve  öldü.  İhtiyarlık ve  zor 
günlerle  yıpranmış  bedeni  içkiyi  gençlik  çağındaki  gibi 
kaldıramadı. Büyük bir masal anlatıcısıydı ve tanınmış öy­
kücülerimizin aksine, kendi öykülerine katmak için cen­
net, cehennem, araf, peri diyarı ve yeryüzünü insanlardan 
nasıl arıtacağını biliyordu. Dar bir dünyada yaşamadı, Ho­
meros'un  kendisinden  daha  az geniş bir  yereyde  değildi. 
Belki  de  Gal  halkı  onun  tutkun  olduğu  eski  sadelik  ve 
imgelem enginliğini geri getirecek. Simgeler ve umulanlar 
yoluyla ruh durumlarını dile getirmek değilse yazın nedir? 
Dile getirmek için cennete, cehenneme, arafa ve peri diya­
rına  köhnemiş  yeryüzü kadar gereksinen ruh durumları 
yok mudur? Peki cennet,  cehennem,  araf ve peri diyarını 
bir araya getirmeye, hatta canavar başlarını insan bedenle­
rine yerleştirmeye ya da kayaların yüreğini insan ruhuyla 
doldurmaya cüret edecek kimseler olmadıkça dile gelme­
yecek ruh durumları yok mudur? Haydi yürüyelim, masal 
anlatıcıları,  yüreğin  özlediği yem her  ne ise ona sarılalım 
ve korkmayalım. Her şey canlı, her şey gerçek, ve yeryüzü 
ayaklarımız  altındaki  yıkıntı  sadece. 
1 8  

---

İ NA N Ç  VE İNA N Ç S IZ LIK 
Batıdaki kasabalarda bile bazı kuşkucular vardır. Geçen 
Noel bir kadın bana ne cehenneme ne de hayaletlere inan­
dığını söyledi. Cehennemin insanları uysal tutabilmek için 
papazların icat  ettiği bir  şey  olduğunu  düşünüyordu;  ve 
hayaletler, diye sürdürdü, yeryüzünü istedikleri gibi arşın­
lamakta  özgür  değil;  "Ama periler  var,"  diye ekledi,  "ve 
küçük cüce cinler, deniz atları, ve yeryüzüne inmiş melek­
ler."  Aynca kolunda Mohawk  yerlisi biçiminde bir döv­
mesi olan, tümüyle aynı inanç ve inançsızlıkları paylaşan 
bir adamla tanıştım. İnsan her neden kuşku duyarsa duy­
sun,  perilerden kuşku duymaz, kolunda  Mohawklı yerli 
dövmesi olan adamın da söylediği gibi, 'onlar daha  akla 
yatkın.'  Resmi zihniyet bile bu inançtan kaçamaz. 
Ben Bulben'in denize inen yamaçlarının eteklerine ya­
kın,  Grange kasabasında hizmetli olan küçük bir  kız,  üç 
yıl evvel bir gece aniden ortadan kayboldu. Kasaba sakinleri 
arasında büyük bir endişe belirdi, çünkü küçük kızı peri­
lerin alıp götürdüğü söylentisi yayılmıştı. Bir kasabalının, 
kızı onların elinden almak için uzun süre çabaladığı, ama 
sonunda  periler  galip  gelince  elinde  bir  süpürge  sopa­
sından başka bir şey bulamadığı söyleniyordu. Yerel emni­
yet amirine başvuruldu, adam bir taraftan ev ev araştırma 
yapmaya başlamış,  bir yandan da insanlara kızın kaybol­
duğu düzlükteki bütünbucalaunları (kanarya otu) yakmala­
rını söylemişti, çünkü bucalaun periler için kutsaldı. Bütün 
geceyi otları yakmakla geçirdiler, bu arada emniyet amiri 
de sihirli sözcükleri yineliyordu. Sabah olunca, diye sürer 
öykü,  küçük kız düzlükte dolaşırken bulundu. Peril�rin 
1 9  

---

bir peri atına binerek kendisini oldukça uzağa götürdükle­
rini söyledi.  Sonunda bir nehir görmüştü, ve onu kaçırıl­
maktan kurtarmaya çalışan adam bir kavkının içinde neh­
rin  aşağılarına  sürükleniyordu - peri büyüsünün karma­
şası  böyle  bir  şeydir. Yol  boyunca  kıza  eşlik  edenler ona 
kısa bir süre içinde o kasabada ölecek olan insanların isim­
lerini  söylemişlerdi. 
Belki  de  emniyet  amiri  haklıydı.  İnkar etmiş  olmak 
için hem gerçek hem de mantıksızlığı inkar etmektense, 
çokça mantıksızlığa ve biraz gerçeğe inanmak daha az kuş­
ku  doğurur,  aksi  halde  ne  adımlarımıza  yol  gösterecek 
sazdan  bir kandil  ne  de  önümüzdeki bataklıkta  oynaşan 
bir ışık vardır artık, ve kaçınılmaz  gereksinimler biçimsiz 
gulyabanilerin yaşadığı büyük boşluğa sürükler yolumuzu. 
Hem  sonra  ocaklarımız  ve  ruhlarımızda  küçük  bir ateşi 
hep canlı tutsak ve ısınmaya gelen o kusursuz şey her ne 
ise, insan ya da hayalet, onu yürekten karşılasak ve gulyaba­
nilerin kendilerine bile çok sertçe 'defol buradan,'  deme­
sek, büyük bir belaya mı bulaşırız? Her şey söylenip bitti­
ğinde,  kendi mantıksızlığımızın bir  başkasının gerçeğin­
den daha iyi olabildiğini nasıl olur da anlamayız? Çünkü 
bizim ocağımız ve ruhlarımızda ısıtılmıştır o, ve gerçeğin 
yaban arılarının içinde yuvalanıp o  tatlı  balı yapması için 
hazırdır.  Dünyaya yeniden gelin yaban arıları,  yaban  arı­
ları! 
20 

---

FA N İ  YARDIM 
Eski  şiirlerde  bir  savaşta  tanrılara  yardım  etmek  için 
alıp  götürülen  insanlardan  söz  edilir; Cuchulain,  tanrıça 
Fand'ın evli  kız kardeşi ve kocasına bir başka  ulusu Vaat 
Edilmiş  Topraklar'dan  kovmakta  yardımcı  olduğu  için 
onu bir süreliğine elde eder. Bana da peri varlıkların, her 
iki tarafına,  anlatıcının söylediği doğruysa  eğer,  kendisi 
evde uyurken bedeni ya da bir bölümü yerleştirilen ölüm­
lüler  olmaksızın  beyzbol  bile  oynayamadıkları  söylen­
mişti. Ölümlülerin yardımı olmadan belirsizdirler ve top­
lara  bile  vuramazlar.  Bir  gün  bir  dostumla  birlikte 
Galway'deki  bataklıklı bir arazide  yürürken  bir  hendek 
kazan,  ihtiyar  ve  sert hatları olan bir adamla karşılaştık. 
Dostum bu adamın olağanüstü bir tür manzara gördüğünü 
duymuştu  ve  sonunda  öyküyü  adamdan  dinledik.  Genç 
bir delikanlıyken  bir gün otuz kadar erkek,  kadın ve  ço­
cukla  birlikte  çalışıyormuş.  Tuam'ın  ardındalarmış  ama 
Knock-na-gur'dan  çok uzakta değillermiş. Otuzu birden 
oracıkta ve yarım mil uzaklıkta yüz elli kadar peri görmüş. 
Bunlardan ikisi, dedi adam,  bizim zamanımızın insanları 
gibi koyu renk giyinmişti, birbirlerinden yüz yarda kadar 
ötede duruyorlardı, ama diğerleri her renkten giyinmişti, 
dirseklikli  ya  da  damalı  elbiseler,  ve  kiminde  de  kırmızı 
yelekler  vardı. 
Adam ne yaptıklarını seçememişti, ama hepsi de beyz­
bol  oynuyor  olabilirdi,  çünkü  öyle  görünüyordu.  Ba:ten 
gözden kayboluyorlar ve sonra da,  adam yemin bile ede­
bilirdi, koyu renk giyinmiş iki adamın bedenlerinden çıka­
rak  geri  geliyorlardı.  Bu  ikisi  yaŞayan  insanların  ölçüle-
2 1  

---

1 
�I  ı 
rindeydi  ama diğerleri  küçüktü.  Onları yarım saat kadar 
gözledi, sonra ihtiyar adam bir kırbaç alıp etrafta çalışanlara 
seslendi,  "Haydi, haydi, yoksa hiçbir işi bitiremeyeceğiz!" 
Onun  da  perileri  görüp  görmediğini  sordum. 
Ah 
evet, 
ama  karşılığında  para  ödediği  işin  savsaklanmasını  iste­
miyordu. Herkesi öyle sıkı çalıştırmıştı ki hiç kimse peri­
lere ne  olduğunu  görmemişti. 
1902 
22 

---

HAYALCİ 
Genç bir adam geçen gece daireme beni görmeye geldi; 
yeryüzünün,  göklerin ve daha birçok şeyin yaratılışından 
söz etmeye başladı. Yaşamı ve uğraşları hakkında ona so­
rular  sordum.  Son karşılaşmamızda  birçok  şiir  yazmış, 
birçok mistik örü  resimlemişti,  ama son  zamanlarda  ne 
yazıyor ne de resim yapıyordu, çünkü tüm yüreği zihnini 
güçlü, direşken ve dingin kılmakla meşguldü ve sanatçının 
duygusal yaşantısı onun için kötüydü,  korkuyordu. Yine 
de şiirlerini oracıkta ezbere okuyordu. Hepsi belleğindey­
di. Bazıları gerçekten de hiç kağıda dökülmemişti. Sazların 
arasında uğuldayan rüzgarların yabanıl müziğiyle1  şiirleri 
bana Kelt hüznünün ve dünyanın hiç tanık olmadığı bitim­
siz şeylere duyulan Kelt özleminin en derin tonu gibi geldi. 
Bir  anda  istekle  etrafına  bakındığını  hissettim.  "Bir  şey 
görüyor musun 
X 
-
?" dedim. "Işık saçan kanatlı bir dişi, 
uzun saçları yüzünü örtmüş, sahanlığın yanında duruyor," 
diye yanıtladı ya da buna benzer şeyler söyledi.  "Bu,  bizi 
düşünen ve düşünceleri  bize bu simgesel  biçimde  görü­
nen canlı birinin etkisi mi?" dedim; çünkü hayallerin beli­
rişi ve dile geliş yollan hakkında oldukça bilgiliydim. "Ha­
yır," diye yanıtladı, "çünkü canlı  birinin düşünceleri olsa, 
yaşayan etkisini yaşayan bedenimde hissederim,  yüreğim 
1)  Bu cümleyi  uzun  zaman  önce  yazdım.  Bu  hüzün  şimdi  bana 
dünyanın eski halklarının ruh durumunu koruyan bütün  halkların bir 
parçası gibi geliyor. Irk gizemiyle eskiden olduğu gibi haşır ne§ir değilim, 
ama  bu  cümleyi  ve  diğer  cümleleri  değiştirmeden  bırakıyorum.  Bir 
zamanlar onlara inandık ve, ne ki, dersimizi almadık. 
23 

---

11 
ı  " 
ıl 
ıı 
ıl 
'  lı 
lı: 
lı,ı' 
''ı 
,, 
1  1 
'ı" 
1  ı" 
tj;; 
,ı 
ı11 
1  1 
I' 
çarpar ve soluğum kesilir.  O bir ruh. Ölü ya  da hiç ya§a­
mamı§  biri." 
· 
Ne i§ yaptığını sordum ve büyük bir dükkanda tezgah­
tar olduğunu öğrendim. Her nasılsa en büyük zevki tepe­
lerde  dola§mak,  yarı  deli  ve  hayali köylülerle  konu§mak 
ya  da  tuhaf ve  bilinci  tutulmu§  insanları  tüm  dertlerini 
kendisine  yıkmaya  .ikna  etmekti.  Bir  ba§ka  gece  onun 
dairesindeyken, birçok ki§i inançları ve inançsızlıklarından 
söz  etmeye  ba§ladı  ve  onları  zihinlerinin  yalız  ı§ığından 
geçirdi.  Bazen hayaller onlarla konu§urken geliyordu,  ve 
kimi  insanlara  geçmi§  ya§amları  ve  uzak  dostlarıyla  ilgili 
gerç,ek  olaylardan  söz  ettiği  ve  onları  garip,  yeni  yetme 
ama içlerindeki en ya§lı ki§iden daha incelikli bir yol gös­
tericinin ürküsüyle  altüst  ettiği  söylentisi  yayılıyordu. 
Bana okuduğu §iirleryaratılı§ı ve hayalleriyle örülüydü. 
Bazen diğer yüzyıllarda ya§adığına inandığı ba§ka ya§am­
lardan  bazen de  onları  kendilerine  anlattığı  insanlardan 
söz ediyordu. Ona kendisiyle ilgili bir makale yazacağımı 
söylediğimde ismini kullanmamam ko§uluyla bunu yapa­
bileceğim yanıtını verdi, çünkü her zaman 'bilinmez, ka­
ranlık ve bellisiz' olmak istiyordu. Ertesi gün §iirlerinden 
bir deste bana ula§tı ve §öyle bir de not vardı: "ݧte istediği­
niz  dizelerin kopyaları. Artık yazabileceğimi ya  da resim 
yapabileceğimi sanmıyorum.  Kendimi ba§ka bir ya§amda 
ba§ka bir etkinlikler döngüsü için hazırlıyorum. Köklerimi 
ve dallarımı sağlamla§tıracağım. Yaprak verip çiçeğe dur­
manın sırası  değil." 
Tüm §iirler, karanlık bir  imge  dizisi  içindeki  bir  çe§it 
yüce,  soyut  ruh  durumunun  izindeydi.  Hepsinde  güzel 
bölümler vardı, ama sıklıkla kendi zihninde özel bir değeri 
olan dü§üncelerle sarmalanmı§lardı ve hepsi de diğer in­
sanlar için bilinmez  bir dilin  dökümüydü.  Onlar için pi­
rinç,  bakır 
ya 
da  iyice  kararını§  gümü§  olabilirlerdi  en 
fazla. Bunun dı§ında dü§üncenin güzelliği, birden yazma­
nın budalaca bir i§  olduğundan ku§ku duymaya ba§lamı§ 
24 

---

gibi  kayıtsız karalamalarla gölgeleniyordu. Dizelerini, sık 
sık, duyumsamanın en uç zarafetini içeremeyen çizimlerle 
süslüyordu.  Periler  ona,  en  önemlisi şafakta  kımıldama­
dan  oturan  ve  yavaşça  pencereden  eğilen  genç  ve  güzel 
bir canlının kulağına fısıldadığı Ercildounelu Thomas olmak 
üzere,  birçok  kahraman  esinlemişti.  Her  şeyin  ötesinde 
güçlü  renk  etkileriyle  gönenmişti:  Başlarında  saç  yerine 
tavuskuşu  tüyleri  olan  ruhlar;  bir  alev  çevriminden  bir 
yıldıza doğru giden hayalet; ruhun simgesi olan ve  yarıya 
kadar  eliyle  gizlediği  yanardöner  bir  küreyle  geçen  ruh. 
Ama hep insanın kırılgan umutlarına yönelen şefkatli  bir 
öğüdün gizlediği renk yeğniliği altında. Bu ruhsal canlılık 
kendisi gibi aydınlığı arayan ya da yitmiş bir sevincin ar­
dından acı çeken herkesi ona yaklaştırır. Bunlardan birini 
özellikle  anmalı.  Bir  ya  da  iki  kış  önce,  gecenin  büyük 
bölümünü dağda dolaşıp birçok insan karşısında tek keli­
me etmeyen bir köylünün dertlerini dinleyerek geçirmiş. 
X, 
o sıralar sanat ve şiirin kendisine göre olmadığına karar 
verdiği için, yaşlı köylü  ise  yaşamı  ardında hiçbir  şey  bı­
rakamadan tükendiği ve artık hiç umut kalmadığı için, ikisi 
de mutsuzdu.  İkisi  de 
tam 
bir  Kelt!  Asla  tam olarak  dile 
gelmeyecek ya  da  gerçekleşmeyecek  bir şeyin peşinde  ne 
büyük bir gayret. Köylü, zihnindeki tavsamış üzüncün için­
de debeleniyordu. Bir ara, "Tanrı göklerin hakimi - Tanrı 
göklerin  hakimi - ama Tanrı'nın  dünyada da gözü  var," 
diye  isyan  etmiş,  bir ara da  eski  komşuları 
gitti 
ve  hepsi 
onu unuttu diye dertlenmişti: Her kulübede ona ateşe yakın 
bir yer verirlerdi, şimdi ise "Kim şu ihtiyar herif?" diyor­
lardı. "Dört yanımfret (İrlanda dilinde kıyamet)," diye yanıt­
lıyor ve yine Tanrı'dan ve cennetten söz etmeyi sürdürüyor­
du.  Birçok defa kollarını  dağa kaldırarak,  "Kırk  yıl  önce o 
kaktüsün  altında  neler olduğunu  bir ben  bilirim,"  derdi; 
ve bunun üzerine yüzündeki yaşlar ayışığında parıldardı. 
Ne zaman X'i düşünsem bu ihtiyar adam gözlerimde 
canlanır. İkisi de -biri cümleler arasında, diğeri ise simge-
25 

---

1 
�,�� 
�'  ı' 
H 
1, 
f 
1 
. 
, r 
'I 
ı, 
1 
! 
1' 
sel  resimler  ve  incelikli alegorik şiirler  arasında gidip ge­
lerek- ifade olanağının ötesinde yer alan bir şeyi dile getir­
meye  çalışıyordu;  ve  ikisinde  de, X  beni  affetsin,  Kelt 
yüreklerinin derinlerinde yatan engin ve ölçüsüz taşkınlık 
var.  Köylü  hayalciler,  düellocu  toprak  ağaları, bütün  bir 
efsaneler yığını -dalgalara kapılıp ölene kadar iki gün bo­
yunca denizle savaşan Cuchulain, tanrıların sarayına saldı­
ran  Caolte, üç  yüz  yıl  boyunca kanmaz  yüreğini  periler 
diyarının zevkleriyle doyurmak için boşuna uğraşan Oisin, 
dağları  arşınlarken  ruhlarının  korundaki  düşleri  daha  az 
düşsel  olmayan cümlelerle haykıran bu iki mistik, ve on­
ları böylesine ilgi çekici bulan bu zihin- hepsi birden an­
lamı hiçbir insan tarafından bulunamayan ya da hiçbir me­
lek  tarafından  açınlanmayan  bu büyük  Kelt düşleminin 
bir  parçası. 
26 

---

KÖY 
HAYALETLERİ 
Büyük kentlerde dünyayı çok 
az 
ayrımsarız, kendi azın­
lığımıza  çekiliriz.  Küçük kasabalar ve köylerde  azınlıklar 
yoktur; insanlar yeterince kalabalık değildir. Dünyayı ora­
da mecburen fark edersiniz. Her insanın kendisi bir sınıf­
tır; her saat kendi taze heybetini taşır. Köyün bitimindeki 
ham geçtiğinizde en büyük hevesinizi ardınızda bırakırsı­
nız; çünkü onu paylaşacak kimseye rastlamayacaksınızdır. 
Uzdilli konuşmalar dinler, kitaplar okur ve yazarız, evre­
nin tüm işlerini yoluna koyarız. Sağır kalabalıklar değişme­
den geçer gider; eldeki bahçe belinin hissi hiçbir konuşma­
mızda  farklı  değildir:  İyi  mevsimler  ve kötü  mevsimler 
eskisi gibi birbirini izler.  Sağır kalabalıklar bizimle ağılın 
paslı  kapısından  bakan  ihtiyar  at kadar  ilgilenmez.  Eski 
harita yazıcıları keşfedilmemiş bölgeler için şu notu düşer­
di, "Burada aslanlar var." Yeryüzünün zanaatkar ve balıkçı 
köyleri  ise bizden  o  kadar  farklıdır  ki  kesin  olan  tek  bir 
cümle  yazabiliriz,  "Burada  hayaletler var." 
Benim  hayaletlerim  Leinster'deki  H.  köyünde  yaşar. 
Dolambaçlı dar geçitleri, uzun çimlerle kaplı eski bir ma­
nastır  kilisesi,  oyalanmak  için  balık  tutan  birkaç  küçük 
yelkenlinin bulunduğu bir rıhtımı olan bu eski köyle tarih 
hiçbir  biçimde  ilgilenmemiştir.  Entomoloji  yıllıklarında 
ise iyi bilinir. Hafifçe batıya doğru uzanan küçük bir koy 
olduğu için,  her  gece oradan bakan biri tam akşam biter 
ya da şafak sökerken.az rastlanan bir tür güvenin kabaran 
deniz  boyunca  titreştiğini  görebilir.  Yüzyıl  önce bir  ipek 
ve  süs şeridi  yükü  içinde  kaçakçılar  tarafından  İtalya'dan 
getirilmiş. Güve avcısı ağım denize atıp Lillith'in çocukları 
27 

---

' 
1:1! 
ııı. 
ıılı 
ı 
ılı 
il' 
,ı.\ 
gibi hayalet ya da peri öyküleri avlamaya giderse çok daha 
az beklemesi  gerekecek. 
Gece vakti köye yaklaşmak için çekingen birinin kur­
naz  bir  plana  ihtiyacı  vardır.  Bir  keresinde  bir  adamın 
şöyle yakındığı duyulmuştu, "İsa aşkına! Nasıl gideceğim? 
Dunboy Tepesi'nden geçersem ihtiyar kaptan Burney be­
ni görür.  Suyun etrafından dolaşıp yukarı tırmansam rıh­
tımda başsız hayalet ve diğerleriyle karşılaşırım, eski kilise 
duvarının altında da yeni bir tane var. Öteki yoldan gitsem 
Bayan Stewart Hillside Gate'de bitiverir, şeytanın kendisi 
ise  Lane  Hastanesi'nde." 
Hangisinin karşısına çıkmaya cesaret ettiğini asla öğre­
nemedim, ama bunun Lane Hastanesi'ndeki olmadığına 
eminim.  Kolera  salgını  varken  hastaların  barınması  için 
oraya bir sundurma kurulmuştu. Gerek kalmayınca yıkıl­
dı, ama yıkılır  yıkılmaz  oradan  hayaletler,  kötü ruhlar ve 
periler  sökün  etti.  H.'de  Paddy  B adında güçlü  kuwetli, 
dev gibi bir çiftçi var.  Çiftçinin gücü üzerine bahse tutu­
şan  karısı  ve  gelini  sarhoşken  adamın  ne  yapabileceğini 
sık sık  merak  ederdi.  Bir  gece  Lane  Hastanesi'nin  yakı­
nından  geçerken önce uysal bir tavşan olduğunu sandığı 
bir  şey  gördü;  bir  süre  sonra  onun  bir  kedi  olduğunu 
anladı. Yakına gelince yaratık gittikçe  şişmeye  başladı  ve 
o  büyüdükçe  çiftçi  sanki  vücudundan emiliyormuş gibi 
kendi gücünün  tükendiğini hissetti.  Döndü  ve  koşmaya 
başladı. 
Lane  Hastanesi'nin yanından 'Periler Patikası' uzanır. 
Her akşam tepeden denize ve denizden tepeye doğru pe­
riler yol alır. Patikanın deniz kıyısında bir barınak bulunur. 
Bir gece orada yaşayan Bayan Arbunathy oğlunu beklerken 
kapıyı  açık  bırakmıştı.  Kocası  ateşin  yanında  uyuyordu; 
uzun boylu bir adam içeri girdi ve yanına oturdu. Adam 
orada bir süre oturduktan sonra kadın, "Tanrı aşkına, sen 
de  kimsin?"  dedi.  Adam  kalktı  ve  giderken,  "Bu  saatte 
kapıyı  asla  açık  bırakma,  yoksa  şeytan  seni  bulur,"  diye 
28 

---

konuştu. Kadın kocasını uyandırıp olanları anlattı. "İyi in­
sanlardan biri bizimleydi,"  dedi  adam. 
O 
adam  belki  de  Hillside  Gate'teki  Bayan  Stewart'ın 
karşısına  çıkmaya cesaret  etmişti. Yaşarken  protestan  bir 
din adamının karısıydı. "Onun hayaletinin kimseye zarar 
verdiği görülmemiştir,"  der köy halkı,  "sadece yeryüzün­
deki  kefaretini  ödüyor."  Onun  mesken tuttuğu  Hillside 
Gate yakınlarında kısa bir süre için daha dikkat çekici bir 
ruh belirmişti. Onun meskeni ağaçlıklı yoldu, köyün batı 
yakasından  uzanan  yeşil,  dar  bir  geçit.  Öyküsünü  uzun 
uzadıya  aktarıyorum:  Bildik  bir  köy  trajedisi.  Ağaçlıklı 
yolun bitimindeki köyde bulunan bir kulübede bir bada­
nacı olanjim Montgomery ve karısı yaşardı. Birçok çocuk­
ları  vardı. Biraz züppeydi ve komşularından daha yüksek 
bir  sınıftan geliyordu.  Karısı  çok yapılı bir kadındı.  Köy 
korosundan içki yüzünden kovulan kocası  bir  gün onu 
patakladı. Kızkardeşi olanları duydu, gelip pencere kanat­
larından birini yerle  bir  etti - Montgomery her konuda 
titizdi  ve  her  pencerenin  dışında  kanat  vardı  ve  adama 
onunla  vurdu,  kendisi  de  kızkardeşi  gibi  yapılı  ve  güç­
lüydü. Adam onu dava etmekle tehdit etti; kadın da bunu 
yaparsa vücudundaki her kemiği kıracağını söyleyerek ya­
nıt  verdi.  Kızkardeşiyle  bir  daha  hiç  konuşmadı,  çünkü 
böyle çelimsiz bir adamdan dayak yemişti. Jim Montgo­
mery  gittikçe  kötüledi:  Bir  süre  sonra  karısı  yeterince 
yiyecek bulamamaya başladı.  Kimseye söylemedi,  çünkü 
çok  gururluydu.  Soğuk geceleri  yakacak bir şey de bula­
mıyordu.  Komşulardan  biri  gelecek  olsa  yatmak  üzere 
olduğu için ateşi söndürdüğünü söylüyordu. Etraftaki in­
sanlar sık sık kocasının onu dövdüğünü duyuyordu ama 
o  kimseye  bundan  söz  etmedi.  Çok  zayıfladı.  Sonunda 
bir cumartesi günü evde kendisi ve çocuklar için yiyecek 
bir şey kalmamıştı. Daha fazla dayanamıyordu, rahibe gitti 
ve  ondan  biraz  para  istedi.  Rahip  ona  otuz  şilin  verdi. 
Kocası  kadına  rastladı,  parayı  aldı  ve  onu  dövdü.  Bunu 
29 

---

1 
1 
1 '  
1 
1 
'ı' 
11 
,ı 
ııl 
1111 
,,ıı 
�  ' 
' 
1 
lııı 
1 
'ı 
Ilı: 
ı' 
1 
ıl 
il 
1  ,ı 
'1 
:ııı 
ı, 
izleyen pazartesi  günü kadın çok hasta1andı, Bayan Kelly 
isminde birine gönderildi. Bayan Kelly onu görür görmez, 
"Yavrucuğum,  sen  ölüyorsun,"  dedi .ve  rahiple  doktora 
bu haberi ulaştırdı. Kadın bir saat içinde öldü. Ölümünden 
sonra Montgomery çocukları ihmal etti, toprak sahibi on­
ları aldı ve  atölyesine  götürdü.  Çocuklar  gittikten birkaç 
gece  sonra  Bayan  Kelly  ağaçlıklı  yoldan  evine  giderken 
Bayan Montgomery'nin hayaleti belirdi ve onu izledi: Evi­
ne  ulaşana kadar peşini bırakmadı. Bunu hatırı sayılır bir 
antikacı olan rahip S'ye anlattı ama onu inandıramadı. Bir­
kaç gece sonra Bayan  Kelly ruha aynı yerde bir kere daha 
rastladı.  Bütün yolu gidemeyecek kadar ürkmüştü ve yan 
yolda  bir  komşunun  kulübesinde  durdu,  kendisini içeri 
almalarını  istedi.  Yatmak  üzere  olduklarını  söylediler. 
"Tanrı aşkına, beni içeri alın ya da kapıyı kıracağım," diye 
haykırdı. Kapıyı açtılar ve o da hayaletten kurtuldu. Ertesi 
gün olanları rahibe yeniden anlattı. Rahip bu defa inandı 
ve onunla  konuşana  dek kendisini  izleyeceğini  söyledi. 
Ruha üçüncü defa ağaçlıklı  yolda rastladı. Onu meza­
rından kaldıranın  ne olduğunu  sordu.  Ruh,  çocuklarının 
atölyeden  alınmaları  gerektiğini,  çünkü  hiçbir  yakınının 
öyle bir yerde bulunmadığını ve ruhunun huzura ermesi 
için  üç  ayin  yapılması  gerektiğini  söyledi.  "Eğer  kocam 
sana  inanmazsa,"  dedi, "ona  bunu  göster,"  ve  üç parma­
ğıyla  Bayan  Kelly'nin  bileğine  dokundu.  Montgomery, 
karısının  bir  ruh  olarak  yaşadığına  bir  süre  inanmadı: 
"Kendisini Bayan  Kelly'ye gösteremez,"  diyordu,  "o  ve 
karşısına çıkacağı saygıdeğer insanlar, öyle mi?" Üç marka 
ikna oldu ve  çocuklar  atölyeden alındı.  Rahip,  ayinler ve 
karaltının huzurlu olması gerektiğini, çünkü o zamandan 
beri  hiç  görünmediğini  söylüyordu.  Bir  süre  sonra Jim 
Montgomery  atölyede  öldü,  içki  yüzünden  büyük  bir 
sefalete  sürüklenerek. 
· 
İskelede başsız hayaleti gördüğüne inanan bazı insanlar 
ve  gece vakti  eski  mezarlıktan geçerken başlığında  beyaz 
30 

---

şeritler  olan  bir  kadının2  sürünerek  kendisini  izlediğini 
gören birini tanıyorum. Onun belirişi adamı tam kapısının 
önüne mıhlıyordu. Köylüler bir yanlışın hesabını sormak 
için  kadının  adamı  izlediğini  düşlüyordu.  'Ölünce  sana 
tebelleş olacağım' çok bilinen bir tehdittir. Bir defasında 
köpek biçiminde bir iblis gören kansı ölesiye korkmuştu. 
Birkaç  tane  açık hava  ruhu vardır:  Kabilelerinin  daha 
evcil  olanları  kapı  içlerinde  toplaşır,  güney  saçaklarının 
altındaki kırlangıçlar  gibi kalabalıktırlar. 
Bir gece  Bayan  Nolan  isminde biri  Fluddy's  Lane'de 
ölmek üzere olan çocuğunun başındaydı. Birden kapının 
çalındığı duyuldu.  Kapıyı açmadı, çalanın  insanötesi  bir 
varlık olmasından korktu.  Kapının çalınması kesildi.  Bir 
süre sonra ön kapı sonra da arka kapı gürültüyle açıldı ve 
kapandı. Derken Bayan Nolan, adet olduğu üzere, ruhun 
evden ayrılması için kapı ya da pencereyi açık bırakmadı­
ğını  anımsadı.  Bu  garip  açılma,  kapanma  ve  tıklatmalar, 
ölüme tanıklık eden ruhların uyarılan ve hatırlatmalarıydı. 
Ev hayaleti genellikle zararsız ve iyi huylu bir yaratıktır. 
Olabildiğince uzun konuk edilebilir.  Onunla yaşayanlara 
şans  getirir.  Küçük  bir  odada  anneleri,  kızkardeşleri  ve 
erkekkardeşleriyle  birlikte  uyuyan  iki  çocuk  anımsıyo­
rum. Odada bir de hayalet vardı. Dublin sokaklarında rin­
ga 
balığı satar ve hayaleti fazlaca umursamazlardı,  çünkü 
'mesken  tutulmuş'  bir odada uyudukları  için  balıklarını 
kolayca  satacaklarını  bilirlerdi. 
Batı  köylerinde  hayalet  gören  bazı  tanıdıklarım  var. 
Connaught öyküleri Leinster öykülerinden oldukça farklı­
dır. Bu 
H 
ruhlarının kasvetli ve gerçekçi bir yapılan vardır. 
2) Başlığında neden beyaz şeritler olduğunu merak ediyorum. Bana 
birçok masal anlatan ihtiyar Mayolu kadın, kayınbiraderinin, başlığında 
beyaz  şeritler  olan  bir  kadını  tarladaki  yığınlar  etrafında  dolaşırken 
gördüğünü  ve  kısa  zaman  sonra rahatsızlanıp altı  ay  içinde öldüğünü 
anlatmıştı. 
31 

---

ıı 
ıı 
ı:, 
ıl I 
1 
'ı 
1 
1 
'  1 
1  ' 
I·  ''. 
r.: 
1 
ı 
'i 
·ı�: 
� 
� 
1 
1 
,ı 
'  1 
'' lı 
Bir ölümü duyurmaya gelirler, kimi zorunlulukları yerine 
getirmek, bir hatanın öcünü almak, hatta bedelini ödemek 
için -geçen gün bir balıkçının yaptığı gibi- ve huzura var­
mak için acele ederler. Her yaptıkları şey incelikli ve kural­
lara uygundur. Bunlar hayalet değil, kendilerini beyaz kedi 
ya da kara köpeklere dönüştürmüş iblislerdir. Masal anla­
tan insanlar fakir ve ciddi balıkçılardır, hayaletlerin yaptık­
larında  korkunun büyülenimini bulan  Batı masallarında 
gelgeç  bir  lütuf,  tuhaf  bir  aşırılık  vardır.  İnsanlar  onları 
en yabanıl ve güzel manzarada, uçuşan bulutlarla dolu ve 
düşsel  bir  göğün  altında  yaşıyor  varsayar.  Bunlar  arada 
bir balık tutan çiftçiler ve işçilerdir.  Hayaletlerin yaptık­
larından  sanatsal  ve  nükteci  bir  tad  almak  için  onlardan 
çok fazla ürkmezler.  Hayaletlerin kendileri de bu sevimli 
coşkunluğa katılır.  Terk  edilmiş  rıhtımı  yeşillenen  bir 
Batı kasabasında bu ruhlar öyle bir ağırlığa sahipti ki inan­
sız biri mesken tutulmuş bir evde uyumaya cüret ettiğinde, 
önce kendisinin sonra da yatağının pencereden fırlatıldığı 
söylenmişti bana.  Komşu köylerde hayaletler en garip kı­
lıklara girer. Ölü bir ihtiyar centilmen, büyükçe bir tavşan 
biçiminde bahçesindeki havuçları yolar. Hınzır bir kaptan, 
bir çulluk biçiminde, en korkunç  gürültüleri yaparak yıl­
larca alçıdan bir kulübe duvarının içinde kaldı. Duvar yı­
kıldığında tek tahliye edilen .oydu, sonra da sert  alçının 
ötesine  ıslık çalarak uzaklaştı çulluk. 
3 2  

---

' T OZ  B"ÇJ RÜfytÜ_Ş TQ 
HELEN' IN  G OZUNU' 
1. 
Geçenlerde  köy  denebilecek  kadar  büyük  olma­
yan,Galway  Eyaleti'ndeki Kiltartan  Baronluğu'nda bulu­
nan, bütün Batı  İrlanda'da  Ballylee adıyla bilinen küçük 
bir 
grup 
evdeydim. Burası bir çiftçi ve kansının oturduğu 
kare biçimindeki eski Ballylee Kalesi'nin, kızlan ve damat­
larının yaşadığı bir kulübenin, bir değirmen ve ihtiyar bir 
değirmencinin,  küçük  bir nehrin  ve büyük  basamaklara 
yeşil gölgesi vuran bir dişbudağın olduğu bir yer.  Geçen 
yıl  oraya,  birkaç  yıl  önce  Clare'de  yaşamış  Biddy  Early 
isimli bilge bir kadın ve onun 'Ballylee'nin iki değirmen 
taşı arasında her kötülük için bir deva vardır,' yollu deyişi 
hakkında değirmenciyle konuşmak ve kadının nehir suyu 
ya da bir tür otun içinde biriken küften söz edip etmediğini 
ondan  ya  da  bir  başkasından  öğrenmek  için  iki veya  üç 
defa  gittim.  Bu yaz oradaydım,  sonbahardan  önce  yine 
gideceğim, çünkü hala turba alevlerinden bir tansık olarak 
bilinen çok güzel bir kadın, Mary Hynes, altmış yıl önce 
orada öldü; zira güzellik bu dünyaya ait olmadığını bilelim 
diye bizim aylaklık ettiğimiz yerde sürer üzünç dolu ha­
yatını. Yaşlı bir adam beni değirmen ve kaleden böğürtlen 
ve güvem çalıları arasında neredeyse kaybolan dar bir geçit 
boyunca aşağı sürüklerken,  "İşte evin küçük ve eski iske­
leti, ama büyük kısmı duvar örmekte kullanıldı, ve keçiler 
şuradaki çalıları kökleri zayıflayana kadar yedi, artık çıkmı­
yorlar,"  dedi.  Onun  bir  zamanlar  İrlanda'daki  en  güzel 
kız olduğunu söylüyorlar, teni çiseleyen kar gibi beyazmış 
3 3  

---

i/ 
ı. 
ıı 
ı· 
' 
1 
'.ı\' 
/·ııı 
'ı 
.Ilı 
ı 
ı 
'I  , 
lı 
liri 
i,ı;ı 
1 
ıııı. 
ı ıı,·ı 
:  ·,I 
1 
ıı 
I' f 
ı 
•, 
1 
'  1 
ıı 
.ı 
-belki de gökten boşanan  kar  demek istedi- ve yanakla­
rında pembelikler varmış.  Beş yakışıklı erkekkardeşi var­
mış, ama şimdi hiçbiri yok! Onunla İrlandaca bir şiir hak­
kında konuştum, Rafi:ery, ünlü bir şair onun için yazmış, 
nasıldı bakayım, "Sağlam bir mahzen vardır Ballylee'de." 
Sağlam  mahzenin  nehrin  yeraltına  karıştığı  büyük oyuk 
olduğunu söyledi,  ve  beni bir su samurunun boz renkli 
bir kaya kitlesi altında kaybolduğu derin bir havuza götür­
dü, birçok balığın  'tepelerden akan taze suyu tatmak için' 
sabah erken  saatte  karanlık  su  yüzüne  çıktığım  anlattı. 
Şiiri ilk defa nehrin iki mil  kadar yukarısında yaşayan 
bir kadından dinledim,  Raftery ve Mary Hynes'ı tanıyor­
du. "Hiç onun kadar güzel birini görmedim ve ölene kadar 
da  görmeyeceğim,"  dedi,  "neredeyse  tümüyle  kördü  ve 
yaşamak için etrafta dolanıp gidilecek evlerin yolunu işa­
retlemekten başka çaresi yoktu, tüm komşular onu duya­
bilmek için bir araya geliyordu. Ona iyi davranırsanız size 
iltifat  eder,  davranmazsanız İrlandaca söylenirdi.  İrlan­
da'daki en büyük şairdi ve  o çalının altında durma fırsatı 
bulsaydı  onunla  ilgili  bir  ezgi  de  üretirdi.  Yağmur 
yağdığında altına sığındığı bir çalı vardı ve onu öven dizeler 
yazardı,  ama damlalar  aradan süzülmeye  başladığında ise 
söverdi çalıya,''  diyerek sürdürdü.  Şiiri  bir dosta ve bana 
İrlandaca okudu,  her sözcük kulak dolduruyordu ve  an­
lamlıydı, müzik tıpkı sözcüklerden bir çelenk gibi ululan­
madan önce, bana öyle geliyor ki,  enerjisinin kabarıp de­
ğişmesiyle durmadan kabaran ve değişen sözlerin olduğu 
bir  şarkıdaki  gibiydi.  Şiir  geçen  yüzyılın  en  has  İrlanda 
şiiri kadar doğal değildi, çünkü düşünceler açıkça çok ge­
leneksel  bir  biçim  altında  oluşturulmuştu  ve  yarı  kör, 
fakir,  ihtiyar  adam  sevdiği  kadına  her  şeyin  en  iyisini 
sunan zengin bir çiftçi gibi söylemek zorundaydı şiirini, 
yine de saf  ve  içten cümleler  vardı.  Çevirinin bir  bölü­
münü benimle birlikte olan dostum yaptı, ama bir bölümü 
de bizzat yerli halk tarafından yapılmıştı. Sanırım İrlanda 
34 

---

şiirinin yalınlığı diğer birçok çeviride bulabileceğimizden 
daha fazla onda vardı. 
'Tanrı rızası için ayine giderken yolda, 
Yağmur  başladı,  patlak  verdi  rüzgar  birden; 
Kiltartan  kavşağında  rastladım  Mary  Hynes'a, 
o 
an aşık oldum ona,  orada,  hemen. 
Nazik  ve kibar  konuştum onunla, 
, Onun da öyle olduğu söylenirdi herkesçe; 
"Raftery,  bana göre hava  hoş,"  dedi, 
"bugün bir  uğrasana Ballylee'ye." 
Teklifini duyunca oyalanmadım bir an bile, 
Konuşması işledi içime ve yüreğim kabarıyordu. 
Boydan boya üç düzlüğü aşmalıydık sadece, 
Biz  Ballylee'ye  giderken  gün  ışıyordu. 
Masa  donanmıştı  kuart  ve bardaklarla, 
Açık renk  saçları  vardı ve  oturuyordu ilişiğimde; 
"İç  Raftery,''  dedi,  "ve  yüzlerce  selam sana, 
Sağlam bir mahzen vardır  Ballylee'de." 
Ey ışık yüklü yıldız,  Ey hasat güneşi, 
Ey ıtır kokan saç, dünyadan bana düşen hisse, 
Pazar günü benimle gelecek misin ki, 
Bütün  herkes önünde anlaşıp  sözleşmeye? 
Çok görmem  sana  her  Pazar akşamı  bir  şarkıyı, 
Masada punç var ya da şarap,  içmek istersen, 
Ama,  Ey  Zafer  Tanrısı,  kaldır önümden yolları, 
Bulana dek  Ballylee'ye giden yolu ben. 
Tatlı bir hava var tepenin eteğinde 
Aşağıda uzanan Ballylee'ye baktığın  zaman; 
Yemiş  ve  böğürtlen toplayarak yürüdüğün  vadide, 
Müziği  var  kuşların  ve  Sidhe  şarkı  mırıldanan. 
35 

---

r ı:� 
' 
'1 
ı� 
I• 
Neye  yarar  azamet bulana  kadar ışığı 
Neye yarar senden olan çiçek,  dal? 
Ne yadsınacak bir Tanrı ver ne de saklamaya uğraşmalı 
Göklerin güneşi  o yüreğimi  yaralayan. 
Gitmediğim hiçbir  yeri  yok  İrlanda'nın, 
Ne nehirler  ne  dağların  zirveleri, 
Hatta Lough Greine  ve  onun  saklı ağzı, 
Hayatımda  görmedim ondan  daha güzelini. 
Saçları  parıldıyordu  ve  kaşları  da  öyle; 
Ağzı hoş ve  tatlı, yüzü kendi gibiydi, 
O  gururdu, ve ona verdim dalı ben de, 
O  Ballylee'nin  parıldayan  çiçeği. 
Mary  Hynes'dır o, dingin  ve  huzurlu kadın, 
Zihninde de güzellik taşır yüzünde de. 
İsterse  yüz  katip  bir  araya  toplansın, 
Yazamazlar  hallerinin  yarısını  bile.' 
Oğlu gece vakti Sidhe'ye (periler arasına) gidecek olan 
ihtiyar bir dokumacı, "Mary Hynes şimdiye kadar yaratıl­
mış en güzel şeydi. Annem onu bana anlatırdı, çünkü her 
hokey maçında bulunur  ve  her yerde beyazlar giyinirdi. 
Bir günde on bir kadar erkek ona evlenme teklif etmişti, 
ama o hiçbirini kabul etmedi. Bir gece Kilbecanty'nin öte­
sinde  bir  sürü  adam  oturmuş  içiyor  ve  ondan  söz  edi­
yordu, içlerinden biri onu görmek için Ballylee'ye doğru 
yola koyuldu, ama o zamanlar Cloon Bog açıktı ve adam 
orada  suya  düştü,  ertesi  sabah  onu  orada  ölü  buldular. 
Mary  kıtlıktan  önce bir havale geçirerek öldü,"  dedi.  Bir 
başka ihtiyar adam onu gördüğü zaman daha çocuk oldu­
ğunu söyledi, ama en kuvvetlileri olan John Madden isimli 
birinin onun uğruna öldüğünü, gece vakti Ballylee'ye git­
mek  üzere  nehri  geçmeye  çalışırken  donarak  öldüğünü 
36 

---

anımsıyordu.  Belki  de  anımsadığı  adam  Cloon  Bog'da 
ölendi, çünkü gelenek bir şeye birçok farklı biçim verir. 
Mary'yi anımsayan ihtiyar bir kadın var, o eski şiirden bu 
yana  çok az  değişen  geniş  ve  metruk bir yer  olan Echtge 
tepelerindeki  Derrybrien'de  yaşıyor,  "Echtge'nin  soğuk 
zirvesindeki  bir  geyik  kurtların  ulumasını  duyar,"  de­
mişti, hala eski dilin saygınlığını ve birçok şiirini  anarak. 
"Güneş ve ay hiç bu kadar güzel birini aydınlatmadı, teni 
o  kadar  beyazdı  ki  mavi  görünüyordu,  ve  yanaklarında 
iki küçük pembelik vardı," dedi. Ballylee yakınlarında ya­
şayan  ve  bana  Sidhe'yle ilgili birçok masal  anlatmış  olan 
buruşuk  tenli  bir  ihtiyar  kadın,  "Mary  Hynes'ı  sık  sık 
görürdüm,  gerçekten de güzeldi.  Yanaklarının  arkasında 
gümüş  renkli  iki  bukle  demeti  vardı.  Ötedeki  nehirde 
boğulan Mary Molloy'u gördüm, ve Ardrahan'daki Mary 
Guthrie'yi,  ama  o  ikisinden  de  üstündü,  çok  alımlı  bir 
yaratıktı.  Ölüsünün  başında  ben  de  bekledim  - bu 
dünyada çok  şey görmüştü.  Kibar bir varlıkn.  Bir  gün  şu 
ötedeki düzlükten  eve  dönüyordum,  yorgundum, ve  o 
Poisin  Glegeal  (parlak  bir  çiçek)  çıkagelmesin  mi, bana 
bir  bardak  taze  süt  verdi,"  diye  anlatn.  Bu  ihtiyar  kadın 
gümüş gibi güzel ve parlak bir renkten söz ediyordu yal­
nızca, çünkü onun, npkı Sidhe gibi,  'dünyadaki tüm kötü­
lükler  için  bir  deva  olduğunu'  bildiğini  düşünen  ihtiyar 
bir adam -arnk yaşamıyor- tanırdım, kadın henüz rengini 
söyleyemeyecek  kadar  az  bir kısmını  görmüştü  altının. 
Yine de Kinvara kıyısında ve Mary Hynes'ı anımsayama­
yacak kadar genç olan bir adam, "Şimdilerde o kadar güzel 
biri olmadığını söylüyor herkes; altın renginde güzel saç­
ları olduğu söylenirdi. Fakirdi, ama her gün giysileri aynı 
Pazar  günkü gibiydi,  öylesine düzenliydi.  Hangi  davete 
giderse gitsin, herkes onu görebilmek için birbirini çiğni­
yordu, ve birçoğu ona aşıktı, ama genç öldü. Onunla ilgili 
bir ezgi yapan hiç kimsenin çok fazla yaşamayacağı söyle-
nir,"  demişti. 
· 
3 7  

---

ı' 
lı 
"ı 
.. 
'u 
Denir ki, çok hayranlık duyulan ve sonlarını hazırlayan 
dizginsiz bir duyumsamaya sahip olanlar Sidhe tarafindan 
alınır,  bu  yüzden,  ihtiyar  bir  şifalı  bitki  hekiminin  bana 
anlattığı  gibi,  bir  baba  çocuğunu  ya  da  bir  koca  karısını 
onların ellerine bırakabilir. Hayranlık duyulan ve arzu edi­
len  kişi ancak birisi  onlara bakarken, "Tanrı onları koru­
sun,"  denirse  güvendedir.  Şiiri  okuyan  ihtiyar  kadın  da 
"güzel  olmayan  o  kadar  çok  kişiyi  aldıklarına  göre  onu 
neden  almasınlar,"  cümlesinde  söylendiği  gibi,  Mary 
Hynes'ın "alındığını"  düşünüyordu.  İnsanlar her yerden 
onu  görmek için  gelmişlerdi  ve  belki de  bazıları  "Tanrı 
onu korusun" dememişti. Duras'ta deriiz kıyısında yaşayan 
ihtiyar bir adam onun alındığından biraz şüpheliydi, çünkü 
onun  biraz  ötede  düzenlenen 
pattern'e3 
geldiğini  anım­
sayan canlı tanıklar vardı ve İrlanda'daki en güzel kız oldu­
ğu söyleniyordu. Genç yaşta öldü çünkü Tanrılar onu se­
viyordu,  Sidhe Tanrılardı, ve doğru anlamayı beceremedi­
ğimiz  o  eski  deyiş,  belki  de,  eski  zamanlarda  onun  nasıl 
öleceğini anlatıyordu. Bu fakir taşra erkekleri ve taşra ka­
dınları, inançları ve duygularında, güzelliği şeyler çeşmesi­
nin  bir  yanına  koyan Yunanlılara  bizim  bilgelerimizden 
çok  daha  yakındır.  Bu  dünyada  çok  şey görmüştü;  ama 
bu  ihtiyar  erkek  ve  kadınlar,  onu  anlattıkları  zaman 
Mary'yi değil birbirlerini suçlar, ve ne kadar kaba olsalar 
da, Helen surlarının üzerinden geçince kibarlaşan Troyalı­
lar  gibi  incelebilirler. 
Onu bu kadar ünlü  yapan  şairin  kendisi  de  tüm  Batı 
İrlanda' da büyük bir üne sahiptir. Bazıları Raftery'nin yarı 
kör  olduğuna  inanır  ve  "Raftery'yi gördüm,  o  karanlık 
adamı, ama hala Mary'yi görecek kadar ışığı vardı," ya da 
buna benzer şeyler söyler, bazılarıysa, yaşamının sonunda 
olmuş olabileceği gibi, onun tümüyle kör olduğunu düşü­
nür.  Fabl her şeyi  kendi  içinde kusursuz  yapar, ve  onun 
3) 'Pattcrn' ya da 'patron', bir aziz onuruna yapılan festival_ (Ç. N.) 
38 

---

kör kahramanları ne dünyaya ne de güneşe bakar. Bir gün 
tanıştığım  birine,  eğer  bir 
na  mna 
Sidhe 
havuzu  arayacak 
olsam peri kadınların nerede görüneceğini ve eğer tümüy­
le körse  Raftery'nin Mary Hynes'e  nasıl böyle hayran ol­
duğunu sordum. "Sanırım Raftery tümüyle kördü," dedi, 
"ancak  körlerin  her  şeyi  bir  şekilde  görebilme  ve  ışığı 
olan diğer insanlara  kıyasla daha fazlasını bilme, duyum­
sama, yapma ve tahmin etme gücü vardır, bir tür zeki ve 
bilgelik de verilmiştir onlara." Doğrusu herkes size onun 
çok bilge olduğunu söyleyecektir, çünkü sadece kör değil 
aynı zamanda şairdi.  Daha önce  Mary Hynes hakkındaki 
sözlerini aktardığım dokumacı, "Onun şiiri Tanrı'nın bir 
armağanıydı, zaten Tanrı'nın armağanı olan üç şey vardır 
- şiir,  dans  ve  prensipler.  Bu  yüzden,  eski  zamanlarda 
dağdan  inen  bir adam, bugün karşılaşabileceğin  eğitimli 
birinden daha görgülü ve bilgiliydi, çünkü her şeyi Tan­
rı' dan öğreniyorlardı,"  diyor.  Coole'da  yaşayan bir  adam 
ise,  "Parmağını  başında  bir  yere  koyduğu  zaman,  sanki 
bir  kitapta yazılıymış  gibi  her şeyi  kavrardı,"  diye konu­
şuyor;  Kiltartanlı  eski  bir  kiracı  da,  "Bir keresinde  bir 
çalılığın altında duruyordu, onunla konuştu ve çalılık da 
ona İrlandaca yanıt verdi. Bazıları konuşanın çalı olduğunu, 
içinde büyülü bir sesin gizlendiğini ve dünyadaki her şeyin 
sırrını Rafi:ery'ye verdiğini  söyler. Çalı daha sonra sararıp 
soldu,  şimdi  burasıyla  Rahasine  arasındaki  yolun  kena­
rında görülebilir," diye anlatır. Raftery'nin çalı hakkında 
yazılmış bir şiiri var, ben hiç görmedim, bu tür bir fablın 
ürünü de  olabilir. 
Bir keresinde,  bir  dostum,  Raftery  ölürken  onun ya­
nında olan bir adamla tanışmıştı, ama insanlar onun yalnız 
öldüğünü  söyler,  Maurteen  Gillane  isimli  biri,  Doktor 
Hyde'a, onun yattığı evin çatısından göğe doğru gece bo­
yunca bir ışığın süzüldüğünü ve bunun da onunla beraber 
olan meleklerin ta kendisi olduğunu; gece boyunca fakir­
hanesinde güçlü bir ışığın yandığını, bunun da onu uyandı-
39 

---

'" 
'! 
ıı '. 
'ı 
::ıı1[ 
lı,:lı 
11'' 
il 
:ı 
1 
1 
1 
ran melekler olduğunu söylemi§.  Çok iyi bir §air olduğu 
ve birçok dindar §arkı söylediği için onu onurlandırmı§lar. 
Kendi  harcında  faniliği  ölümsüzlüğe  dönü§türen  fablın, 
birkaç sene içinde, Mary Hynes ve Raftery'yi de güzelliğe 
has  bir  hüznün  ve  dü§lerin  görkemiyle  kanaatkarlığının 
kusursuz  simgelerine  dönü§türmesi  olası. 
1900 
il. 
Bir süre önce, bir kuzey kasabasındayken, çocukluğunu 
kom§U  yörede  geçirmi§  olan  bir adamla  uzun  uzun ko­
nu§tum. Söylediğine bakılırsa, pek de ho§ görünümlü ol­
mayan bir aile çok güzel bir kız çocuk sahibi olduğunda, 
kızın güzelliğini  Sidhe'den  aldığına ve aileye uğursuzluk 
getireceğine inanılırmı§. Tanıdığı birçok güzel kızın adını 
· 
saydı ve güzelliğin hiçbirine mutluluk getirmediğini söy­
ledi.  Bunun hem gurur duyulup hem de korkulacak bir