Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil

Dölün spirtli içkilərin təsirinə məruz qalması  

Tərifi  

Hamiləlik  dövründə  spirtli  içkinin  qəbul  edilməsi  bir  çox 

müəyyən  anormal  hallarla,  nəticələnir.  Spirtli  içkinin  qəbul  edilməsi 

dölü  zədələyir.  Hamilə  qadın  spirtli  içki  qəbul  edərkən,  öz  gələcək 

körpəsinin həyatını təhlükə altına atmıĢ olur.  

Xüsusiyyətləri  

Dölün  spirtli  içkinin  məruz  qalmıĢ  uĢaqlar  aĢağıda  qeyd  olunan 

xüsusiyyətlərə malik olurlar: bətndaxili və doğuĢdan sonra çatıĢmazlığın 

artması,  inkiĢafın  ləngiməsi,  inkiĢaf  qüsurları,  xarici  görkəmin  böyük 

təsirlərə məruz qalması, əqli ləngimə.  

Fiziki anormallıqlara aĢağıdakı hallar daxildir: balaca baĢ, balaca 

gözlər  və  ağız,  göz  qapaqlarının  bükülməsi,  burunla  üst  dodaq 

arasındakı  məsafənin  böyüklüyü,  zəif  eĢitmə,  yaxından  görmə, 

çəpgözlük və ürək xəstəliyi.  

 

Tədris çətinlikləri   

Dölü  spirtli  içkiyə  məruz  qalan  uĢaqların  əksəriyyəti  təhsil 

proqramını  qavrama  və  davranıĢ  problemlərə  məruz  qalırlar,  onlarda 

qavramanın  ləngimə  prosesi  dərinləĢir  və  yadda  saxlama  çətinlikləri 

yaranır.  

DavranıĢ  xüsusiyyətlərinə  hiperfəallıq,  əsəbilik,  diqqətin  zəifliyi, 

dərsi zəif dinləmə qabiliyyəti kimi xüsusiyyətlər daxildir.  

Dölü  spirtli  içkiyə  məruz  qalan  uĢaqların  nitqi  və  dili  müəyyən 

qüsurlara  malik  olur.  bu  uĢaqların  nitqi  axıcı  olmur  və  dilin  sintaksis, 

sematik və proqmatik sahələrində çətinlik çəkirlər. Bu uĢaqlar – nitq və 

tələffüz  problemlərinə  də  malik  olurlar.  Bəzi  uĢaqlar  qurd  ağızlılıq  və 

---

 

197 

eĢitmə qüsuru ilə çudğaĢan xüsusi problemlərə malik olurlar. Bu Ģərtlər 

birbaĢa  dilin  öyrənmə  xüsusiyyətlərinə  mənfi  təsir  göstərə  bilər,  bu 

sıraya  danıĢılan  Ģəxsi  eĢitmə  və  onun  dediyi  sözü  anlama  çətinliyi  də 

daxildir.  UĢaq  böyüdükcə,  erkən  yaĢda  nəzərə  çarpan  bu  qüsurlar 

oxuma, yazma qüçurları ilə birləĢə bilər.  

Dölü  spirtli  içkiyə  məruz  qalan  uĢaqlara  təhsildə  kömək  etmək 

üçün aĢağıdakı tədris strategiyaları  məsləhət görülür: 

 Məktəb gününün rejimini və cədvəlini tərtib etmək. 

  Nəyin  baĢ  verdiyini,  nə  vaxt  baĢ  verdiyini  və  hansı  nəticənin 

gözlənildiyini  əvvəlcə  izah  edin.  Cədvəldə  müəyyən  dəyiĢiklik 

yarandıqda, sözügedən xəstə uĢaq xəbərdar olunmalıdır.  

  Xüsusm  dərs  vəsaitlərindən  istifadə  olunmalıdır.  Müəyyən 

proqrama  əlavə  olaraq  müəllimlər  dölü  spirtli  içkiyə  məruz  qalmıĢ 

uĢaqlarla təkrar etmənin əhəmiyyətini təcrübədə süğut etməlidir.  

 Dərsi hissə-hissə keçmək. 

 Əyani vəsaitdən istifadə etmək. 

 Yaradıcı qabiliyyəti təkmilləĢdirmək. 

 Yaradıcı üsullardan istifadə etmək. 

 UĢağa yardım üçün necə müraciət etməyin öyrənmək. 

  Emosiyaların  meydana  çıxmasında  birbaĢa  təlimatın  verilməsi 

və müvafiq sosial vərdiĢlərdən istifadə olunması.  

Dilin  spirtli  içki  ilə  zədələnmiĢ  uĢaqların  inkiĢaf  istiqaməti  son 

dərəcə  fərdi  səciyyə  daĢıyır.  Bəzi  uĢaqlarla  mülayim,  digərləri  ilə  isə 

sərt  olmaq  lazımdır.  çətinliklərin  müəyyən  qismi  mərkəzi  sinir 

sisteminin zədələnməsini əks etdirir və uzun müddət davam edir. Digər 

inkiĢaf  ləngilmələri  sonralar  müdaxilə,  yaxud  müalicə  nəticəsində 

azaldılır, yaxud aradan qaldırılır.  

UĢaqların müalicə olunmasına aĢağıdakılar daxildir.  



Erkən müdaxilə, o cümlədən uĢaq üçün müvafiq terapiya üsulları 

(psixoloji məsləhətlər, nitq və dil terapiyası və məĢğulluq terapiyası). 



Dölü  spirtli  içki  ilə  zədələnmiĢ  uĢağın  valideynləri  ilə  baqnoz 

barədə möhbətin aparılması. 



UĢağın valideynlərinin bu diaqnoz barədə məlumata malik olan 

Ģəxslərlə söhbət etməsi. 



Hər  iki  valideynin  içki  qəbul  etməmələri  barədə  söhbətin 

aparılması. 



AğırlaĢmaları aradan qaldırmaq üçün uĢağın tibbi problemlərinin 

öyrənilməsi.  

Nevroloji və davranıĢ ehtiyaclarının öyrənilməsi. 

---

 

198 

Onlara yardımçı olan tədris mühitinin yaradılması. 

Ruhdan düĢmə hallarına yol verilməməsi. 



UĢağın potensial inkiĢafına diqqət yetirilməsi.