Beynəlöalq əlaqələrin ən etibarlı

Конвенсийа. Бу типли бейнялхалг мцгавиляляр бей-нялхалг цмуми щцгугун айрыcа сащясини тяшкил едир. Бурайа бейнялхалг щяйатын бцтцн сащяляри (игтисади, тиcaрят, мядяни вя с.) дахилдир.Мисал цчцн, бейнялхалг щава конвенсийасы, бейнялхалг дяниз конвенсийасы, дипломатик ялагяляр щаггында конвенсийа вя с.
Saziş müqavılədən qismən fərqlı sənəddir və əksər hallarda hansısa konkret bir problemin tərəflər arasında çevik həllinə xidmət edir.Təcrübə və müşahi- dələr göstərir ki, saziş uzunmüddətli sənəd deyildir. Bir müddət sonra saziş imzalayan tərəflər müqavilə bağlamaqla öz tərəfdaşlığını daha da möhkəmlədir.
Protokol haqqında da təqribən eyni fikirləri böluşmək olar.Hazırlanmasına az vaxt tələb olunan protokol danışıqların əməkdaşlıq məcrasına yönəl-diyinə dəlalət edir.Ancaq hüquqi gücü, təbii ki, müqa-vilə,konvensiya ilə müqayisədə çox aşağı səviyyədə-dir.Bu isə protokol şərtlərinin yerinə yetirilib-yetiril-məyəcəyinə kölgə salır.Buna misal olaraq Ermənis-tan-Azərbaycan-Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin ni-zamlanmasını nəzərdə tutan” Bişkek protokolu”nu¹⁶ göstərmək olar.Bu sənəddə yanlşlığa yol verilmiş və bu səbəbdən də şərti imzalanmışdır. Beynəlxalq təc-rübədə protokol müqavıləyə əlavə olunan sənəd kimi də təfsirlənir.Tərəflərin gələcəkdə öz aralarındakı münasibətlərı inkişaf etdirmək istiqamətləri məqsədi ilə “niyyət protokolu” imzalayırlar.Bu tipli sənədlərin heç bir hüquqi gücü yoxdur.
Ümumiyyətlə, “yekun protokolu”, “əlavə proto- kol” adları da işləkdir. Belə bir aldadıcı təsəvvür formalaşıb ki, əgər danışıqların sonu olaraq sənəd qəbul olunusa, danışıqlar uğurlü keçib. Əslində isə bu göstərici üzrə qiymətləndirmə şərtidir. Qənaət belədir ki, yekun sənədi otaya qoyulmadıqda da daışıqların baş tutmadığı haqda fikir söyləmək doğru deyildir.
Bəyannamə diplomatık sənədlər arasında işləkliyi ilə seçilən sənəd növüdür. Adətən hər hansı problemlə bağlı tərəflərin ortaq yanaşma tərzini əks etdirir. Mövqe ortaqlığını bəyan etməklə tərəflər konkret istiqamətlər üzrə dialoqun davam etdiriləcəyinə əminlik yara-dırlar.
Бейнялхалг мцгавилянин преамбуласы чох мц-щцм ящямиййятли тяркиб щиссясидир. Бу щиссядя якс олунанлар цмуми мцддяалар тясири баьышласа да онла-рын редактяси вя йазылышы гаршылыглы разылашма йолу иля щяйата кечирилир. Преамбулада тяряфлярin мцга-вилянин баьланмасынын щансы зярурятдян иряли эялдийи qeyd edilir, гаршыйа гойулан мягсяд вя вязифяляр вя бу ад-дымын атылмасына тяряфлярин щазыр олдуьу юз ифадясини тапыр.
Преамбуланын принсип етибариля юлчцляри гейри конкретдир. Еля бейнялхалг мцгавиляляр вар ки, преам-була эениш вя ящатялидир. Яслиндя буну да мягбул саймаг олмаз. Преамбула йыьcам вя дольун тясир баьышламалыдыр.
Бейнялхалг мцгавилялярин ясас щиссяси айры-айры маддялярдя юз яксини тапыр. Бейнялхалг мцгавилялярин тяркиб щиссяляри арасында щцгуги аьырлыьы юз цзяриня йекун маддяси эютцрцр. Чцнки бейнялхалг мцгавилянин гцввяйя минмяси, мцддяти, мцддятин узадылмасы, бейнялхалг мцгавилялярин дайандырылмасы гайдалары бу маддядя ифадясини тапыр.
Бейнялхалг мцгавилянин гцввяйя минмяси цчцн разылыьа эялян тяряфлярин ону ганунвериcиликля нязярдя тутулмуш гайдада ратификасийа етмяси вя бунун нятиcяси барядя нота фярманларынын мцбадиляси апа-рылмалыдыр. Одур ки, йекун маддясиндя мцгавилянин гцввяйя минмяси мцддяти йухарыдакы ардыcыллыгла иcра олундугдан сонракы мцддят (30 эцн сонра) эюстярилир. Мисал цчцн: